Τι είναι το AIDS;
Το σύνδρομο της επίκτητης ανοσολογικής ανεπάρκειας (AIDS), προκαλείται από τον ιό HIV που μεταδίδεται μέσω της επαφής με αίμα, σπέρμα ή κολπικά υγρά μολυσμένων ατόμων. Ο ιός ανακαλύφθηκε πριν από 3 δεκαετίες περίπου και αποτέλεσε πεδίο έντονης ερευνητικής μελέτης.
Το βασικό της χρόνιας λοίμωξης από τον ιό του HIV είναι ότι προκαλεί προοδευτική εξασθένηση του ανοσοποιητικού συστήματος που οδηγεί, αν δεν γίνουν θεραπευτικές παρεμβάσεις, στο θάνατο από ευκαιριακές λοιμώξεις.
Μετά τη μόλυνση οι ασθενείς παραμένουν για χρονικό διάστημα ετών φορείς, χωρίς να νοσούν, ασυμπτωματικοί, με δυνατότητα όμως να το μεταδίδουν τον ιό και προοδευτικά αν δεν λάβουν την κατάλληλη αγωγή νοσούν (ΑΙDS) με σταδιακή εξασθένηση του ανοσοποιητικού συστήματος και τελικά θάνατο από λοίμωξη ή νεόπλασμα.
Από το 1996 έχει ανακαλυφθεί ο συνδυασμός αντιιρετροϊκών φαρμάκων (HAART), που καταπολεμούν αποτελεσματικά τον ιό, χωρίς όμως να καταφέρνουν να τον απομακρύνουν ολοκληρωτικά από τον οργανισμό. Οι ασθενείς σήμερα λαμβάνοντας την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή εξασφαλίζουν αποτελεσματική προστασία με αποτέλεσμα επιμήκυνση του προσδόκιμου ζωής. Σήμερα η αποτελεσματική φαρμακευτική αγωγή και η σωστή διατροφική προσέγγιση έχει μετατρέψει την άλλοτε τρομακτική και θανατηφόρο ασθένεια σε ένα χρόνιο νόσημα.
Για περισσότερες πληροφορίες διαβάστε επίσης: Αντιμετώπιση των διατροφικών προκλήσεων στο AIDSΗ υποθρεψία επηρεάζει αρνητικά την ανοσολογική λειτουργία
Ποια η συνέπεια της λοίμωξης στο γαστρεντερικό σύστημα;
Το γαστρεντερικό σύστημα αποτελεί συχνό στόχο του ιού τόσο στους φορείς αλλά πολύ περισσότερο στους ασθενείς με AIDS. Σχεδόν όλα τα όργανα του πεπτικού σωλήνα από το στόμα μέχρι τον πρωκτό μπορεί να προσβληθούν από νοσολογικές οντότητες που σχετίζονται με τον ιό.
Στόμα
Στο στόμα η μυκητίαση είναι συχνό και βασανιστικό πρόβλημα των ασθενών που οφείλεται στην ανοσοκαταστολή. Εμφανίζεται με τη μορφή λευκωπών πλακών που αποκολλώνται εύκολα με το γλωσσοπίεστρο. Επιπλέον, στα πλάγια της γλώσσας μπορεί να παρατηρηθούν λευκωπές εστίες που οφείλονται σε ιό και είναι γνωστές ως τριχωτή λευκοπλακία.
Οι παραπάνω οντότητες, καθώς είναι εύκολα ορατές, μπορεί να υποψιάσουν τον ιατρό ώστε να αναζητήσει τον ιό και αποτελούν ενδείξεις έναρξης αντιρετροϊκής αγωγής. Επιπρόσθετα, σε ασθενείς με HIV λοίμωξη παρατηρούνται συχνότερα αφθώδη έλκη στη στοματική κοιλότητα, χωρίς όμως αυτό να αποτελεί ειδικό σημείο της νόσου.
Οι παραπάνω νοσολογικές οντότητες μπορεί να αφορούν τόσο τους φορείς όσο και τους ασθενείς με AIDS. Στη στοματική κοιλότητα μπορούν επίσης να αναπτυχθούν και νεοπλάσματα όπως τα λεμφώματα και το σάρκωμα Kaposi, τα οποία εξ΄ ορισμού εμφανίζονται στο AIDS και χρειάζονται άμεση θεραπεία τόσο με φάρμακα εναντίον του ιού, όσο και με χημειοθεραπεία καθώς είναι επιθετικά.
Οισοφάγος
Ο οισοφάγος προσβάλλεται σε προχωρημένα στάδια ανοσοκαταστολής από ιούς, όπως ο έρπητας και ο κυτταρομεγαλοϊός, και από μύκητες, όπως η κάντιντα. Συνηθέστερα προκαλούνται διαβρώσεις και έλκη και ο ασθενής αισθάνεται κάψιμο στο στήθος, έντονο πόνο κατά την κατάποση γεγονότα που οδηγούν σε αδυναμία και σε απώλεια σωματικού βάρους.
Θεραπευτικά, εκτός από τη αντιρετροϊκή αγωγή, χορηγείται και εξειδικευμένη θεραπεία με αντιικά ή αντιμυκητιασικά φάρμακα.
Στόμαχος
Στο στομάχι των ασθενών με HIV λοίμωξη ή AIDS μπορεί να εμφανιστούν έλκη, όπως και στο γενικό πληθυσμό. Σε πιο προχωρημένη ανοσοκατοστολή μπορεί να εμφανιστούν νεοπλάσματα, όπως αναφέρθηκαν παραπάνω, και να εκδηλωθούν πόνο, ναυτία, εμετούς και αιμορραγία (αιματέμεση, μέλαινες κενώσεις).
Εξέταση εκλογής είναι η γαστροσκόπηση και η θεραπεία είναι αιτιολογική. Στο σημείο αυτό δε θα πρέπει να παραλείψουμε να αναφέρουμε και τις παρενέργειες των αντιρετροϊκών φαρμάκων, καθώς ορισμένα από αυτά ενδέχεται να προκαλέσουν κοιλιακό άλγος και ναυτία ειδικά κατά την έναρξή τους, οι οποίες συνήθως υποχωρούν με την πάροδο του χρόνου.
Έντερο
Όσον αφορά στην προσβολή του εντέρου η διάρροια αποτελεί την πιο συχνή επιπλοκή σε ασθενείς με HIV λοίμωξη και AIDS. Εμφανίζεται σε περισσότερο από το 80% των ασθενών με AIDS. Συχνότερα είναι λοιμώδους αιτιολογίας και οφείλεται σε βακτηρίδια (σαλμονέλα, σιγκέλλα, άτυπα μυκοβακτηρίδια), ιούς (HIV, κυτταρομεγαλοϊός, έρπητας), πρωτόζωα (μικρόσπορίδια, κρυπτοσπορίδια, ισοσπορίδια), μύκητες.
Σπανιότερα οφείλεται σε νεοπλάσματα, όπως το σάρκωμα Kaposi και τα λεμφώματα, και σε κινητικές διαταραχές του εντέρου. Στους ασθενείς που λαμβάνουν αντιρετροϊκή αγωγή, η πιο συχνή αιτία διάρροιας είναι τα φάρμακα με κύρια κατηγορία τους αναστολείς της πρωτεάσης.
Τα συνοδά συμπτώματα εξαρτώνται από το σημείο προσβολής του εντέρου, τη συχνότητα και την ποσότητα των διαρροϊκών κενώσεων και μπορούν να παρατηρηθούν κοιλιακό άλγος, αφυδάτωση με απώλεια ηλεκτρολυτών, αδυναμία καταβολή, απώλεια βάρους και αναιμία.
Σύνδρομο της απίσχνανσης
Το σύνδρομο της απίσχνανσης, που ορίζεται ως η απώλεια του 10% του σωματικού βάρους που συνοδεύεται από επίμονη διάρροια για περισσότερο από ένα μήνα αδυναμία καταβολή και πυρετική κίνηση, χωρίς εμφανή αιτιολογικό παράγοντα, παρουσιάζεται στα τελικά στάδια του AIDS.
Χρήζει αντιμετώπισης με άμεση έναρξη αντιρετροϊκής αγωγής προσπάθεια ελέγχου των διαρροιών με αντιδιαρροϊκά φάρμακα και χορήγηση θρεπτικών διαλυμάτων σε ορό.
Αναζήτηση του αιτιολογικού παράγοντα
Διαγνωστικά, το ιστορικό και το στάδιο της νόσου παίζουν μεγάλο ρόλο στην αναζήτηση του υπεύθυνου αιτιολογικού παράγοντα. Η καλλιέργεια των κοπράνων είναι αποφασιστικής σημασίας και η κολονοσκόπηση ή η εντεροσκόπηση είναι οι μέθοδοι εκλογής για τον αποκλεισμό νεοπλασιών.
Θεραπευτική προσέγγιση
Θεραπευτικά, η αποκατάσταση της άμυνας του οργανισμού με τα αντιρετροϊκά φάρμακα τις περισσότερες φορές αρκεί και λιγότερο συχνά απαιτούνται εξειδικευμένες θεραπείες με αντιμικροβιακά σκευάσματα. Τα νεοπλάσματα αντιμετωπίζονται με επιθετική χημειοθεραπεία.
Η φαρμακευτική διάρροια, η οποία συνήθως παρέρχεται μετά τον πρώτο μήνα της έναρξης της αγωγής, θα πρέπει να λαμβάνεται σοβαρά υπόψιν από τον ιατρό και να εξετάζεται το ενδεχόμενο τροποποίησης της αγωγής, καθώς αποτελεί αιτία κακής συμμόρφωσης στα φάρμακα με αποτέλεσμα την ανεπαρκή αντιμετώπιση του ιού.
Πρωκτός
Αρκετά συχνά σε ασθενείς με HIV λοίμωξη και AIDS ανευρίσκονται νοσολογικές οντότητες από τον πρωκτό. Ο καρκίνος του πρωκτού είναι συχνότερος σε ασθενείς με AIDS και οφείλεται στη συνύπαρξη με τον ιό που προκαλεί τα κονδυλώματα. Συνεπώς η προσεκτική κλινική εξέταση και η εξαίρεση των κονδυλωμάτων είναι απαραίτητα στους οροθετικούς ασθενείς.
Ήπαρ
Οι επιπλοκές από το ήπαρ εμφανίζονται συχνά στους ασθενείς αυτούς. Πολλά από τα αντιρετροϊκά φάρμακα μεταβολίζονται στο ήπαρ επηρεάζοντας τη λειτουργία του και ως εκ τούτου χρειάζεται να αντικατασταθούν. Επιπλέον, ένα αρκετά σημαντικό ποσοστό ασθενών πάσχουν από συλλοίμωξη με HIV και ιό ηπατίτιδας Β ή C.
Οι ασθενείς αυτοί, εάν δεν αντιμετωπισθούν κατάλληλα, οδηγούνται ταχέως σε κίρρωση και σε καρκίνο του ήπατος. Άλλα νεοπλάσματα, όπως το σάρκωμα Kaposi και τα λεμφώματα, αναπτύσσονται και στο ήπαρ. Σε πολύ προχωρημένα στάδια ανοσοκαταστολής, οι ασθενείς ενδέχεται να εμφανίσουν προσβολή της χοληδόχου κύστης από διάφορα μικρόβια (κρυποσπορίδια, μικροσπορίδια, κυκλόσπορα, κυτταρομεγαλοϊό) που εκδηλώνεται με πόνο στο δεξιό πλάγιο της κοιλίας πυρετό και ενδεχομένως ίκτερο. Η αντιμετώπιση γίνεται αιτιολογικά.
Πάγκρεας
Πολλά από τα αντιρετροϊκά φάρμακα ενδέχεται να προκαλέσουν οξεία παγκρεατίτιδα, μια σοβαρή επιπλοκή που εκδηλώνεται με έντονο κοιλιακό πόνο που συνήθως αντανακλά στη ράχη, ναυτία και εμετό. Η αντιμετώπιση γίνεται πάντα σε νοσοκομείο και συνίσταται σε υποστηρικτική αγωγή και άρση του πιθανού αιτίου.
Συμπερασματικά..
Η συμμετοχή του γαστρεντερικού στις νοσολογικές οντότητες που εμφανίζονται στην HIV λοίμωξη και το AIDS είναι ευρεία και εξαρτάται από το στάδιο της ανοσοκαταστολής που έχει επιφέρει ο ιός. Η εισαγωγή της συνδυασμένης αντιρετροϊκής αγωγής στην αντιμετώπιση του ιού έχει αλλάξει τη φυσική πορεία της νόσου.
Οντότητες που περιγράφονται παραπάνω σπάνια ανευρίσκονται πλέον στο δυτικό κόσμο, όπου και υπάρχει πρόσβαση στη θεραπεία, και παρατηρούνται κυρίως σε ασθενείς που αναζητούν καθυστερημένα ιατρική βοήθεια ή αρνούνται να λάβουν σωστά την αγωγή τους.
Επιπλέον, οι προκαλούμενες επιπλοκές από την αγωγή θα πρέπει να απασχολούν τους θεράποντες ιατρούς έτσι ώστε να διασφαλισθεί η αποτελεσματική συμμόρφωση και θεραπεία των ασθενών.
Αναδημοσίευση από το περιοδικό Ευεξία & Διατροφή. Τεύχος 45 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ/ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2010, σελ.20
