Τι είναι;
Το φωσφορικό οξύ είναι ένα ανόργανο οξύ με χημικό τύπο H3PO4. Πιο συγκεκριμένα, είναι ένα κρυσταλλικό στερεό και στη λιγότερο συμπυκνωμένη μορφή του είναι ένα άχρωμο υγρό που χρησιμοποιείται από την βιομηχανία τροφίμων ως πρόσθετο για την ρύθμιση της οξύτητας τροφίμων και ποτών. Παράγεται από το ορυκτό φώσφορο, ο οποίος απαντάται φυσιολογικά στο σώμα και διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη αλλά και την παραγωγή του DNA και RNA, του γενετικού μας κώδικα. Ο φωσφόρος αρχικά μετατρέπεται σε πεντοξείδιο του φωσφόρου μέσω μιας χημικής διαδικασίας και στη συνέχεια επεξεργάζεται και πάλι για να μετατραπεί σε φωσφορικό οξύ.
Διαβάστε επίσης: Φώσφορος
Το φωσφορικό οξύ αλλά και γενικά τα φωσφορικά (φωσφορικά άλατα νατρίου, καλίου, ασβεστίου κλπ) είναι εγκεκριμένα πρόσθετα τροφίμων στην ΕΕ (Ευρωπαϊκή Ένωση) σύμφωνα με τα παραρτήματα II και III του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1333/2008. Με τον όρο πρόσθετα τροφίμων χαρακτηρίζονται ουσίες που προστίθενται σε τροφές, συνηθέστερα σε όσες είναι έτοιμες προς κατανάλωση, καθώς και σε ποτά και αναψυκτικά, με σκοπό να πετύχουν ένα τεχνολογικό αποτέλεσμα, όπως συντήρηση, τροποποίηση του χρώματος, της γεύσης, της υφής κ.τ.λ. Κωδικοποιούνται με αριθμούς Ε, με τους οποίους και ονοματίζονται αυτές οι ουσίες και αναφέρονται συνήθως στις ετικέτες συσκευασίας των τροφίμων σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση. Το διεθνές σχέδιο αρίθμησης ονομάζεται Codex Alimentarius («Κώδικας Τροφίμων» στα λατινικά). Τα φωσφορικά τα βρίσκουμε με τους αριθμούς: E 338–341, E 343, E 450–452, ενώ ο αριθμός που αντιστοιχεί στο φωσφορικό οξύ είναι ο Ε 338.
Πού εντοπίζεται;
Το φωσφορικό οξύ είναι μια ουσία που εντοπίζεται κυρίως στα αναψυκτικά (τύπου cola) και προστίθεται ως ενισχυτικό γεύσης και ως συντηρητικό για να επιμηκύνει την ημερομηνία λήξης ενός προϊόντος. Επιπλέον, εμποδίζει την ανάπτυξη μούχλας και βακτηρίων, τα οποία μπορούν να πολλαπλασιαστούν εύκολα σε ένα ζαχαρούχο διάλυμα.
Γενικά τα φωσφορικά, επειδή προστίθενται ως πρόσθετα στα τρόφιμα βρίσκονται και με άλλη μορφή πχ φωσφορικό διφωσφορικό και τριφωσφορικό νάτριο. Αυτά εντοπίζονται σε διάφορα τρόφιμα, σε άλευρα, σε noodles, σε είδη ζαχαροπλαστικής, σε διαιτητικά προϊόντα, αλλαντικά π.χ. γαλοπούλα, ζαμπόν ή και σε κάποια vegan τυριά κ.α.
Ποιους κίνδυνους κρύβει;
Στοματικοί κίνδυνοι
Έχει φανεί ότι το φωσφορικό οξύ μέσω της συχνής κατανάλωσης αναψυκτικών μειώνει το pH του στόματος, μετατρέποντας έτσι το σάλιο σε όξινο, με αποτέλεσμα την απώλεια ασβεστίου από τα δόντια που έχει ως συνέπεια και τη γρήγορη καταστροφή του σμάλτου. Μελέτες έχουν δείξει ότι πολλοί έφηβοι έχουν κίτρινα δόντια, γεγονός που αποδίδεται στην υπερβολική κατανάλωση αναψυκτικών.
Οστικοί κίνδυνοι
Ορισμένες μελέτες έχουν δείξει ότι το φωσφορικό οξύ στα ανθρακούχα ποτά - ειδικά η cola - μπορεί να κάνει τα οστά πιο αδύναμα και πιο επιρρεπή στα κατάγματα. Το 2006, ερευνητές ανέφεραν στο «The American Journal of Clinical Nutrition» ότι οι γυναίκες που έπιναν κόλα είχαν σημαντικά χαμηλότερη οστική πυκνότητα από τις γυναίκες που δεν έπιναν. Αυτή η επίδραση δεν αποδόθηκε απευθείας στο φωσφορικό οξύ, αλλά στο γεγονός ότι η τακτική κατανάλωση της cola μειώνει την αναλογία ασβεστίου προς φώσφορο. Το 2001, ερευνητές ανέφεραν στο "The American Journal of Clinical Nutrition" ότι μπορεί να είναι ο συνδυασμός φωσφορικού οξέος και καφεΐνης στη cola που προκαλεί στο σώμα αποβολή του ασβεστίου μέσω των ούρων.
Νεφρικοί κίνδυνοι
Η κατανάλωση ανθρακούχων ποτών πλούσια σε φωσφορικό οξύ έχει συνδεθεί με
- αλλαγές στο ουροποιητικό σύστημα
- χρόνια νεφρική νόσο
- πέτρες στα νεφρά
Τα υγιή νεφρά απαλλάσσουν το σώμα από κάθε επιπλέον ποσότητα φωσφόρου, αλλά η περίσσεια φωσφορικού οξέος μπορεί να επιβαρύνει τα νεφρά, ειδικά για άτομα με χρόνια νεφρική νόσο που συνήθως συνιστάται να αποφεύγουν τροφές με υψηλή περιεκτικότητα σε φώσφορο. Ο φώσφορος βρίσκεται φυσικά σε πολλά τρόφιμα, επομένως δεν είναι δύσκολο για εμάς να τον προσλάβουμε, αλλά γίνεται προβληματικός όταν αρχίζουμε να τον παίρνουμε σε πολύ μεγαλύτερες απ’ το φυσιολογικό ποσότητες.
Το φωσφορικό οξύ που βρίσκεται στη cola και σε άλλα επεξεργασμένα τρόφιμα είναι «επικίνδυνο» γιατί μπορεί εύκολα να οδηγήσει σε υπερφόρτωση φωσφόρου στο σώμα μας. Μια μελέτη που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Epidemiology αξιολόγησε τις διατροφικές συνήθειες 465 ατόμων με χρόνια νεφρική νόσο και 467 υγιών ατόμων. Τι βρήκαν οι ερευνητές; Η κατανάλωση δύο ή περισσότερων ποτών τύπου cola την ημέρα, είτε τακτικά είτε με μέτρο, συσχετίστηκε με διπλάσιο κίνδυνο εμφάνισης χρόνιας νεφρικής νόσου.
Επηρεάζει την απορρόφηση θρεπτικών συστατικών;
Οι περισσότεροι άνθρωποι καλύπτουν εύκολα τις ημερήσιες ανάγκες τους σε φώσφορο μέσω της διατροφής τους, ειδικά αν καταναλώνουν τροφές με υψηλή περιεκτικότητα σε φώσφορο. Στην πραγματικότητα είναι πιο συνηθισμένο να έχουμε αρκετή ποσότητα φωσφόρου στο σώμα μας παρά ελάχιστη. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η κατανάλωση προϊόντων που περιέχουν «κρυμμένο φώσφορο» είναι τόσο προβληματική και το φωσφορικό οξύ είναι μια κορυφαία πηγή κρυμμένου φωσφόρου. Η λήψη περίσσειας φωσφόρου στη διατροφή μπορεί να μειώσει τα επίπεδα ασβεστίου του σώματός και η έρευνα έχει συνδέσει ακόμη και την καθημερινή κατανάλωση της cola με υπασβεστιαιμία. Επιπλέον, μπορεί να οδηγήσει σε υπερφόρτωση φωσφόρου, η οποία μπορεί να βλάψει τη χρήση ζωτικών θρεπτικών συστατικών από το σώμα όπως ο σίδηρος, το μαγνήσιο και ο ψευδάργυρος. Οι ελλείψεις σε οποιοδήποτε από αυτά τα θρεπτικά συστατικά μπορούν να οδηγήσουν σε κάθε είδους άλλα προβλήματα υγείας
Πώς να το αποφύγετε;
Τα φωσφορικά όπως φαίνεται βρίσκονται σε διάφορα τρόφιμα. Για την αποφυγή της μεγάλης πρόσληψης αυτών συστήνεται η μέτρια κατανάλωση των επεξεργασμένων προϊόντων που τα εμπεριέχουν. Φυσικά δε μπορούμε να τα αποκλείσουμε τελείως από την διατροφή μας, ωστόσο καλό θα ήταν οτιδήποτε μπορεί να αντικατασταθεί με ένα σπιτικό προϊόν να το προτιμούμε.
Συμπεράσματα
Συμπερασματικά το φωσφορικό οξύ (Ε 338) είναι ένα πρόσθετο που βρίσκεται κυρίως σε αναψυκτικά τύπου cola και έχει φανεί από κάποιες μελέτες ότι μπορεί να επιφέρει κάποιες βλαβερές συνέπειες στον οργανισμό (στοματικοί κίνδυνοι, οστικοί κίνδυνοι, νεφρικά προβλήματα). Σε σχέση με την απορρόφηση άλλων θρεπτικών συστατικών φαίνεται ότι επηρεάζει την απορρόφηση του ασβεστίου ενώ περίσσεια φωσφόρου μπορεί να επηρεάσει και την λειτουργία και άλλων, απαραίτητων για τον οργανισμό, θρεπτικών συστατικών (σίδηρος, μαγνήσιο). Τέλος, επειδή τα φωσφορικά βρίσκονται σε διάφορες μορφές κρυμμένα στα τρόφιμα καταναλώνουμε τα επεξεργασμένα προϊόντα που τα εμπεριέχουν με μέτρο στα πλαίσια μιας ισορροπημένης διατροφής.
