Το ορτύκι είναι ένα μικρόσωμο πτηνό με το μήκος του να φτάνει περίπου τα 20 εκατοστά και το βάρος του τα 100 με 200 γραμμάρια, έχει στρογγυλό σχήμα, καφέ χρώμα με λευκές ρίγες ειδικά κοντά στα μάτια και ανήκει στην οικογένεια των φασιανίδων. Το είδος που εμφανίζεται σε διάφορες περιοχές της Ευρώπης αν και μοιάζει μορφολογικά, διαφοροποιείται ως προς τις συνήθειές του με το είδος που εντοπίζεται στην Ιαπωνία.
Το ορτύκι λοιπόν που ζει στην Ευρώπη τρέφεται κυρίως με σπόρους και έντομα που βρίσκει στο έδαφος και προτιμάει να περπατάει από το πέταγμα. Ωστόσο, όταν μπαίνει το φθινόπωρο για να αποφύγει το βαρύ χειμώνα, ως αποδημητικό πουλί, διανύει σε σμήνη μεγάλες αποστάσεις ως στην Αφρική και την Ινδία όπου και η τροφή του εκεί είναι πιο άφθονη και θα μείνει μέχρι να επιστέψει πίσω την άνοιξη. Ακόμα, μπορεί να γεννήσει 7 έως 12 αυγά, τα οποία εκκολάπτονται σε 16-18 ημέρες.
Το ορτύκι χαρακτηρίζοταν από τους Αιγύπτιους ως θείο δώρο-μάννα εξ ουρανού ενώ εντοπίζεται στην Ελλάδα από την αρχαιότητα. Μύθοι υποστηρίζουν πως όταν ο Δίας ερωτεύτηκε την Ορτυγία, μία όμορφη νύμφη, εκείνη θέλησε να διαφύγει και έτσι μεταμορφώθηκε σε ορτύκι πετώντας μακριά. Με τον Δία να την κυνηγάει, κάποια στιγμή εκείνη κουράστηκε και τελικά έπεσε και πνίγηκε στο Αιγαίο. Στο συγκεκριμένο σημείο που έπεσε σχηματίστηκε αμέσως μετά ένα νησί, η Ορτυγία ή αλλιώς η σημερινή Δήλος.
Θρεπτική αξία του κρέατος του ορτυκιού & των αυγών του
Το ορτύκι αποτελεί δημοφιλές στόχο για κυνήγι τόσο για το κρέας όσο και για τα αυγά του. Η μεγάλη ζήτησή τους μάλιστα έχει οδηγήσει και στην δημιουργία εκτροφειών ορτυκιών. Επομένως το κρέας των ορτυκιών μπορεί να προέρχεται είτε από αυτά που εκτρέφονται σε φάρμες είτε από αυτά που θυρεύονται. Επίσης, και τα δύο είδη ορτυκιού, το κοινό Ευρωπαικό αλλά και το Ιαπωνικό μπορούν να καταναλωθούν. Μέχρι σήμερα στην Ασία, τόσο το κρέας όσο και τα αυγά θεωρούνται ως «θεραπευτικά» τρόφιμα.
Πιο συγκεκριμένα, το κρέας τους είναι πλούσιο σε βιταμίνες όπως η Β3, η Β6 και η Β2, σε μέταλλα όπως ο σίδηρος, ο φώσφορος, ο χαλκός και το σελήνιο ενώ έχει πιο μικρή περιεκτικότητα σε κορεσμένο λίπος και χοληστερόλη σε σύγκριση με το χοιρινό κρέας. Όσον αφορά τα αυγά είναι εξίσου πλούσια σε μέταλλα όπως ο σίδηρος, ο φώσφορος και το σελήνιο και στις βιταμίνες Β2 και Β12. Τα αυγά των ορτυκιών ειδικά στην Ιαπωνία χρησιμοποιόυνται στη διατροφή των παιδιών και των ηλικιωμένων λόγω της θρεπτικής τους αξίας.
Στον παρακάτω πίνακα φαίνεται η διατροφική ανάλυση του κρέατους και των αυγών ορτυκιού σε θρεπτικά συστατικά.
| Θρεπτικό συστατικό | 100 g κρέατος ορτυκιού μαγειρεμένου | 1 αυγό ορτυκιού |
| Θερμίδες | 227 kcal | 14 kcal |
| Υδατάνθρακες | 0 g | 0 g |
| Φυτικές ίνες | 0 g | 0 g |
| Ολικό Λίπος | 14 g | 1 g |
| Κορεσμένο Λίπος | 4 g | 0,3 g |
| Χοληστερόλη | 76 mg | 76 mg |
| Πρωτείνες | 25 g | 1,2 g |
| Mέταλλα | ||
| Ασβέστιο | 15 mg | 5,76 mg |
| Χαλκός | 0,60 mg | Ίχνη |
| Σίδηρος | 4,43 mg | 0,33 mg |
| Μαγνήσιο | 22 mg | 1,17 mg |
| Φώσφορος | 279 mg | 20,34 mg |
| Κάλιο | 216 mg | 11,88 mg |
| Σελήνιο | 21,8 μg | 2,90 μg |
| Νάτριο | 52 mg | 12,69 mg |
| Ψευδάργυρος | 3,10 mg | 0,13 mg |
| Βιταμίνες | ||
| Νιασίνη (Β3) | 7,92 mg | 0,01 mg |
| Παντοθενικό οξύ (B5) | - | 0,16 mg |
| Ριβοφλαβίνη (Β2) | 0,30 mg | 0,71 mg |
| Θειαμίνη (Β1) | 0,22 mg | 0,01 mg |
| Πυριδοξίνη (Β6) | 6,20 mg | 0,01 mg |
| Κοβαλαμίνη (Β12) | 0, 36 μg | 0,14 μγ |
| Βιταμίνη Α | 234 IU | 48,9 ΙU |
Αυγό ορτυκιού και αυγό κότας: Ποιες οι διαφορές τους;
Τα αυγά ορτυκιού είναι αρκετά μικρά σε μέγεθος, τόσο μικρά που περίπου 1 αυγό κότας ισοδυναμεί με 4 ή και 5 αυγά ορτυκιού σε βάρος.
Στον επόμενο πίνακα παρατηρείται η σύγκριση των θρεπτικών συστατικών των δύο διαφορετικών αυγών ανά ίση ποσότητα (τα 100 g).
| Θρεπτικό συστατικό | 100 g αυγών ορτυκιού | 100 g αυγών κότας |
| Θερμίδες | 158 kcal | 143 kcal |
| Υδατάνθρακες | 0,40 g | 0,70 g |
| Φυτικές ίνες | 0 g | 0 g |
| Ολικό Λίπος | 11 g | 9,5 g |
| Κορεσμένο Λίπος | 3,60 g | 3,10 g |
| Χοληστερόλη | 844 mg | 423 mg |
| Πρωτείνες | 13 g | 13 g |
| Mέταλλα | ||
| Ασβέστιο | 64 mg | 56 mg |
| Χαλκός | 0,06 mg | 0,07 mg |
| Σίδηρος | 3,65 mg | 1,75 mg |
| Μαγνήσιο | 13 mg | 12 mg |
| Φώσφορος | 226 mg | 198 mg |
| Κάλιο | 132 mg | 138 mg |
| Σελήνιο | 32 μg | 30,7 μg |
| Νάτριο | 141 mg | 142 mg |
| Ψευδάργυρος | 1,47 mg | 1,29 mg |
| Βιταμίνες | ||
| Νιασίνη (Β3) | 0,15 mg | 0,07 mg |
| Παντοθενικό οξύ (B5) | 1,76 mg | 1,53 mg |
| Ριβοφλαβίνη (Β2) | 0,79 mg | 0,46 mg |
| Θειαμίνη (Β1) | 0,13 mg | 0,04 mg |
| Πυριδοξίνη (Β6) | 0,15 mg | 0,17 mg |
| Κοβαλαμίνη (Β12) | 1,58 μg | 0,89 μγ |
| Βιταμίνη Α | 543 IU | 540 ΙU |
| Βιταμίνη D | 55 IU | 82 IU |
Πιο πρακτικά, καταναλώνοντας για παράδειγμα 2 αυγά κότας/εβδομάδα ή 9 αυγά ορτυκιού/εβδομάδα (έτσι ώστε να είναι ίδια η ποσότητα) στην πρώτη και στην δεύτερη περίπτωση οι θερμίδες θα ήταν περίπου ίσες άλλα στην δεύτερη περίπτωση θα είχε προσλάβει διπλάσια ποσότητα σιδήρου, διπλάσια ποσότητα βιταμίνης Β3, τριπλάσια ποσότητα βιταμίνης Β1 και παραπάνω ποσότητα απο βιταμίνες Β2 και Β12. Ωστόσο θα είχε προσλάβει και διπλάσια ποσότητα χοληστερόλης (αν και παρόμοια ποσότητα κορεσμένων λιπαρών) και λιγότερη βιταμίνη D.
Επομένως, λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω, και το γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια φαίνεται πως τα κορεσμένα λιπαρά και όχι η χοληστερίνη των τροφών ευθύνεται για την αυξημένη χοληστερίνη του αίματος, θα μπορούσε κάποιος να αντικαταστήσει μερική κατανάλωση των αυγών κότας με αυγά ορτυκιού.
Αυγά ορτυκιού και οφέλη στην υγεία
Υπάρχουν ισχυρισμοί που συνδέουν την συχνή κατανάλωση ειδικότερα των αυγών ορτυκιού με βελτίωση των μεταβολικών διεργασιών, πρόληψη του στρές και καλύτερη μνήμη, ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος και πρόληψη νευρολογικών διαταραχών. Ακόμα έχει αναφερθεί οτι μπορεί να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση αναιμίας, υπέρτασης, άσθματος και εκζέματος. Παρόλα αυτά το μέγεθος των μελετών είναι μικρό και απαιτούνται περαιτέρω έρευνες για μια πληρέστερη εικόνα. Επίσης, τα αυγά ορτυκιού προκαλούν πολύ πιο σπάνια αλλεργίες συγκριτικά με τα αυγά κότας, αλλά δεν επιτρέπεται να αφαιρεθούν εντελώς από τον λίστα των αλλεργιογόνων τροφίμων.
Εκτροφή και παραγωγή ορτυκιών
Με πρώτη την Ιαπωνία χρονολογικά όλο και περισσότερες χώρες έχουν αρχίσει την εκτροφή ορτυκιών. Η Κίνα με την Ιαπώνια έχουν συνδεθεί με την μεγαλύτερη παραγωγή ορτυκιών. Στην Ευρώπη είναι η Ισπανία με την Γαλλία ενώ και η Βραζιλία με την Αυστραλία παράγουν η κάθε μία σημαντική ποσότητα ορτυκιών. Στην Ελλάδα λόγω του υψηλού κόστους έναρξης τα εκτροφεία ορτυκιών είναι ακόμη πιο λίγα, ωστόσο παρατηρείται μια αυξανόμενη ζήτηση της κατανάλωσής τους.
Η διάρκεια της εκτροφής διαρκεί περίπου 5 με 6 εβδομάδες που σημαίνει πως θα μπορούσαν να γίνουν συνολικά περίπου 8 εκτροφές ανά έτος. Οι παράγοντες που χρειάζεται να ληφθούν υπόψιν κατά την εκτροφή των ορτυκιών είναι ο απαιτούμενος εξοπλισμός (χώρος και σκεύη), το περιβάλλον εκτροφής/παραγωγής (θερμοκρασία, υγρασία,αερισμός, φωτισμός) καθώς και η διατροφή τους.
Τρόποι και ιδέες για κατανάλωση
Τα ορτύκια καταναλώνονται κυρίως στην γαλλική, πολωνική, πορτογαλική, μαλτέζικη, κινέζικη και ιαπωνική κουζίνα ενώ σε επαρχία της Ινδίας αποτελούν εκλεκτό μεζέ όπου τρώγονται ψητά με σάλτσα κάρυ. Μπορούν να φαγωθούν μαζί τα κόκκαλα τα οποία είναι εξαιρετικά μικρά και μπορούν να μαγειρευτούν με όλους τους πιθανούς τρόπους βραστά, ψητά ή τηγανητά. Υπάρχουν ποικίλες συνταγές που τα περιέχουν καθώς μπορόυν να γίνουν κοκκινιστά, κρασάτα ή στιφάδο. Το κρέας τους αναφέρεται ως πολύ νόστιμο ενώ η γεύση των αυγών παρομοιάζεται με αυτήν των φρέσκων αυγών κότας. Τα αυγά επίσης μαγειρεύονται όπως και τα αυγά κότας.
Δοκιμάστε να φτιάξτε την γευστική στυνταγή ορτύκι μαριναρισμένο με ξύδι βαλσάμικο, ελιόλαδο και θυμάρι που προτείνει ο σεφ Γιάννης Λουκάκος:
Υλικά (για 6 άτομα)
Για το ορτύκι σχάρας
- 8 ορτύκια
- μαρινάδα ορτύκι
- ελαιόλαδο για τη σχάρα
- αλάτι
- πιπέρι
Για τη μαρινάδα ορτύκι
- 250 γρ. ξίδι βαλσάμικο
- 250 γρ. ελαιόλαδο
- 5 γρ. δενδρολίβανο φρέσκο
- 10 γρ. θυμάρι φρέσκο
- 15 γρ. σκόρδο σε σκελίδες, σπασμένο
Εκτέλεση
Για το ορτύκι σχάρας
- Αφαιρούμε το στήθος από τα ορτύκια.
- Έπειτα, αφαιρούμε και τα μπούτια καθώς και το κόκαλο του πάνω μέρους του μπουτιού.
- Τοποθετούμε τα στήθη και τα μπούτια σε ένα σκεύος ή μία σακούλα με όση μαρινάδα χρειάζεται για να καλυφθούν. Μαρινάρουμε για τέσσερις ώρες.
- Αποσύρουμε από τη μαρινάδα και στεγνώνουμε καλά.
- Φτιάχνουμε τέσσερα καλαμάκια με τα στήθη και άλλα τέσσερα με τα μπούτια.
- Προσθέτουμε αλάτι και πιπέρι, λαδώνουμε και τοποθετούμε σε καυτή σχάρα.
- Μαγειρεύουμε και από τις δύο πλευρές (γύρω στα τρία λεπτά από την κάθε πλευρά) μέχρι τα ορτύκια να πάρουν έντονο χρώμα και να είναι ζουμερά στο εσωτερικό τους.
Για τη μαρινάδα ορτύκι
- Αναμιγνύουμε όλα τα υλικά.
- Διατηρούμε στο ψυγείο.
Για να μάθετε τη διατροφική αξία του πιάτου συνεχίστε το διάβασμα: https://www.mednutrition.gr/portal/syntages/kreas/12350-ortyki-marinarismeno-me-ksidi-valsamiko-elaiolado-kai-thymari
