Οι στατίνες είναι μια ομάδα φαρμάκων που χρησιμοποιούνται για την μείωση των επιπέδων της χοληστερίνης στο αίμα. Τα φάρμακα αυτά μπλοκάρουν την δράση μιας χημικής ουσίας του ήπατος που είναι απαραίτητη για την παραγωγή χοληστερίνης. Αν και η χοληστερίνη είναι απαραίτητη για την φυσιολογική κυτταρική λειτουργία (συμμετέχει στο σχηματισμό των κυτταρικών μεμβρανών) και τη παραγωγή ορμονών-βιταμίνης D, τα πολύ υψηλά επίπεδά της μπορεί να οδηγήσουν σε αθηρωμάτωση, μια νόσο όπου πλάκες που περιέχουν χοληστερίνη αναπτύσσονται στις αρτηρίες και αποφράσσουν την αιματική ροή.
Μειώνοντας τα επίπεδα της χοληστερίνης αίματος, οι στατίνες μειώνουν τον κίνδυνο καρδιακής προσβολής και εγκεφαλικού
Η έρευνα τα τελευταία χρόνια έχει ανακαλύψει και άλλα οφέλη των στατινών, εκτός από τα καρδιαγγειακά. Ερευνητές από την Mayo Clinic διεξήγαγαν μελέτη που βρήκε ότι οι στατίνες μπορεί να μειώνουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του οισοφάγου.
Επίσης οι στατίνες μπορεί να επιβραδύνουν τη γήρανση. Ερευνητές από το Δεύτερο Πανεπιστήμιο της Νάπολης, Ιταλία, βρήκαν ότι οι στατίνες μπορεί να επιβραδύνουν τον ρυθμό γήρανσης. Οι στατίνες μπορούν να μειώσουν τον ρυθμό βράχυνσης των τελομερών( είναι τμήματα DNA στα άκρα των χρωμοσωμάτων που τα προστατεύουν από την εκφύλιση). Καθώς μεγαλώνουμε τα τελομερή βραχύνονται, περιορίζοντας τον αριθμό κυττάρων που μπορούν να διαιρεθούν, κάτι που προκαλεί γήρανση.
Πώς λειτουργούν οι στατίνες;
Οι στατίνες παρεμποδίζουν ένα ένζυμο που καλείται HMG-CoA ρεδουκτάση, που ελέγχει την παραγωγή χοληστερίνης στο ήπαρ, με αποτέλεσμα να επιβραδύνουν την διαδικασία παραγωγής χοληστερίνης.
Επιπλέον η ελάττωση της συγκέντρωσης χοληστερίνης στα ηπατικά κύτταρα οδηγεί στην αύξηση της παραγωγής υποδοχέων LDL(χαμηλής πυκνότητας λιποπρωτεΐνης). Αυτοί οι υποδοχείς μεταναστεύουν στις μεμβράνες των ηπατικών κυττάρων και δεσμεύουν τις διερχόμενες LDL και VLDL(πολύ χαμηλής πυκνότητας λιποπρωτεΐνες) με αποτέλεσμα την ελάττωση των επιπέδων της χοληστερίνης στο ορό του αίματος.
Περιπτώσεις χορήγησης στατινών
Οι στατίνες συνήθως χορηγούνται σε άτομα με:
Αθηρωμάτωση αρτηριών
Οι στατίνες προκαλούν αναστολή της προόδου της αθηρωμάτωσης. Σε μερικές μελέτες όπου χρησιμοποιήθηκαν υψηλές δόσεις διαπιστώθηκε και μικρή υποστροφή της νόσου.
Σακχαρώδη διαβήτη, αρτηριακή υπέρταση, χρόνια νεφροπάθεια
Νοσήματα που μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο εμφάνισης αθηρωματικής νόσου.
Οικογενειακό ιστορικό καρδιακών προσβολών
Ιδιαίτερα σε νεαρή-μέση ηλικία.
Αυξημένα επίπεδα χοληστερίνης
Είναι ο συχνότερος λόγος θεραπείας με στατίνες, αλλά τα φάρμακα αυτά μειώνουν τις καρδιοπάθειες προλαμβάνοντας την αθηρωμάτωση. Οι αθηρωματικές πλάκες μπορούν να αναπτυχθούν ακόμα και όταν τα επίπεδα χοληστερίνης είναι χαμηλά. Άρα, οι στατίνες μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε άτομα με αυξημένο κίνδυνο για αθηρωμάτωση (διαβητικοί, νεφροπάθείς, καπνιστές, υπερτασικοί) ή με εγκατεστημένη αθηρωμάτωση ακόμα και εάν δεν έχουν αυξημένα επίπεδα χοληστερίνης.
Οι στατίνες μαζί με άθληση είναι συνήθως καλύτερα από ότι μόνο στατίνες
Τι έδειξαν οι μελέτες;
Ερευνητές από το Veterans Affairs Medical Center, Washington DC, εξηγούν στο περιοδικό The Lancet ότι για ασθενείς με δυσλιπιδαιμίες, ο συνδυασμός λήψης στατινών και άσκησης είναι συνήθως πιο αποτελεσματικός στην πρόληψη πρώιμου θανάτου από ότι μεμονωμένα η κάθε παρέμβαση.
Μόνο η άσκηση, όμως, για αυτούς με δυσλιπιδαιμία(παθολογικά επίπεδα χοληστερινών/ λιπιδίων αίματος), είναι καλύτερη από την μη λήψη στατίνης και την μη άθληση. Οι συγγραφείς βρήκαν ότι αυτοί που δεν λάμβαναν στατίνες (κυρίως λόγω παρενεργειών) αλλά ήταν σε καλή φυσική κατάσταση είχαν υποδιπλάσιες πιθανότητες να πεθάνουν πρώιμα σε σχέση με άτομα με κακή φυσική κατάσταση και δυσλιπιδαιμία χωρίς αγωγή.
Αντίθετα υπάρχουν μελέτες που παρέχουν ενδείξεις ότι οι στατίνες μπορεί να επιδράσουν αρνητικά στην αποτελεσματικότητα της σωματικής άσκησης και αυτό σχετίζεται με την επίδραση των στατινών στα μυικά κύτταρα με αποτέλεσμα να εμφανίζονται πόνοι(μυαλγίες) ή/και αύξηση των μυικών ενζύμων. Σ’αυτές τις περιπτώσεις πρέπει να ελαττώσουμε τη δόση ή να αλλάξουμε τη στατίνη με σκοπό να υποχωρήσουν να συμπτώματα και να συνεχιστεί η συστηματική άσκηση.
Ποιες είναι οι παρενέργειες των στατινών;
Αν και οι περισσότεροι που λαμβάνουν στατίνες έχουν ήπιες ή καθόλου παρενέργειες, πολλοί αναφέρουν πονοκέφαλο, νυγμώδη άλγη, κοιλιακό άλγος, φουσκώματα, διάρροια, ναυτία και εξάνθημα.
Οι μόνες σοβαρές παρενέργειες – αμφότερες σχετικά σπάνιες- είναι η ηπατική βλάβη και βλάβη των σκελετικών μυών. Αυτή η μυϊκή βλάβη είναι μια σοβαρή μορφή μυοπάθειας που καλείται ραβδομυόλυση. Η ραβδομυόλυση συνήθως ξεκινά σαν μυϊκό άλγος και μπορεί να εξελιχθεί σε απώλεια μυϊκών κυττάρων, νεφρική ανεπάρκεια ή θανάτο.
Αντενδείξεις χορήγησης στατινών
Ηπατική νόσο
Άτομα με ενεργό ηπατική νόσο δεν πρέπει να λαμβάνουν στατίνες. Εάν κατά την διάρκεια λήψης στατινών εμφανιστεί ηπατική νόσος, η χρήση τους πρέπει να διακόπτεται.
Εγκυμοσύνη και θηλασμός
Επίσης έγκυες και θηλάζουσες γυναίκες ή αυτές που σκοπεύουν να μείνουν έγκυες δεν πρέπει να λαμβάνουν στατίνες.
Προσοχή στο συνδυασμό φαρμάκων
Γενικά συνιστάται τα άτομα που λαμβάνουν στατίνες να μην τις συνδυάζουν με φάρμακα όπως:
- αναστολείς πρωτεάσης (αγωγή για AIDS),
- ερυθρομυκίνη/ κλαριθρομυκίνη(αντιβιοτικά),
- ιτρακοναζόλη (αντιμυκητιασικό),
- διλτιαζέμη/ βεραπαμίλη (καρδιολογικά φάρμακα-σε συνδυασμό κυρίως με σιμβαστατίνη) ή φιμπράτες (υπολιπιδαιμικά φάρμακα, κυρίως γεμφιμπροζίλη όχι φαινοφιμπράτη).
Αποφυγή Γκρέιπφρουτ
Άτομα που λαμβάνουν στατίνες πρέπει επίσης να αποφύγουν τα γκρέιπφρουτ και τον χυμό τους λόγω της πιθανότητας επικίνδυνης αλληλεπίδρασης.
Κίνδυνος διαβήτη
Επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο St. George's, Λονδίνο, Αγγλία, και από το Πανεπιστήμιο της Γλασκώβης, Σκωτία εξέτασαν πέντε μελέτες στατινών που δημοσιεύθηκαν από το 2005 έως το 2010. Βρήκαν ότι υπήρχε σχέση ανάμεσα στις μεγάλες δόσεις στατινών και τον κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη- ασθενείς με υψηλές δόσεις στατινών είχαν 12% αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη. Όμως, τόνισαν ότι τα οφέλη-μείωση σοβαρών καρδιολογικών προβλημάτων- υπερτερούσαν μακράν των κινδύνων.
Στατίνες και ηπατική βλάβη
Οι στατίνες μπορεί να προκαλέσουν αύξηση των ηπατικών ενζύμων. Εάν αυτή είναι ήπια, οι περισσότεροι ασθενείς μπορούν να συνεχίσουν την αγωγή τους. Όμως, εάν η αύξηση είναι σοβαρή, ο ασθενής πρέπει να διακόψει την αγωγή.
Οι ασθενείς που λαμβάνουν στατίνες πρέπει να κάνουν αιματολογικές εξετάσεις 6 εβδομάδες μετά την έναρξη ώστε να ελεγχθεί η ηπατική τους λειτουργία. Στη περίπτωση που δεν υπάρχει πρόβλημα και συνεχίζεται η ίδια δόση στατίνης, οι εξετάσεις θα πρέπει επαναλαμβάνονται κάθε χρόνο.
Στατίνες και μυϊκά προβλήματα
Οι στατίνες μπορεί να προκαλέσουν μυοπάθεια: o ασθενής νοιώθει μυϊκό πόνο και ευαισθησία. Όσο υψηλότερη η δοσολογία της στατίνης, τόσο πιθανότερο είναι να εμφανίσει ο ασθενής αυτούς τους πόνους.
Σε σοβαρές περιπτώσεις μπορεί να εμφανισθεί ραβδομυόλυση- οι μυς διασπώνται και απελευθερώνουν μυοσφαιρίνη στην κυκλοφορία. Η μυοσφαιρίνη μπορεί να βλάψει τους νεφρούς. Οι ασθενείς που λαμβάνουν μαζί με τη στατίνη τα παρακάτω φάρμακα έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο ραβδομυόλυσης: νιασίνη, κυκλοσπορίνη, νεφαζοδόνη, γεμφιμπροζίλη, αντιμυκητιασικά και ερυθρομυκίνη(Erythrocin).
Κάθε ασθενής λαμβάνει στατίνες και εμφανίζει μυϊκούς πόνους πρέπει να ενημερώνει τον ιατρό του.
Επίδραση των στατινών στα εγκεφαλικά κύτταρα
Το 2009 δημοσιεύθηκε μελέτη στο Journal of Lipid Research που ανέφερε ότι οι στατίνες έχουν μεγάλο εύρος επιδράσεων στα εγκεφαλικά κύτταρα, και καλές και κακές. Οι συγγραφείς είπαν ότι οι ιατροί πρέπει να προσέχουν ιδιαίτερα όταν καθορίζουν την δοσολογία των στατινών, ιδιαίτερα στους ηλικιωμένους, γιατί σ’αυτούς τα επίπεδα της χοληστερίνης στον εγκέφαλο έχουν την τάση να μειώνονται.
Σε κάποιες μελέτες φάνηκε ότι οι στατίνες δρούν ευεγερτικά στη νόσο Alzheimer χωρίς αυτό να επιβεβαιωθεί από άλλους ερευνητές.
Είναι οι στατίνες καλές ή κακές;
Η απάντηση σε αυτήν την ερώτηση δεν μπορεί να είναι απλή. Εάν ένα άτομο έχει σοβαρή ηπατική αντίδραση ή μυικά προβλήματα ενώ λαμβάνει στατίνες, προφανώς είναι κακές. Οι παρενέργειες, όμως, αυτές είναι σπάνιες και υποχωρούν με τη διακοπή των φαρμάκων. Οι περισσότερες μελέτες συμφωνούν ότι τα οφέλη των στατινών, εάν χορηγηθούν σωστά στους κατάλληλους ασθενείς, είναι πολύ περισσότερα απ’τους κινδύνους.
