Πιθανότατα να έχετε ακούσει πολλές φορές για την γκουαρανά, ίσως να την γνωρίζετε, ίσως και όχι. Για να είμαι ειλικρινής, πριν τη συγγραφή του συγκεκριμένου άρθρου, οι γνώσεις μου για αυτήν ήταν περιορισμένες. Ρίχνοντας μια ματιά στη βιβλιογραφία συνειδητοποίησα πόσα λίγα πράγματα γνώριζα.
Τι είναι;
Αρχικά, πρόκειται για φυτό, το οποίο προέρχεται από τον εξωτικό και μαγευτικό Αμαζόνιο. Η επιστημονική του ονομασία είναι «Paulinia cupana» και χρησιμοποιείται εδώ και αιώνες από μια φυλή του Αμαζονίου, τους «Γκουαρανί», από τους οποίους προέρχεται και το όνομά της. Οι καρποί της έχουν χρώμα κόκκινο και οι σπόροι τους μοιάζουν με τους βολβούς του ανθρώπινου ματιού. Ο μύθος λέει πως το φυτό φύτρωσε στο σημείο που έθαψαν τους βολβούς του ματιού ενός «θεϊκού παιδιού».
Στον Αμαζόνιο, η Γκουαρανά θεωρείται «μαγικό φυτό», με πληθώρα θεραπευτικών δράσεων. Την χρησιμοποιούν ως διεγερτικό, παυσίπονο, τονωτικό, καθώς και για την αντιμετώπιση της διάρροιας, της υπέρτασης, του πυρετού, της ημικρανίας, της ναυραλγίας και της δυσεντερίας. Τις τελευταίες δεκαετίες, η χρήση της ως διεγερτικό έχει διαδοθεί παγκοσμίως. Αποτελεί βασικό συστατικό σε διάφορες φυτικές φόρμουλες ή συμπληρώματα, με σκοπό τη βελτίωση της αθλητικής, ψυχικής και πνευματικής απόδοσης, όπως και των επιπέδων ενέργειας. Επίσης, χρησιμοποιείται σε ενεργειακά ποτά και μπάρες πρωτεΐνης.
Ποια η διατροφική αξία της γκουαρανά;
Το κύριο συστατικό της γκουαρανά είναι η καφεΐνη, με τους σπόρους της να περιέχουν περισσότερη από οποιοδήποτε άλλο φυτό. Οι περισσότερες από τις ιδιότητες που της αποδίδονται, θεωρείται, ότι οφείλονται στην καφεΐνη, ενώ περιέχει θεοφυλλίνη και θεοβρωμίνη, αλκαλοειδή της ομάδας των ξανθινών, παρόμοια με την καφεΐνη.
Ποια τα οφέλη της στην υγεία;
Τα επιστημονικά δεδομένα, όσον αφορά στις ευεργετικές επιδράσεις της χρήσης γκουαρανά, θεωρούνται ακόμη ανεπαρκή για τις περισσότερες από αυτές.
Αθλητική απόδοση: Τι ισχύει;
Δεν έχει αποσαφηνιστεί, εάν η αποκλειστική χρήση της έχει κάποιο αποτέλεσμα, ή εάν δρα ευεργετικά μόνο σε συνδυασμό με βιταμίνες του συμπλέγματος Β, βιταμίνη C και διάφορα άλλα μέταλλα. Επιπρόσθετα, πολλά από τα ενεργειακά ποτά ευρείας κατανάλωσης περιέχουν γκουαρανά, η οποία τις περισσότερες φορές συνδυάζεται με καφεΐνη. Σε γενικές γραμμές, οι ποσότητες που χρησιμοποιούνται είναι εντός των επιτρεπόμενων ορίων ώστε να αποφεύγονται πιθανές παρενέργειες, ενώ άτομα που την καταναλώνουν είναι σημαντικό να συνυπολογίζουν όλες τις πηγές καφεΐνης μέσα στη μέρα τους (για παράδειγμα από τον καφέ, αναψυκτικά τύπου κόλα, σοκολάτα κ.α.)
Γκουαρανά και Γνωστική λειτουργία
Όσον αφορά στην γνωστική λειτουργία, και σε αυτό το πεδίο τα δεδομένα θεωρούνται ακόμη μη ασφαλή. Ένας αριθμός μελετών έχει δείξει βελτίωση κάποιων παραμέτρων της γνωστικής λειτουργίας και της μνήμης, χωρίς όμως να υπάρχει κάποιο όφελος για τη διάθεση, ενώ το όποιο όφελος φάνηκε να έχει μικρή διάρκεια και να είναι εξαιρετικά μικρό για άτομα μεγαλύτερης ηλικίας. Επιπλέον, δεν έχει φανεί ότι μπορεί να έχει κάποια αποτελεσματική επίδραση στην αντιμετώπιση της κατάθλιψης.
Κεφάλαιο Μείωση βάρους
Η απώλεια βάρους και η παχυσαρκία είναι άλλος ένας τομέας ευρύτατης χρήσης της γκουαρανά. Η ευεργετικής της επίδραση όμως, φάνηκε μόνο σε συνδυασμό με πληθώρα βιταμινών και μετάλλων, καθώς και με ένα διατροφικό μοτίβο χαμηλής κατανάλωσης λιπαρών με ταυτόχρονη αύξηση της φυσικής δραστηριότητας. Είναι σημαντικό επίσης να αναφερθεί, ότι πολλά από τα ροφήματα που χρησιμοποιούνται για να ενισχύσουν την απώλεια του σωματικού βάρους περιέχουν γκουαρανά. Η χρήση της, σε ασφαλείς ποσότητες, δεν φαίνεται να δημιουργεί προβλήματα, όμως η υπερβολική ποσότητά της ή η κατάχρησή της μπορούν να έχουν δυσάρεστες παρενέργειες όπως: νευρικότητα, αϋπνία, αλλαγές συμπεριφορές, ναυτία, αφυδάτωση κ.α.
Ποια επίδραση έχει σε ασθενείς με καρκίνο;
Οι ασθενείς που ταλαιπωρούνται από τον καρκίνο, φαίνεται, ότι ίσως, να μπορούν να βοηθηθούν από την κατανάλωση της γκουαρανά. Γυναίκες με καρκίνο του στήθους, φάνηκε ότι, αν συνδυάσουν την γκουαρανά με μια διατροφή πλούσια σε τρόφιμα ολικής άλεσης, σε ω-3 λιπαρά οξέα, σε φρούτα και λαχανικά, μπορούν να περιορίσουν το αίσθημα της κούρασης που προκαλείται από τον καρκίνο. Μικρή επίδραση φαίνεται να έχει και στη βελτίωση του αισθήματος της όρεξης, καθώς και στην πρόληψη της απώλειας του σωματικούς βάρους, που συνήθως εμφανίζεται στους ασθενείς αυτής της ομάδας. Αντίθετα, σε άτομα με όγκο στο κεφάλι ή στο λαιμό, τα οποία βρίσκονταν σε διαδικασία χημειοθεραπειών, δε φάνηκε να υπάρχει κάποια βοηθητική επίδραση.
Ποιες οι παρενέργειές της;
Σε γενικές γραμμές, η κατανάλωση της γκουαρανά από το στόμα και στις ποσότητες που περιέχονται στα τρόφιμα θεωρείται ασφαλής ενώ, όσον αφορά στις ποσότητες που περιέχονται σε διάφορα σκευάσματα, θεωρείται ασφαλής μόνο σε βραχυχρόνια χρήση. Καθημερινή κατανάλωση καφεΐνης, του βασικού συστατικού της γκουαρανά, δε θα πρέπει να ξεπερνά τα 400mg ημερησίως. Η ευαισθησία ενός ατόμου στην καφεΐνη, το εάν καπνίζει ή όχι καθώς και η ηλικία του διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην εμφάνιση ή όχι των παρενεργειών, καθώς και στην έντασή τους.
Υπάρχουν πληθυσμοί ατόμων που είναι πολύ σημαντικό να δείχνουν ιδιαίτερη προσοχή στην κατανάλωση γκουαρανά. Θηλάζουσες και εγκυμονούσες, για παράδειγμα, θα πρέπει να συνυπολογίζουν την ποσότητα της καφεΐνης της γκουαρανά στην συνολική ημερήσια πρόσληψη της καφεΐνης τους. Άλλωστε, η επιτρεπόμενη πρόσληψη καφεΐνης στις ομάδες αυτές δε θα πρέπει να ξεπερνά τα 200mg ημερησίως, μισή ποσότητα δηλαδή από τον γενικό πληθυσμό σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφάλειας Τροφίμων (EFSA).
Μεγάλη προσοχή χρειάζεται και εάν κάποιος βρίσκεται υπό φαρμακευτική αγωγή. Πολλά φάρμακα, όπως τα αντιπηκτικά, τα αντιβιοτικά, τα αντικαταθληπτικά, τα αντισυλληπτικά, οι αμφεταμίνες, τα οιστρογόνα και πολλά ακόμη, αλληλεπιδρούν με την γκουαρανά. Αν λοιπόν βρίσκεστε υπό φαρμακευτική αγωγή, μην καταναλώσετε γκουαρανά εάν πρώτα δεν συμβουλευτείτε το θεράποντα γιατρό σας.
Ένα άλλο μεγάλο κεφάλαιο, σε σχέση με τη χρήση της γκουαρανά, είναι το αλκοόλ. Η κατανάλωση αλκοόλ μειώνει το ρυθμό με τον οποίο το ανθρώπινο σώμα αποβάλλει την καφεΐνη. Η ταυτόχρονη λοιπόν κατανάλωση γκουαρανά, με αλκοόλ, μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένη περιεκτικότητα καφεΐνης στη ροή του αίματος, με δυσάρεστες συνέπειες, όπως ταχυπαλμία, πονοκεφάλους κ.α
Πώς καταναλώνεται;
Γκουαρανά μπορείτε να βρείτε σε έγχυμα, σκόνη ή σε συμπληρώματα με τη μορφή κάψουλας ή σιροπιού. Για να παρασκευάσετε το έγχυμα, πρέπει να σιγοβράσετε ένα κουταλάκι του γλυκού σκόνη σε ένα φλιτζάνι νερό και να το σουρώσετε. Όσον αφορά στη σκόνη συνίσταται ½ -1 κουταλάκι του γλυκού ημερησίως, ενώ εάν προτιμήσετε τη μορφή του συμπληρώματος, να ακολουθήσετε, με ευλάβεια, την συνιστώμενη δοσολογία της εταιρείας, που παράγει το σκεύασμα που θα επιλέξετε. Να έχετε πάντα στο μυαλό σας, ότι οι περισσότερες από τις παρενέργειες της γκουαρανά οφείλονται στο αυξημένο περιεχόμενό της σε καφεΐνη, οπότε δώστε μεγάλη προσοχή στην συνολική ημερήσια προσλαμβανόμενη ποσότητα της.
