Ένας από τις αρχαιότερους τρόπους μαγειρέματος είναι το οφτό κρέας, που τα τελευταία χρόνια έχει αποκτήσει την ονομασία «αντικριστό». Εφαρμόζεται ακόμα και σήμερα από λίγους πλέον Κρητικούς, που αναγνωρίζουν την μοναδικότητα της γεύσης που προσφέρει, χωρίς να ξέρουν τα πλεονεκτήματα έναντι άλλων μεθόδων μαγειρικής. Μέχρι πριν λίγα χρόνια οι βοσκοί στις Μαδάρες και τον Ψηλορείτη χρησιμοποιούσαν σχεδόν αποκλειστικά αυτή την μέθοδο για να ψήσουν το κρέας τους. Την παλαιότητα της μεθόδου αποδεικνύει μία αναφορά του Όμηρου στην Ιλιάδα, στη Ραψωδία I.
Πώς γίνεται το αντικριστό;
Για να γίνει το αντικριστό χρησιμοποιείται συνήθως αρνί περίπου 1 έτους και –σπανιότερα- κατσίκι. Το ζώο τεμαχίζεται στα τέσσερα, προστίθεται αλάτι και οι ψήστες περνάνε με προσοχή στο κάθε κομμάτι κρέας ένα μυτερό ξύλο. Υπάρχουν αναφορές που λένε ότι στην αρχαιότητα, το ρόλο της σούβλας, έπαιζαν τα δόρατα των πολεμιστών. Έπειτα σκάβεται ένας λάκκος όπου τοποθετούνται πολλά ξύλα, ώστε να δημιουργηθεί άφθονη φωτιά. Στη συνέχεια, τοποθετούνται περιμετρικά τα ξύλα με το κρέας, λαμβάνοντας πάντα υπόψη στην ένταση της φωτιάς, την απόσταση του κρέατος, ακόμα και την κατεύθυνση του ανέμου.
Επί τουρκοκρατίας, το κρέας ψηνόταν ελάχιστα, από τον φόβο των ανθρώπων μην προδοθούν από τον καπνό της φωτιάς. Αυτό επικράτησε μέχρι πρόσφατα, σήμερα όμως το κρέας σιγοψήνεται για 4-6 ώρες υπό την επίβλεψη των επιδέξιων ψηστών. Στα πλαίσια της εξέλιξης, δημιουργήθηκε και η ανάγκη για μια πιο μόνιμη κατασκευή που να εξυπηρετεί τις ανάγκες των χώρων μαζικής εστίασης.
Πόσο υγιεινό ειναι το αντικριστό κρέας;
Από διατροφικής πλευράς, το αντικριστό θεωρείται ένας πολύ υγιεινός τρόπος μαγειρέματος. Τα τελευταία χρόνια, παρουσιάστηκαν έρευνες που φόβισαν τους λάτρεις του κρέατος στα κάρβουνα λόγω των τοξικών και καρκινογόνων ουσιών που σχηματίζονται.
Οι ''ένοχοι'' ονομάζονται πολυκυκλικοί αρωματικοί υδρογονάνθρακες και ετεροκυκλικές αμίνες και θεωρούνται ιδιαίτερα επικίνδυνοι για την υγεία του ανθρώπου, αφού ενοχοποιούνται για μεταλλάξεις, τοξικότητα και καρκινογένεση. Οι ουσίες αυτές σχηματίζονται όταν ψήνεται το κρέας στη σχάρα, από το λίπος που στάζει στην φωτιά, τις υψηλές θερμοκρασίες ψησίματος, την χρήση κάρβουνων αντί για ξύλα και το χρόνου που ψήνεται το κρέας.
Αυτό που κάνει το αντικριστό ιδιαίτερα μοναδικό και υγιεινό τρόπο ψησίματος, είναι το γεγονός ότι ολόκληρη η τεχνική είναι τέτοια, ώστε αποφεύγεται η δημιουργία των καρκινογόνων ουσιών που αναφέραμε. Πιο συγκεκριμένα, το κρέας μαγειρεύεται σε χαμηλή φωτιά και στη συνέχεια στα κάρβουνα που σιγοκαίνε. Επίσης το αράκι βρίσκεται σε απόσταση από την εστία, έτσι το λίπος δεν στάζει πάνω στη φωτιά και δεν ξεροψήνεται, ώστε να αλλοιωθούν οι πρωτεΐνες του. Το γεγονός ότι ψήνεται για πολλές ώρες αντισταθμίζεται θεωρητικά από τη χαμηλή θερμοκρασία ψησίματος και την μη ύπαρξη καπνού, αλλά θα πρέπει να ερευνηθεί. Τέλος, η χρήση ξύλου αποτελεί πλεονέκτημα, γιατί ο καπνός που παράγεται είναι σαφώς πιο «υγιεινός» από αυτόν των βιομηχανοποιημένων κάρβουνων.
Τι να προσέχετε;
Τα μόνα πράγματα στα οποία θα πρέπει να επιστήσουμε την προσοχή, είναι να μην υπερβαίνετε την ποσότητα και τη συχνότητα κατανάλωσης του αντικριστού, καθώς το αρνάκι κατατάσσεται στα κόκκινα κρέατα, οπότε η κατανάλωσή του θα πρέπει να περιορίζεται σε λίγες φορές το μήνα. Τέλος, προσέξτε το αλάτι που θα προσθέσετε, γιατί η παραδοσιακή συνταγή θέλει το αντικριστό σχεδόν παστό, λόγω της ανάγκης των Κρητικών να αναπληρώσουν τους χαμένους ηλεκτρολύτες από την αυξημένη φυσική δραστηριότητα που είχαν καθημερινά!
Τέλος, αν θέλετε προφυλάξετε περισσότερο το κρέας σας από τη δημιουργία πολυκυκλικών αρωματικών υδρογονάνθρακων και των ετεροκυκλικών αμινών μπορείτε να εξυγχρονίσετε την συνταγή σας. Η παραδοσιακή συνταγή δεν περιλαμβάνει μπαχαρικά ή το μαρινάρισμα του κρέας, λόγω της έλλειψης τέτοιου είδους ευκολιών στην ύπαιθρο. Εσείς όμως, μπορείτε να μαρινάρετε το κρέας, καθώς έρευνες υποδεικνύουν ότι δεν δίνει μόνο γεύση στο κρέας αλλά και χτίζει ένα προστατευτικό τοίχος στην επιφάνεια του με την βοήθεια των αντιοξειδωτικών που διαθέτουν τα τρόφιμα που χρησιμοποιούμε για το μαρινάρισμα. Έτσι, από επιστήμονες και σεφ συστήνεται να χρησιμοποιήσουμε σκόρδο, κρεμμύδι, κουρκουμά και κρασί για την μαρινάδα μας. Η προσθήκη ρίγανης, δεντρολίβανου ή θυμαριού κατά τη διάρκεια του ψησίματος θα συμβάλουν στην προστασία σας από τις τοξικές ουσίες και σίγουρα θα ικανοποιήσουν το ουρανίσκο σας!
