Όλοι έχουμε ακούσει για τις super τροφές, αλλά λίγοι έχουμε ακούσει για το super αφέψημα που ακούει στη λέξη «χαμομήλι». Για να γνωρίσουν οι καταναλωτές καλύτερα αυτό το πολύ θρεπτικό ρόφημα, ήμουν καλεσμένος στη ραδιοφωνική εκπομπή του ΑΝΤ1 97,2 Fm, για να μιλήσω για τα οφέλη του στην υγεία μας.
Το πιο γνωστό χαρακτηριστικό του είναι η αντιβακτηριακή του δράση. Βοηθάει στα προβλήματα του πεπτικού, στις μολύνσεις του δέρματος, στη μείωση ουρικού οξέος και μας χαλαρώνει.
Τα αντιοξειδωτικά είναι βασικό συστατικό του χαμομηλιού και πιο συγκεκριμένα τα φλαβονοειδή, τα οποία έχουν αντιγηραντικές και αντικαρκινικές ιδιότητες. Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως το χαμομήλι, εκτός από τα θρεπτικά συστατικά του, μας ενυδατώνει χωρίς να προσδίδει θερμίδες.
Στη συνέχεια της εκπομπής απαντήθηκαν απορίες των ακροατών που αφορούσαν τρόφιμα και την επίδρασή τους στην υγεία μας.
Χαμομήλι (Chamomile)
Το γερμανικό χαμομήλι (Matricaria recutita L. ή Ματρικάρια το χαμόμηλον), γνωστό στην Ελλάδα με την κοινή ονομασία χαμομήλι, είναι μία μονοετής πόα της οικογένειας των Συνθέτων (Asteraceae/Compositae), φυτό αρωματικό και φαρμακευτικό, ύψους μέχρι 35 εκατοστά, με λείο βλαστό, πολύκλαδο και όρθιο.
Η άνθηση του αρχίζει τον Απρίλιο και διαρκεί μέχρι και τον Ιούνιο. Πήρε το όνομά του από το άρωμά του (μήλο του εδάφους) και ο πρώτος που αναφέρει τις ευεργετικές του ιδιότητες είναι ο πατέρας της Ιατρικής ο Ιπποκράτης που το θεωρούσε εμμηναγωγό και φάρμακο κατά της υστερίας.
Ποια τα συστατικά του;
Συστατικά του φυτού είναι:
- κουμαρίνες
- διάφορα φλαβονοειδή
- αιθέρια έλαια
- χαμαζουλένιο
- αιθέρες
- σεσκιτερπένια
Τα τμήματα του φυτού που χρησιμοποιούνται είναι οι κεφαλίδες των ανθέων.
Ποια είναι η δράση του;
Σε in vitro μελέτες και μελέτες σε ζώα το χαμομήλι αναφέρεται ότι έχει μια σειρά από φαρμακολογικές δράσεις, συμπεριλαμβανομένων των:
- αντιβακτηριακών
- αντιφλεγμονωδών
- αντισπασμωδικών
- ηρεμιστικών
- αντι-ελκωδών
- αντιικών
- υποουραιμικών
Τι έδειξαν οι μελέτες;
Σε κλινικές μελέτες τα εκχυλίσματα του γερμανικού χαμομηλιού αναφέρεται ότι έχουν αντιφλεγμονώδεις, επουλωτικές, αντισηπτικές και αντισπασμωδικές ιδιότητες στον ανθρώπινο στόμαχο και δωδεκαδάκτυλο.
Σε μια ανοιχτή έρευνα που περιελάμβανε 98 ασθενείς με καρκίνο, ένα εκχύλισμα χαμομολιού και χρησιμοποιήθηκε από τους ασθενείς τρεις φορές την ημέρα, έδειξε να μειώνει την στοματίτιδα, η οποία προκαλείται συνήθως είτε από την ακτινοβολία ή την χημειοθεραπεία.
Το χαμομήλι αναφέρεται ότι είναι αποτελεσματικό και για μολύνσεις του βλεννογόνου. Αραιωμένα εκχυλίσματα γερμανικού χαμομηλιού με τα οποία οι δοκιμαζόμενοι ξέπλεναν το στόμα τους 5-6 φορές την ημέρα πρόσφεραν φρεσκάδα και συπτικές δράσεις.
Σε μία άλλη έρευνα με 120 ασθενείς, αλοιφή με γερμανικό χαμομήλι μείωσε την αιμορραγία, τον κνησμό και το κάψιμο που οφείλονταν σε αιμορροΐδες.
Ποιες είναι η χρήση του;
Το κοινό χαμομήλι έχει αναγνωρισθεί από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ως μια φυσική πηγή αρώματος στα τρόφιμα (κατηγορία Ν2). Η κατηγορία αυτή δείχνει πως το χαμομήλι μπορεί μεν να χρησιμοποιηθεί σε ορισμένα τρόφιμα σε μικρές ποσότητες, αλλά υπάρχει πιθανότητα περιορισμού λόγω πιθανού ενεργού συστατικού (προς το παρόν αδιευκρίνιστου) στο τελικό προϊόν. Τ
ο κοινό χαμομήλι χρησιμοποιείται ευρέως σαν έγχυμα. Στις ΗΠΑ, το κοινό χαμομήλι θεωρείται GRAS, δηλαδή ως ασφαλές για την υγεία του ανθρώπου (GRAS:Generally Recognized As Safe).
Όσον αφορά στη χρήση του ως βοτάνου, το κοινό χαμομήλι αναφέρεται ότι έχει άφυσες, αντισπασμωδικές, ελαφρώς ηρεμιστικές, αντιφλεγμονώδεις, αντισηπτικές και αντικαταρροϊκές ιδιότητες.
Σε ποιες άλλες περιπτώσεις έχει χρησιμοποιηθεί;
Επίσης, έχει χρησιμοποιηθεί σε περιπτώσεις:
- φουσκώματος στο στομάχι–τυμπανισμός
- ναυτίας του ταξιδιώτη
- ρινικής καταρροής-συνάχι
- διάρροιας
- κόπωσης
- αιμορροΐδων
- μαστίτιδας
- ελκών στα πόδια
- ιδιαίτερα σε περιπτώσεις γαστρεντερικών ενοχλήσεων, συνδυαζόμενες με νευρικότητα σε παιδιά
Για ποιες χρήσεις πήρε έγκριση;
Η μονογραφία Ε της Γερμανικής Επιτροπής ενέκρινε τη χρησιμοποίηση του χαμομηλιού για:
- τη θεραπεία γαστρεντερικών σπασμών
- φλεγμονωδών ασθενειών του γαστρεντερικού συστήματος
- φλεγμονών του δέρματος (εξωτερική επιφάνεια) και των βλεννωδών μεμβρανών
- τη θεραπεία δερματικών ασθενειών που έχουν προκληθεί από βακτήρια, συμπεριλαμβανομένων και της στοματικής κοιλότητας
- φλεγμονές και ερεθισμούς της αναπνευστικής οδού (με εισπνοή) και των γενετικών οργάνων (λουτρά και πλύσεις)
Ποιες οι προφυλάξεις που πρέπει να λάβετε υπόψη;
Εξαιτίας των αλλεργικών αντιδράσεων, άτομα με υπερευαισθησία στα φυτά της οικογένειας Asteraceae/Compositae θα πρέπει να αποφεύγουν την κατανάλωση του γερμανικού χαμομηλιού. Επιπρόσθετα, το γερμανικό χαμομήλι επιταχύνει τις αλλεργικές αντιδράσεις, ή επιβαρύνει ήδη υπάρχοντα συμπτώματα σε άτομα με υπερευαισθησία (πχ. σε ασθματικούς).
Υπερβολικές δόσεις μπορεί να εμπλακούν στην αντιπηκτική θεραπεία, εξαιτίας της παρουσίας των κουμαρινικών συστατικών.
Δεν συνιστάται η χρήση σκευασμάτων χαμομηλιού σε βρέφη κατά την περίοδο της οδοντοφυίας.
Εγκυμοσύνη και θηλασμός
Το χαμομήλι αναφέρεται ότι επηρεάζει τον έμμηνορρησιακό κύκλο και ότι τα εκχυλίσματά του ασκούν σημαντική επίδραση στην μήτρα. Μελέτες για τερατογένεση σε αρουραίους, σε κουνέλια και σκυλιά, έδειξαν ότι η (-)-α-βισαβολόλη προκαλεί τερατογένεση σε από του στόματος χορηγούμενη δόση 1-3ml/kg σωματικού βάρους.
Δόση 3ml/kg σωματικού βάρους βρέθηκε ότι αυξάνει τον αριθμό των reabsorbed εμβρύων και μειώνει το σωματικό βάρος των νεογέννητων. Όταν η (-)-α-βιsαβολόλη χορηγήθηκε από το στόμα σε δόσεις 250 και 500mg/kg σωματικού βάρους σε εγκύους αρουραίους, το έμβρυο δεν έδειξε να επηρεάζεται καθόλου.
Ωστόσο, η υπερβολική κατανάλωση χαμομηλιού πρέπει να αποφεύγεται από τις εγκύους και τις θηλάζουσες μητέρες.
Ανεπιθύμητες ενέργειες
Το χαμομήλι γενικά φαίνεται να προκαλεί αλλεργικές αντιδράσεις. Η υπερβολική επαφή με το χαμομήλι αναφέρεται ότι προκαλεί αλλεργία στο δέρμα.
Κατανάλωση αφεψήματος από χαμομήλι μπορεί να επιβαρύνει τις ήδη υπάρχουσες αλλεργίες και η χρησιμοποίηση κλύσματος από χαμομήλι μπορεί να προκαλέσει άσθμα και κνησμό.
Οι αλλεργικές ιδιότητες του χαμομηλιού οφείλονται στο ανθεκοτουλίδιο, τη σεσκιτερπενική λακτόνη (σε χαμηλές συγκεντρώσεις) και στη ματρικαρίνη, ένα προαζουλένιο που μπορεί να προκαλέσει θετικό εύρημα στο αλλεργικό τεστ όταν οι ασθενείς έχουν υπερευαισθησία στη σεσκιτερπενική λακτόνη.
Οι κεφαλίδες των άνθεων περιέχουν ανθεμικό οξύ το οποίο δρα ως εμετικό σε μεγάλες δόσεις.
Ποια είναι η δοσολογία;
Αποξηραμένα άνθη
2-8 γρ ή ως έγχυμα, τρεις φορές ημερησίως.
Υγρό Εκχύλισμα
1-4 ml (1:1 αλκοόλη 45%), τρεις φορές ημερησίως.
Αλληλεπιδράσεις
Δεν αναφέρονται συγκεκριμένες αλληλεπιδράσεις. Υπερβολικές δόσεις όμως μπορεί να εμπλακούν στην αντιπηκτική θεραπεία, εξαιτίας της παρουσίας των κουμαρινικών συστατικών του. Επίσης, λόγω της καταπραϋντικής του δράσης, το κοινό χαμομήλι δεν θα πρέπει να λαμβάνεται ταυτόχρονα με αγχολυτικά-ηρεμιστικά φάρμακα ιδιαίτερα με βενζοδιαζεπίνες, ή αλκοόλ.
Συμπερασματικά
Η χημική σύσταση του κοινού χαμομηλιού και ιδιαίτερα του αιθέριου ελαίου του, αναφέρεται ότι είναι παρόμοια με αυτή του ρωμαϊκού χαμομηλιού. Η φαρμακολογική του δράση συνδέεται με τα φλαβονοειδή και τα κλάσματα του αιθέριου ελαίου.
Το γερμανικό χαμομήλι βρέθηκε ότι έχει μια μεγάλη σειρά φαρμακολογικών δράσεων (πχ. αντιφλεγμονώδεις και αντισπασμωδικές) και πολλές από αυτές υποστηρίζουν τη χρήση του ως βοτάνου). Ένας μικρός αριθμός ερευνών σε ασθενείς αλλά και υγιείς εθελοντές απέδειξαν ότι το χαμομήλι έχει αντιφλεγμονώδεις, επουλωτικές καθώς και ηρεμιστικές ιδιότητες.
Τοξικολογικές μελέτες αναφέρουν ότι το χαμομήλι έχει μικρή τοξικότητα παρόλο που υπήρξαν αλλεργικές αντιδράσεις.
