Μήπως έχεις χλωμή όψη; Μήπως νιώθεις αδυναμία ή κουράζεσαι εύκολα; Μήπως δυσκολεύεσαι να συγκεντρωθείς στη δουλειά σου ή μήπως αισθάνεσαι την καρδιά σου να χτυπά γρηγορότερα; Ίσως τότε χρειάζεται να ελέγξεις τα επίπεδα του αιματοκρίτη σου. Ο χαμηλός αιματοκρίτης κατά κύριο λόγο υποδηλώνει την ύπαρξη αναιμίας, μιας παθολογικής δηλαδή κατάστασης κατά την οποία μειώνεται η συγκέντρωση των ερυθρών αιμοσφαιρίων ή της αιμοσφαιρίνης στην κυκλοφορία, με επακόλουθη μείωση της ικανότητας μεταφοράς οξυγόνου στους ιστούς. Σε ορισμένες περιπτώσεις η μείωση του αιματοκρίτη οφείλεται σε διατροφικές ανεπάρκειες, οπότε μπορείς μέσω μιας ισορροπημένης διατροφής και με την κατάλληλη επιλογή τρόφιμων να τον ενισχύσεις.
Τι είναι όμως ακριβώς ο αιματοκρίτης;
Ο αιματοκρίτης εκτιμά τον όγκο που καταλαμβάνουν τα ερυθρά αιμοσφαίρια στο αίμα σε σχέση με το συνολικό όγκο του αίματος και εκφράζεται ως ποσοστό. Οι φυσιολογικές τιμές κυμαίνονται μεταξύ 40%-52% για τους άνδρες, 36%-48% για τις γυναίκες και 29-43% για τα παιδιά, ωστόσο το εύρος αυτό είναι ενδεικτικό καθώς οι μέθοδοι προσδιορισμού του αιματοκρίτη σε κάθε εργαστήριο διαφέρουν. Κατά τη διάρκεια της κύησης ο αιματοκρίτης μειώνεται ελαφρώς, αλλά η μείωση αυτή είναι πλασματική καθώς οφείλεται στον αυξημένο όγκο του αίματος που φυσιολογικά έχουν οι έγκυες. Τα επίπεδα του αιματοκρίτη εξαρτώνται από την ερυθροποιητίνη, μία ορμόνη η οποία παράγεται φυσιολογικά στους νεφρούς ως απάντηση στην υποξία των ιστών και διεγείρει την παραγωγή ερυθρών αιμοσφαιρίων.
Ποια είναι η κατάλληλη εξέταση για τον αιματοκρίτη;
Για τον υπολογισμό του αιματοκρίτη διενεργείται μία γενική εξέταση αίματος. Πραγματοποιείται λήψη φλεβικού αίματος και στη συνέχεια αυτό αναλύεται με τη βοήθεια ενός αιματολογικού αναλυτή. Ο αιματολογικός αναλυτής χρησιμοποιεί τον όγκο των ερυθρών αιμοσφαιρίων στο δείγμα του αίματος που λήφθηκε και έναν μαθηματικό τύπο για να υπολογίσει την τιμή του αιματοκρίτη. Για τη διενέργεια της συγκεκριμένης εξέτασης δεν απαιτείται νηστεία πριν τη λήψη του αίματος.
Τι σημαίνει όταν ο αιματοκρίτης σου είναι χαμηλός;
Μία χαμηλή τιμή του αιματοκρίτη υποδηλώνει συνήθως την ύπαρξη αναιμίας, δηλαδή τον μειωμένο αριθμό κυκλοφορούντων ερυθρών αιμοσφαιρίων ή τη μειωμένη ικανότητα των ερυθρών αιμοσφαιρίων να μεταφέρουν οξυγόνο στους ιστούς. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, η αναιμία είναι το συχνότερο πρόβλημα υγείας παγκοσμίως. Μεγαλύτερο κίνδυνο διατρέχουν οι γυναίκες της αναπαραγωγικής ηλικίας, λόγω της απώλειας αίματος κατά την έμμηνο ρύση, τα παιδιά και τα άτομα με χρόνια προβλήματα υγείας.
Τα αίτια της αναιμίας είναι ποικίλα και διακρίνονται σε:
- Αυξημένη καταστροφή των ερυθρών αιμοσφαιρίων, όπως συμβαίνει στην αιμολυτική αναιμία, στις θαλασσαιμίες και στη δρεπανοκυτταρική αναιμία.
- Αυξημένη απώλεια αίματος, συχνότερα από τη γαστρεντερική οδό.
- Μειωμένη παραγωγή ερυθρών αιμοσφαιρίων, όπως συμβαίνει στη σιδηροπενική, στη μεγαλοβλαστική και στην απλαστική αναιμία.
Ποιες οι μορφές της αναιμίας;
Η σιδηροπενική αναιμία αναπτύσσεται όταν η διατροφική πρόσληψη σιδήρου δεν καλύπτει τις ανάγκες του οργανισμού ή όταν οι απώλειες του σιδήρου είναι μεγάλες. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την απελευθέρωση στην κυκλοφορία μικρών ερυθρών αιμοσφαιρίων, με μικρή ποσότητα αιμοσφαιρίνης (υπόχρωμη, μικροκυτταρική αναιμία).
Η μεγαλοβλαστική αναιμία οφείλεται στην ανεπάρκεια βιταμίνης Β12 ή/και φυλλικού οξέος, τα οποία είναι απαραίτητα για τον πολλαπλασιασμό των κυττάρων. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την απελευθέρωση στην κυκλοφορία μεγάλων ερυθρών αιμοσφαιρίων, με φυσιολογική όμως ποσότητα αιμοσφαιρίνης. Αυτές οι δύο μορφές αναιμίας πολλές φορές οφείλονται σε διατροφικές ανεπάρκειες.
Ποια είναι τα συμπτώματα της;
Τα συμπτώματα της αναιμίας ποικίλουν σε βαρύτητα. Η πιο συχνή εκδήλωση της αναιμίας είναι η εύκολη κόπωση κατά τη διάρκεια των καθημερινών δραστηριοτήτων, καθώς και η μείωση της ικανότητας προσοχής και συγκέντρωσης. Έτσι, μπορεί να νιώθεις ότι καταβάλεις μεγαλύτερη προσπάθεια σε σχέση με πριν για τις δουλειές του σπιτιού, για το διάβασμα ή στη δουλειά ή ακόμη ότι «λαχανιάζεις» πιο εύκολα.
Μπορεί επίσης να εμφανιστεί ωχρότητα στο πρόσωπο, υπόταση, αίσθημα παλμών, ταχυκαρδία, ταχύπνοια, ζάλη, ενώ τα μαλλιά και τα νύχια σου να είναι εύθραυστα. Σε έλλειψη βιταμίνης Β12, ή φυλλικού οξέος σπανιότερα, μπορούν να εμφανιστούν ταυτόχρονα και νευρολογικές διαταραχές, όπως μούδιασμα, παραισθησίες, κινητικές διαταραχές, παραισθήσεις, απώλεια μνήμης και σύγχυση.
Τρόφιμα που θα ενισχύσουν τον αιματοκρίτη σου
Εάν διαγνωσθείς με σιδηροπενική ή μεγαλοβλαστική αναιμία, ο γιατρός σου μπορεί να κρίνει ότι χρειάζεσαι κάποιο συμπλήρωμα σιδήρου, βιταμίνης Β12 ή φυλλικού οξέος ώστε να μπορέσει ο οργανισμός σου να ανταπεξέλθει στις ανάγκες αιμοποίησης. Σε κάθε περίπτωση μπορείς να εντάξεις στη διατροφή σου ορισμένα τρόφιμα τα οποία θα σε βοηθήσουν να αυξήσεις με φυσικό τρόπο την πρόσληψη των παραπάνω θρεπτικών συστατικών και να ενισχύσεις τον αιματοκρίτη σου.
- Αύξησε την κατανάλωση του κόκκινου κρέατος, των πουλερικών, των ψαριών και των θαλασσινών, τα οποία περιέχουν κυρίως αιμικό σίδηρο, τη μορφή εκείνη του σιδήρου που απορροφάται πιο εύκολα. Ιδιαίτερα πλούσια σε αιμικό σίδηρο είναι τα εντόσθια και το συκώτι.
- Ικανοποιητική ποσότητα σιδήρου περιέχουν τα σκουροπράσινα φυλλώδη λαχανικά, τα φασόλια και τα αποξηραμένα φρούτα, ωστόσο ο σίδηρος αυτός είναι ο μη αιμικός και δεν απορροφάται σε μεγάλες ποσότητες.
- Συνόδευσε κατά κύριο λόγο τα τρόφιμα με τον μη αιμικό σίδηρο με τρόφιμα τα οποία είναι πλούσια σε βιταμίνη C, όπως ο χυμός λεμονιού, ο χυμός πορτοκαλιού, οι πιπεριές και το λάχανο, καθώς έτσι ενισχύεται η απορρόφηση του σιδήρου.
- Η ταυτόχρονη κατανάλωση κρέατος, ψαριών ή πουλερικών με τρόφιμα που περιέχουν μη αιμικό σίδηρο, αυξάνει την απορρόφηση του μη αιμικού σιδήρου. Γι’ αυτό το λόγο φρόντισε να συνοδεύεις τη σαλάτα σου ή τα όσπριά σου με μία μικρή ποσότητα κρέατος.
- Προτίμησε δημητριακά τα οποία είναι εμπλουτισμένα με σίδηρο, όπως ψωμί το οποίο φτιάχνεται με εμπλουτισμένο αλεύρι ή εμπλουτισμένα δημητριακά πρωινού.
- Απέφυγε την κατανάλωση γαλακτοκομικών προϊόντων, όπως το τυρί ή το γιαούρτι, μαζί με την κατανάλωση τροφίμων πλούσιων σε σίδηρο, καθώς το ασβέστιο μειώνει την απορρόφηση του σιδήρου.
- Απέφυγε την κατανάλωση καφεινούχων ροφημάτων κατά τη διάρκεια ή μετά το γεύμα, καθώς οι ταννίνες που περιέχονται στα ροφήματα αυτά μειώνουν την απορρόφηση του σιδήρου.
Έλλειψη της βιταμίνης Β12
Η έλλειψη της βιταμίνης Β12 εμφανίζεται συχνότερα στους χορτοφάγους, καθώς η βασική πηγή της για τον άνθρωπο είναι τα ζωικά προϊόντα, όπως το κρέας, τα πουλερικά, τα ψάρια και ο κρόκος του αυγού. Έτσι, στα πλαίσια μιας ισορροπημένης διατροφής που περιλαμβάνει όλες τις ομάδες τροφίμων και εφόσον δεν συνυπάρχει κάποιο οργανικό πρόβλημα το οποίο να έχει ως αποτέλεσμα τη μειωμένη απορρόφηση τη βιταμίνης Β12 από τις τροφές, όπως η ατροφική γαστρίτιδα ή η εκτομή τμήματος του εντέρου, δεν παρουσιάζεται εύκολα η έλλειψή της.
Διαβάστε Επίσης: Βιταμίνη Β12, πού βρίσκεται & ποιος είναι ο ρόλος της;
Διαιτητικές πηγές φυλλικού οξέος
Για την ενίσχυση της πρόσληψης φυλλικού οξέος, αύξησε την κατανάλωση των πράσινων λαχανικών, όπως είναι το σπανάκι, τα σπαράγγια και το μπρόκολο. Καλές διαιτητικές πηγές φυλλικού οξέος είναι επίσης τα όσπρια, τα μανιτάρια, τα εσπεριδοειδή και τα φιστίκια. Πολύ σημαντική είναι η ταυτόχρονη κατανάλωση βιταμίνης Β12 και φυλλικού οξέος, καθώς συνεργάζονται κατά την απορρόφησή τους με συνέπεια αυτή να αυξάνεται. Επομένως, τι καλύτερο από το να συνδυάσεις το κρέας σου με πράσινα λαχανικά!
Υιοθέτησε μία ισορροπημένη διατροφή!
Τα παραπάνω τρόφιμα θα πρέπει να καταναλώνονται πάντα στα πλαίσια μιας ισορροπημένης διατροφής. Η υπερβολή στην κατανάλωσή τους μπορεί να έχει εξίσου επιβαρυντικές για την υγεία συνέπειες. Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται το κόκκινο κρέας, ιδιαίτερα αν είναι πολύ λιπαρό, καθώς περιέχει κορεσμένα λιπαρά οξέα που έχουν ενοχοποιηθεί για την αύξηση του καρδιαγγειακού κινδύνου. Έτσι:
- Προσπάθησε να καταναλώνεις 2 φορές την εβδομάδα κόκκινο κρέας, κατά προτίμηση άπαχο μοσχάρι, και τουλάχιστον 2 φορές την εβδομάδα κάποιο λιπαρό ψάρι, το οποίο είναι πλούσιο σε ω-3 λιπαρά οξέα. Απέφυγε την κατανάλωση επεξεργασμένου κρέατος, όπως είναι τα αλλαντικά.
- Ένταξε τα λαχανικά, και κυρίως τα πράσινα φυλλώδη, στην καθημερινότητά σου. Μη ξεχνάς να συνοδεύεις το κρέας ή το ψάρι σου με μία πολύχρωμη σαλάτα.
- Προσπάθησε να καταναλώνεις 2-3 φορές την εβδομάδα όσπρια, τα οποία να συνοδεύεις με μία πηγή βιταμίνης C. Πρόσθεσε λεμόνι, φρέσκια ντομάτα ή φάε ένα πορτοκάλι μετά το γεύμα.
- Προσπάθησε να καταναλώνεις τουλάχιστον 3 μερίδες φρούτων και 2 μερίδες γαλακτοκομικών την ημέρα, όπως ημιαποβουτυρωμένο γάλα ή γιαούρτι, το οποίο είναι προτιμότερο να το καταναλώνεις ως σνακ και όχι μαζί με τα κύρια γεύματα.
