Η βιταμίνη Β12 είναι μια υδατοδιαλυτή βιταμίνη του συμπλέγματος βιταμινών Β. Είναι απαραίτητη για την παραγωγή των ερυθρών και των λευκών κυττάρων του αίματος, καθώς και για τη φυσιολογική ανάπτυξη και συντήρηση του νευρικού ιστού. Η βιταμίνη Β12 είναι ο γενόσημος όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει εκείνες τις ενώσεις, οι οποίες παρουσιάζουν τη βιολογική δράση της κυανοκοβαλαμίνης. Περιλαμβάνει μια ποικιλία συστατικών που περιέχουν κοβάλτιο, και τα οποία είναι γνωστά ως κοβαλαμίνες. Η κυανοκοβαλαμίνη και η υδροξυκοβαλαμίνη είναι οι δυο βασικές μορφές της βιταμίνης Β12 στην κλινική χρήση.
Ποιος ο ρόλος της & τα πλεονεκτήματά της;
Η βιταμίνη Β12 είναι σημαντικό συνένζυμο για το μεταβολισμό των νουκλεϊκών οξέων, συμμετέχει στην πρωτεϊνοσύνθεση, ρυθμίζει το μεταβολισμό του φυλλικού οξέος και επηρεάζει τη λειτουργία των ιστών του γαστρεντερικού και σκελετικού συστηματικός. Πιο συγκεκριμένα βοηθά:
- στον σχηματισμό των ερυθρών αιμοσφαιρίων και την αντιμετώπιση της κακοήθους αναιμίας
- στην διατήρηση της ακεραιότητας του νευρικού ιστού
- στον μεταβολισμό των υδατανθράκων, λιπών & πρωτεϊνών
- στην αλληλομετατροπή της σερίνης με γλυκίνη
- στον σχηματισμό της μεθειονίνης από την ομοκυστείνη
- στον σχηματισμό της χολίνης από την μεθειονίνη
Η ανακάλυψη ότι η βιταμίνη Β12 αντιμετωπίζει την κακοήθη αναιμία ήταν μοναδικής κλινικής σημασίας
Επίσης, η βιταμίνη Β12 χρησιμοποιείται στην θεραπεία της κοιλιοκάκης, συχνότερα σε συνδυασμό με φυλλικό οξύ. Έχει χρησιμοποιηθεί με επιτυχία σε ασθενείς που πάσχουν από διαβητική νευροπάθεια και στοματικά έλκη. Χαμηλά επίπεδα ορού βιταμίνης Β12 έχουν βρεθεί σε άτομα με HIV και επίσης έχουν συσχετιστεί με μια πιο γρήγορη εμφάνιση της νόσου του AIDS. Εξαιτίας του ρόλου της στον μεταβολισμό της ομοκυστεΐνης, έχει προταθεί ότι η βιταμίνη Β12 ίσως διαδραματίζει κάποιον ρόλο στη μείωση του κινδύνου για εμφάνιση στεφανιαίας νόσου. Παρόλα αυτά, δεν υπάρχει απόδειξη πως η Β12 έχει ανεξάρτητη προστατευτική επίδραση.
Νέα δεδομένα σχετίζουν τα υψηλά επίπεδα αίματος βιταμίνης Β12 με θεραπεία της κατάθλιψης. Ο τρόπος με τον οποίο δρα η βιταμίνη Β12 στα άτομα με κατάθλιψη δεν έχει ακόμη αναγνωριστεί. Είναι πιθανόν ότι δρα σε συνέργεια με τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα αυξάνοντας τη σύνθεση και τη δράση των μονοαμινών. Οι μονοαμίνες είναι νευροδιαβιβαστές στο κεντρικό νευρικό σύστημα με αντικαταθλιπτική δράση.
Επίσης η βιταμίνη Β12 φαίνεται εμποδίζει τη συσσώρευση της πρωτεΐνης ομοκυστεϊνης η οποία είναι δυνατόν να αυξάνει τον κίνδυνο προσβολής και από κατάθλιψη.
Πώς γίνεται ο μεταβολισμός της βιταμίνης Β12;
Η βιταμίνη Β12 πρέπει να απελευθερωθεί από τις πρωτεΐνες με τις οποίες συνδέεται, πριν γίνει η πέψη και η απορρόφησή της. Η απορρόφηση λαμβάνει χώρα σχεδόν αποκλειστικά στον τελικό ειλεό.
Η βιταμίνη Β12 αποθηκεύεται πρωταρχικά στο ήπαρ. Στο αίμα είναι δεσμευμένη με συγκεκριμένες πρωτεΐνες του πλάσματος (τρανσκοβαλαμίνες).
Η απομάκρυνση γίνεται μέσω των ούρων, της χολής και των κοπράνων. Ο εντεροηπατικός κύκλος συμβάλλει στη διατήρηση της Β12. Η βιταμίνη Β12 εμφανίζεται και στο μητρικό γάλα.
Διαιτητικές πηγές βιταμίνης Β12
Οι διατροφικές πηγές της Β12 είναι κυρίως το κρέας, τα εμπλουτισμένα δημητριακά, και τα γαλακτοκομικά προϊόντα. Στον παρακάτω πίνακα αναφέρονται αναλυτικά τα τρόφιμα πλούσια σε βιταμίνη Β12.
| Ποσότητα τροφίμου | Βιταμίνη Β12 (μg) |
| Δημητριακά | |
| 1 φλιτζάνι Αll-Bran | 0,5 |
| 1 φλιτζάνι Bran-Flakes | 0,8 |
| 1 φλιτζάνι Corn-Flakes | 0,5 |
| Γάλα & γαλακτοκομικά προϊόντα | |
| γάλα (280ml) πλήρες, ημίπαχο, άπαχο | 1 |
| Γάλα σόγιας (ανάλογα την εταιρεία) | 1,5-3,2 |
| 1 κεσεδάκι γιαούρτι | 0.3 |
| Τυρί (50g) | 1.0 |
| 1 αυγό (60g) | 0.4 |
| Λίπη & έλαια | |
| Βούτυρο, μαργαρίνη, λάδι | Ίχνη |
| Ενισχυμένη μαργαρίνη (10g) | 0,5 |
| Κρέας & ψάρι | |
| Κρέας ψητό (85g) | 1,6 |
| Συκώτι αρνιού μαγειρεμένο (90g) | 70 |
| Νεφρό αρνιού μαγειρεμένο (75g) | 55 |
| Άσπρο ψάρι μαγειρεμένο (150g) | 1,5-4 |
| 2 φιλέτα ρέγγας, μαγειρεμένα (110g) | 9 |
| 2 φιλέτα παστής ρέγγας μαγειρεμένα (130g) | 8 |
| 2 φιλέτα σκουμπρί μαγειρεμένα (110g) | 15 |
| Σαρδέλες σε κονσέρβα (70g) | 10 |
| Τόνος σε κονσέρβα | 4 |
Ποια η Συνιστώμενη Δοσολογία για τη Βιταμίνη Β12;
| Συνιστώμενες ημερήσιες προσλήψεις για τη βιταμίνη Β12 (μg/ημέρα) | |||
| Ηλικία | UK | USA | WHO Ασφαλής Πρόσληψη |
| 0-6 μηνών | 0,3 | 0,4 | 0,1 |
| 7-12 μηνών | 0,4 | 0,5 | 0,1 |
| 1-3 ετών | 0,5 | 0,9 | 0,5 |
| 4-6 ετών | 0,8 | 0,8 | |
| 4-8 ετών | - | 1,2 | - |
| 7-10 ετών | 1 | - | 1 |
| 9-13 ετών | - | 1,8 | - |
| Άνδρες | |||
| 11-14 ετών | 1,2 | - | 1 |
| 15-50+ ετών | 1,5 | - | 1 |
| 14-70+ ετών | - | 2,4 | - |
| Γυναίκες | |||
| 11-14 ετών | 1,2 | - | 1 |
| 15-50+ ετών | 1,5 | - | 1 |
| 14-70+ ετών | - | 2,4 | - |
| Εγκυμοσύνη | - | 2,6 | 1,4 |
| Θηλασμός | +0,5 | 2,8 | 1,3 |
Ποια είναι τα κυριότερα συμπτώματα έλλειψης;
Η έλλειψη της βιταμίνης Β12 οδηγεί στην εμφάνιση μακροκυτταρικής και μεγαλοβλαστικής αναιμίας. Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν νευρολογικές διαταραχές (εξαιτίας της απομυελινοποίησης της σπονδυλικής στήλης, του εγκεφάλου και των οπτικών και περιφερικών νεύρων), και λιγότερο συγκεκριμένα συμπτώματα, όπως αδυναμία, ερεθισμένη γλώσσα, δυσκοιλιότητα και ορθοστατική υπόταση. Ψυχολογικές διαταραχές της έλλειψης Β12 είναι δυνατόν να εκδηλωθούν κατά την παρουσία αναιμίας (ιδιαίτερα στους ηλικιωμένους).
Η κακοήθης αναιμία είναι μια συγκεκριμένη μορφή αναιμίας, η οποία προκαλείται από έλλειψη ενδογενούς παράγοντα (όχι από ελλιπή πρόσληψη βιταμίνης Β12 από τη διατροφή).
Άνθρωποι με περιορισμένη δυνατότητα απορρόφησης της βιταμίνης Β12, αναπτύσσουν ανεπάρκεια/ έλλειψη μέσα σε δύο με τρία χρόνια. Αυστηροί χορτοφάγοι (με κίνδυνο διαιτητικής ανεπάρκειας, αλλά με φυσιολογική απορροφητική ικανότητα) μπορεί να μην εμφανίσουν συμπτώματα για 20-30 χρόνια. Αναλυτικά, οι κλινικές εκδηλώσεις έλλειψης της βιταμίνης Β12 αναφέρονται στο παρακάτω πίνακα:
| Κλινικές εκδηλώσεις έλλειψης βιταμίνης Β12 | |
| Αιματολογικές |
|
| Δερματικές |
|
| Γαστρεντερικές |
|
| Νευροψυχιατρικές |
|
Πότε απαιτείται χρήση συμπληρωμάτων;
Τα αίτια της έλλειψης σε βιταμίνη Β12 μπορεί να διακριθούν σε τρεις κατηγορίες: διατροφική πενία, σύνδρομα δυσαπορρόφησης και άλλες διαταραχές της λειτουργίας του γαστρεντερικού συστήματος.
| Παράγοντες Κινδύνου για έλλειψη βιταμίνης Β12 | |
| Γενετικοί παράγοντες |
|
| Ανεπαρκής πρόσληψη |
|
| Μειωμένη απορρόφηση στον ειλεό |
|
| Μειωμένη συγκέντρωση IF |
|
| Μακροχρόνια χρήση φαρμάκων |
|
Συμπληρώματα βιταμίνης Β12 μπορεί να είναι απαραίτητα σε χορτοφάγους. Αν οι χορτοφάγοι δεν καταναλώνουν τακτικά μια τροφή πλούσια σε βιταμίνη Β12, τότε χρειάζονται απαραιτήτως συμπλήρωμα. Αυτό αφορά κυρίως τις γυναίκες χορτοφάγους κατά την περίοδο της εγκυμοσύνης, καθώς το βρέφος μπορεί να εκδηλώσει ανεπάρκεια. Βρέφη τα οποία θηλάζουν και των οποίων οι μητέρες δεν προσλαμβάνουν τροφές πλούσιες σε Β12 πρέπει να λάβουν συμπληρώματα.
Η έλλειψη της βιταμίνης Β12 αποτελεί παράγοντα κινδύνου για τους ανθρώπους της τρίτης ηλικίας και μπορεί να συμβάλλει στην εμφάνιση άνοιας. Ο ρόλος των συμπληρωμάτων στην άνοια, που προκαλείται από έλλειψη της Β12, φαίνεται ότι εξαρτάται από τη διάρκεια των συμπτωμάτων. Δεν υπάρχει ισχυρή απόδειξη που να πιστοποιεί πως τα συμπληρώματα βοηθούν στην καθυστέρηση της εξέλιξης της νόσου του Alzheimer που δεν οφείλεται στην έλλειψη της βιταμίνης Β12. Παρομοίως, ο ρόλος της βιταμίνης Β12 είναι ασαφής όσον αφορά στην σκλήρυνση κατά πλάκας και στις διαταραχές του ύπνου. Υπάρχουν ορισμένες ενδείξεις ότι η έλλειψη της βιταμίνης Β12 κατά την εγκυμοσύνη μπορεί να είναι παράγοντας κινδύνου για ανωμαλία διάπλασης του νευρικού σωλήνα. Για να διαπιστωθούν τα οφέλη της βιταμίνης Β12 σε κάθε ένδειξη εκτός από την ανεπάρκεια ή την οριακή ανεπάρκεια, απαιτούνται περαιτέρω έρευνες.
Συμπληρώματα και ανεπάρκεια βιταμίνης Β12
Η βιταμίνη Β12 είναι διαθέσιμη σε δισκία, σε κάψουλες ,σε ενέσιμες μορφές και βρίσκεται σε πολλά πολυβιταμινούχα συμπληρώματα. Ανεπάρκεια της Β12, λόγω έλλειψης ενδογενούς παράγοντα, γενικά θεραπεύεται με τη χορήγηση κοβαλαμίνης παρεντερικά.
"Ωστόσο, μια έρευνα έδειξε πως η χορήγηση ημερησίως 2mg Β12 από το στόμα ήταν το ίδιο αποτελεσματική με την ενδομυϊκά χορήγηση 1mg Β12 μια φορά το μήνα."
Σε περιπτώσεις ανεπάρκειας χρειάζονται 2 με 25 μg Β12 ημερησίως. Ωστόσο, μια ισορροπημένη διατροφή με ποικιλία τροφίμων μπορεί να προλάβει την ανεπάρκεια βιταμίνης Β12.
Ενέσεις Β12
Οι ενδομυϊκές ενέσεις, αν και είναι φθηνές και ασφαλείς, έχουν κάποια μειονεκτήματα. Πιο συγκεκριμένα, οι ενδομυϊκές ενέσεις μπορεί να προκαλέσουν πόνο, ιδίως σε άτομα αδύνατα, αιμορραγία σε ασθενείς με διαταραχές πηκτικότητας και απαιτούν παραϊατρικό προσωπικό.
Η Βρετανική Ένωση Αιματολογίας συστήνει τη χρήση ενέσεων 1mg βιταμίνης Β12, 3 φορές την εβδομάδα για 2 εβδομάδες σε ασθενείς που δεν εμφανίζουν νευρολογικές διαταραχές. Σε όσους εμφανίζουν νευρολογικές διαταραχές ενέσεις θα πρέπει να γίνονται κάθε μέρα για περισσότερες από 3 εβδομάδες
Προφυλάξεις
Η βιταμίνη Β12 δεν πρέπει να χορηγείται για τη θεραπεία της ανεπάρκειας, εάν δεν έχει προηγηθεί πλήρης διάγνωση (χορήγηση >10μg ημερησίως μπορεί να προαγάγει αιματολογική αντίδραση σε ασθενείς με ανεπάρκεια φυλλικού οξέος).
Εγκυμοσύνη και θηλασμός
Τα συμπληρώματα μπορεί κάποιες φορές να απαιτούνται (ιδιαίτερα σε γυναίκες χορτοφάγους). Δεν έχουν αναφερθεί προβλήματα με τη χορήγηση φυσιολογικών δόσεων.
Ανεπιθύμητες ενέργειες
Η βιταμίνη Β12 μπορεί περιστασιακά να προκαλέσει διάρροια και κνησμός στο δέρμα. Επίσης υπερβολικές δόσεις επίσης, μπορεί να επιδεινώσουν την ακμή.
Αλληλεπιδράσεις
Με φάρμακα
Τα αντιβιοτικά μπορεί να αλληλεπιδράσουν με μικροβιολογικές εξετάσεις προσδιορισμού ερυθροκυτταρικής Β12 και Β12 ορού (ψευδή χαμηλά αποτελέσματα).
Το χλωριούχο κάλιο (τροποποιημένη απελευθέρωση): Παρατεταμένη χορήγηση μπορεί να ελαττώσει τα επίπεδα της Β12 και οι αναστολείς της αντλίας πρωτονίων: Παρατεταμένη θεραπεία μπορεί να ελαττώσει τα επίπεδα ορού της Β12.
Μπορεί να ελαττώσουν την απορρόφηση της Β12 οι αμινογλυκοσίδες, τα αμινοσαλικυλικά, η χλωραμφενικόλη, η χολεστυραμίνη, η κολχικίνη, η μετφορμίνη, τα μεθυλντόπα, τα από του στόματος αντισυλληπτικά, οι ανταγωνιστές του υποδοχέα Η2 της ισταμίνης κ.α.
Με θρεπτικά συστατικά
- Αλκοόλ: Υπερβολική πρόσληψη μπορεί να επηρεάσει την απορρόφηση της βιταμίνης Β12.
- Φυλλικό οξύ: Μεγάλες δόσεις οι οποίες χορηγούνται κατ΄ επανάληψη μπορεί να ελαττώσουν τα επίπεδα της Β12 στο αίμα.
- Βιταμίνη C: Μπορεί να καταστρέψει την Β12 (αποφυγή της πρόσληψης μεγάλων δόσεων βιταμίνης C μέσα σε μία ώρα από την πρόσληψη Β12 από το στόμα).
Συνδέεται η ανεπάρκεια βιταμίνης Β12 με το σωματικό βάρος;
Υπάρχουν αντικρουόμενα αποτελέσματα μεταξύ των µελετών αναφορικά µε την ανεπάρκεια βιταμίνης Β12 σε σχέση με το σωματικό βάρος. Κάποιες μελέτες υποδεικνύουν ότι τα χαμηλά επίπεδα της βιταμίνης επηρεάζουν τη λειτουργία των λιποκυττάρων και μπορεί να οδηγήσουν σε αύξηση βάρους ενώ κάποιες άλλες δεν βρήκαν καμία συσχέτιση.
Από την άλλη πλευρά, σε κάποιες άλλες μελέτες η ανεπάρκεια βιταμίνης Β12 φαίνεται να προκαλεί απώλεια της όρεξης που μπορεί να οδηγήσει σε ακούσια απώλεια βάρους.
Συνοψίζοντας
Η έλλειψη της βιταμίνης Β12 μπορεί να διαχειριστεί και να θεραπευτεί. Διαιτητικές ανεπάρκειες παρατηρούνται σε περιπτώσεις κακοήθους αναιμίας, σε αυστηρούς φυτοφάγους και όπου γενικά η κατανάλωση ζωικών τροφών είναι περιορισμένη. Ο τρόπος αντιμετώπισης εξαρτάται από το μέγεθος και την αιτία της έλλειψης. Ήπια περιστατικά είναι διαχειρίσιμα με τη λήψη διαιτητικών πηγών ή τη χρήση συμπληρωμάτων.
