O χώρος της Υγείας είναι από τους δημοφιλέστερους για την αναζήτηση πληροφορίας μέσω Ιnternet, για να αναζητήσει είτε ο χρήστης μια πληροφορία που έχει σχέση με τον χώρο της Υγείας είτε ο ασθενής που αναζητεί κάποιο φως για την πάθησή του να αντλήσει θάρρος ή να εισπράξει αισιόδοξα μηνύματα.
Ο αριθμός των Ελλήνων που επισκέπτονται το Διαδίκτυο καθημερινά αυξάνεται. Το μεγαλύτερο ποσοστό των χρηστών αναζητεί συνήθως πληροφορίες για συγκεκριμένες παθήσεις, ενώ άλλοι θέλουν να μάθουν για τη σωματική τους άσκηση σε ποσοστό 36%, για τη σεξουαλική τους υγεία σε ποσοστό 10%, ενώ τέλος ένα 6% θέλει να πληροφορηθεί σχετικά με τη διακοπή του καπνίσματος. Το 85% των ασθενών επισκέπτεται το Διαδίκτυο για να πληροφορηθεί σχετικά με την πάθησή του.
Τέλος, υπάρχει και μια ομάδα «κατά φαντασία ασθενών» που καταφεύγουν στο Ιnternet για να ταυτίσουν τα ενοχλήματά τους με κάποια ασθένεια. Μάλιστα οι ασθενείς αυτοί ονομάστηκαν «κυβερνο-υποχονδριακοί». Αυξάνεται, λοιπόν, η καθημερινή επισκεψιμότητα στο Ιnternet και ήταν θέμα χρόνου να στραφεί το ενδιαφέρον της πολιτείας προς τον «ποιοτικό» έλεγχο της παρεχόμενης πληροφορίας όσον αφορά την αξιοπιστία και την εγκυρότητά της, ειδικώς όταν έχει σχέση με την Υγεία, που είναι θέμα μερικές φορές ζωής και θανάτου. Εύλογο λοιπόν είναι να τίθεται το ερώτημα: Τι σημαίνει ποιότητα της πληροφορίας και ειδικότερα στον χώρο της Υγείας;
Ποιότητα πληροφορίας στο διαδίκτυο
Ποιότητα σημαίνει ότι τα δεδομένα, τα στοιχεία, που αναζητούμε προέρχονται από τεκμηριωμένες και αξιόπιστες πηγές, ικανές να εγγυηθούν για την εγκυρότητα μιας δεδομένης πληροφορίας. Με τον τρόπο αυτόν η πληροφορία-γνώση μπορεί να χρησιμοποιηθεί λ.χ. για τη συγγραφή επιστημονικής εργασίας, για την παροχή συμβουλών, για την εκτίμηση θεραπευτικών χειρισμών, για τη λήψη αποφάσεων, για την ενημέρωση σε αμφιλεγόμενα ιατρικά θέματα και, τέλος, για την ενημέρωση σε νέες θεραπευτικές μεθόδους ή βιοτεχνολογικά επιτεύγματα.
Το Ιnternet, λοιπόν, είναι μια αστείρευτη πηγή γνώσης που σηματοδοτεί την εποχή μας και που ίσως ακόμη δεν έχει εκτιμηθεί στο μέτρο που του αρμόζει. Το Ιnternet όμως εξ ορισμού έχει μια άναρχη δομή, είναι μια ανοιχτή πύλη ελεύθερης πρόσβασης για τους χρήστες, συγχρόνως όμως δίνει και σε οποιονδήποτε τη δυνατότητα χωρίς λογοκρισία και έλεγχο να διοχετεύει πληροφορίες, άλλοτε άχρηστες (spam) και κακόβουλες, άλλοτε παρωχημένες και ανενημέρωτες και ενδεχομένως επικίνδυνες, μια που οδηγούν τον ασθενή-χρήστη σε ανορθόδοξες θεραπείες ή τον καθοδηγούν σε αμφιλεγόμενης υπόληψης θεραπευτές.
Πως μπορούμε να βρούμε αξιόπιστη πληροφορία;
Γενικά γίνεται σήμερα μια τεράστια προσπάθεια για να ακολουθήσει ο κυβερνοχώρος ορισμένους κανόνες, ορισμένες νόρμες, με στόχο να μπορέσει να εκτιμηθεί η αξιοπιστία μιας πληροφορίας-γνώσης. Θα ξεστράτιζα όμως από τον σκοπό αυτού του κειμένου αν προσπαθούσα να απαριθμήσω όλες τις προσπάθειες που γίνονται. Φαίνεται, πάντως, ότι τελικά θα επικρατήσει η ανάπτυξη «εργαλείων» (λογισμικών) για την αυτόματη αξιολόγηση της πληροφορίας από τον υπολογιστή ώστε ο μέσος χρήστης να έχει τη δυνατότητα να πληροφορείται για τον βαθμό αξιοπιστίας της πηγής της πληροφόρησης και σε τελική ανάλυση της ίδιας της πληροφορίας χωρίς ιδιαίτερη προσπάθεια.
Ως τότε τι θα κάνει ο δύσμοιρος απλός χρήστης για να ξέρει αν μια ιντερνετική πληροφορία είναι έγκυρη; Βρήκα ιδιαιτέρως χρήσιμα για τον κοινό χρήστη του Διαδικτύου που αναζητεί αξιόλογες μηχανές αναζήτησης πληροφορίας τα έξι ερωτήματα, γνωστά εξάλλου στους ασχολουμένους με την πληροφορία, για να πιθανολογήσουν τον βαθμό αξιοπιστίας μιας «μηχανής» αναζήτησης: κατά πόσο, δηλαδή, η πληροφορία στηρίζεται σε δεδομένα που προέρχονται από υψηλής ποιότητας έρευνες ή εργασίες.
Ας τα διατυπώσουμε λοιπόν: Ποιος, τι, γιατί, πού, πότε και πώς;
- Δίνοντας μια απάντηση στα ερωτήματα αυτά μπορεί ο χρήστης κατά κάποιον τρόπο να εκτιμήσει την αξία μιας πληροφορίας.
- Ποιος είναι ο συγγραφεύς και ποια είναι η εξειδίκευση και η εμπειρία του επάνω στο θέμα αυτό;
- Τι προσπαθεί να μας σερβίρει; Πάντοτε, πιστεύω, πρέπει να υπάρχει ένα σκεπτικισμός γύρω από την ιατρική πληροφορία.
- Γιατί γράφτηκε αυτή η πληροφορία; Πού στοχεύει; Πότε γράφτηκε και αν η πληροφορία είναι σύγχρονη ή ανανεωμένη; Πώς μπορώ να αντιληφθώ αν είναι έντιμη και δεν υποκρύπτονται δόλος ή παγίδες;
Τελειώνοντας θα έλεγα ότι εσύ, χρήστη του Ιnternet που προσπαθείς να βρεις μια πληροφορία, θα πρέπει να έχεις υψηλό βαθμό υποψίας όσον αφορά την αξιοπιστία της πληροφορίας και να προσπαθείς να ανιχνεύσεις τι κρύβεται πίσω από αυτήν για να μην οδηγηθείς άθελά σου σε αμφιλεγόμενες και επικίνδυνες ίσως λύσεις της πάθησής σου.
Και πιστεύω τελικά ότι ο καλύτερος σύμβουλός σου είναι αυτός που του έχεις εμπιστευθεί την ευθύνη της υγείας σου: ο γιατρός σου.