Τα προγράμματα προαγωγής υγείας σε επιχειρήσεις αποτελούν μια μέθοδο με πολλαπλά οφέλη όπως μαρτυράται από αντίστοιχες μελέτες. Παρ’ όλα αυτά, υπάρχει ένα κλίμα σκεπτικισμού ως προς την αποδοτικότητας τους, ειδικά σε μακροπρόθεσμο επίπεδο, κυρίως λόγω των χαμηλών ποσοστών συμμετοχής των εργαζομένων.
Σχεδιασμός μελέτης
Στην παρούσα μελέτη, ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα ευεξίας έλαβε χώρα σε φαρμακευτική εταιρία στον Καναδά με 775 εργαζομένους.
Η αρχική αξιολόγηση έγινε σε επίπεδο ιστορικό ασθενειών, καπνίσματος, εβδομαδιαίας φυσικής δραστηριότητας, αλλά και με στοιχεία όπως το βάρος, η περιφέρεια μέσης, οι τιμές της πίεσης, οι τιμές των λιπιδίων στο αίμα και η γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη. Παράλληλα αξιολογήθηκαν τα επίπεδα στρες, τα επίπεδα ύπνου και τα επίπεδα καταθλιπτικής συμπεριφοράς. Η αξιολόγηση επαναλήφθηκε ένα χρόνο και δύο χρόνια μετά.
Η παρέμβαση έγινε σε 3 επίπεδα: ε επίπεδο άσκησης (Move It), σε επίπεδο διατροφής και διαχείρισης βάρους (Fuel It) και σε επίπεδο ψυχικής ισορροπίας (Balance It). Κατά τη διάρκεια του προγράμματος οι εργαζόμενοι είχαν πρόσβαση για 30 λεπτά κάθε εβδομάδα σε έναν σύμβουλο ευεξίας με ειδίκευση στη συμπεριφορική αλλαγή.
- Σε επίπεδο άσκησης η παρέμβαση περιλάμβανε μια διαδικτυακή ομάδα άσκησης 8 εβδομάδων, challenge για τη χρήση της σκάλας, εκπαιδευτικά σεμινάρια, ατομική δυνατότητα άσκησης και βίντεο με ασκήσεις στο χώρο εργασίας καθώς και πρόγραμμα καθοδήγησης τρεξίματος 10 εβδομάδων.
- Σε επίπεδο διατροφής οι εργαζόμενοι κλήθηκαν να συμμετέχουν σε μια πρόκληση διαχείρισης βάρους 8 εβδομάδων ενώ παράλληλα γίνονταν επιδείξεις προετοιμασίας μεσημεριανών γευμάτων και ήταν διαθέσιμες συνεδρίες (ατομικές ή μικρών ομάδων) με διάρκεια 10 εβδομάδες και στόχο την διαχείριση του βάρους μέσα από συμπεριφορικές αλλαγές.
- Σε επίπεδο ψυχικής ισορροπίας, υπήρχε μια σειρά εκπαιδευτικών σεμιναρίων (διάρκειας 8 εβδομάδων) με παράλληλο πρόγραμμα πρακτικής υλοποίησης τους. Τέλος, διαμορφώθηκαν κατάλληλοι χώροι για χαλάρωση και αποφόρτιση στο χώρο εργασίας.
Όλα τα δεδομένα π.χ. της αξιολόγησης ή των επιμέρους επιτευγμάτων ήταν αποθηκευμένα (και διαθέσιμα για τον ίδιο το συμμετέχοντα) στην αντίστοιχη online πλατφόρμα του προγράμματος που αποτελούσε και το βασικό συντονιστή των δράσεων.
Όλες οι μέθοδοι χρησιμοποιούσαν στοιχεία παιχνιδοποίησης (gamification) όπως στοχοθεσία, ανταγωνισμό, κοινωνική υποστήριξη και τον παράγοντα της διασκέδασης (fun factor). Και για τα τρία επίπεδα παρέμβασης υπήρχε υποστηρικτικό υλικό εκπαίδευσης είτε σταθερά παρεχόμενο είτε κατά τις ανάγκες του χρήστη μέσω της πλατφόρμας.
Σε επίπεδο κινήτρου κατά βάση δόθηκαν μικρά έπαθλα όπως παγουράκια νερού, οικιακές ζυγαριές, μπάλες εκγύμνασης, λίστες μουσικής - όλα με το λογότυπο του προγράμματος προκειμένου να ενισχύσουν τη συμμετοχή αλλά και να επιβραβεύσουν τις προκλήσεις.
Αποτελέσματα
Το μεγαλύτερο ποσοστό συμμετοχής (68%) ήταν στην ομάδα της φυσικής δραστηριότητας. Οι ομαδικές προκλήσεις είχαν ποσοστό συμμετοχής 33% και 41% ενώ οι ατομικές προκλήσεις είχαν μικρότερο ποσοστό συμμετοχής.
Στα εκπαιδευτικά σεμινάρια συμμετείχαν περίπου 70 με 100 εργαζόμενοι ενώ έκαναν 233 συνεδρίες με τον σύμβουλο ευεξίας. Μόλις 49 έλαβαν μέρος σε πρόγραμμα απώλειας βάρους με συμπεριφορικές τεχνικές και μόλις 15 συμμετείχαν στο online προγράμμα διαχείρισης στρες. Κλινικές βελτιώσεις φάνηκαν σε δείκτες υγείας όπως η αρτηριακή πίεση, ο λόγος total chol/HDL, τα εβδομαδιαία επίπεδα άσκησης, το στρες, η κούραση και η γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη. Μάλιστα οι αλλαγές αυτές διατηρήθηκαν για τον πρώτο χρόνο αλλά και για το δεύτερο για όσους ακόμα συμμετείχαν. Η διερεύνηση των αποτελεσμάτων έγινε επίσης υπό το πρίσμα της υγείας των εργαζομένων, διακρίνοντάς τους σε εργαζόμενους με καθόλου, ένα ή παραπάνω από ένα παράγοντες κινδύνου. Στην τελευταία κατηγορία, οι κλινικές βελτιώσεις ήταν ακόμα πιο αξιοσημείωτες.
Τέλος και πολύ σημαντικό, για τους 25 εργαζόμενους με συμπτώματα κατάθλιψης στην αρχή της μελέτης, το σκορ της κατάληψης βελτιώθηκε κατά 35%.
Ποια τα συμπεράσματα για τον επαγγελματία διαιτολόγο;
Εύλογα πιθανώς αναρωτιέστε αν τα παραπάνω ποσοστά είναι μικρά. Παρότι δεν έχουν εξεταστεί τα άτομα που δεν έλαβαν μέρος στο παραπάνω πρόγραμμα, φαίνεται και από άλλες μελέτες πως τα ποσοστά συμμετοχής κυμαίνονται κάπου εκεί. Πάντως, τα προγράμματα προαγωγής υγείας μπορούν να αποτελέσουν έναν καλό τρόπο βελτίωσης της υγείας των εργαζομένων, ειδικά όταν αυτά περιλαμβάνουν συμπεριφορικές τεχνικές και με στοιχεία παιχνιδιού (gamification). Παρά τις λίγες μελέτες με τόσο μεγάλο follow up, φαίνεται πως πέρα από τον καλό σχεδιασμό, παίζει σημαντικό ρόλο το επίπεδο της επικοινωνίας του προγράμματος εσωτερικά στην εταιρεία στην επιτυχία του προγράμματος.
