Το ενδιαφέρον σχετικά με την παιδική διατροφική συμπεριφορά και τις μεθόδους για την τροποποίησή της έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια. Από άποψη δημόσιας υγείας, αυτό αναμφίβολα οφείλεται στην αύξηση στα ποσοστά παιδικής παχυσαρκίας και στην ανησυχία για τις μακροπρόθεσμες συνέπειες που αυτό μπορεί να έχει στην υγεία των παιδιών.
Σε φετινή ανασκόπηση της βιβλιογραφίας εξετάστηκαν τα ακόλουθα ερωτήματα: «Ποιες στρατηγικές έχουν χρησιμοποιηθεί για την τροποποίηση αλλαγή της διατροφικής συμπεριφοράς των παιδιών;», «Οι επιδράσεις τους έχουν αποδειχθεί πειραματικά;» και «Οι επιδράσεις που έχουν αποδειχθεί είναι παροδικές ή διαρκείς;».
Πώς σχεδιάστηκε η μελέτη;
Οι βάσεις Medline και Ovid και Web of Science (Thomson Reuters) χρησιμοποιήθηκαν για να εντοπιστούν οι πειραματικές μελέτες. Ένα σύνολο 120 πειραματικών μελετών βρέθηκαν σχετικές με το σκοπό της ανασκόπησης. Αυτές χωρίστηκαν σε 11 θεματικές κατηγορίες ως εξής: γονεϊκός έλεγχος, ανταμοιβή, κοινωνική αποδοχή, προγράμματα μαγειρικής, προγράμματα κηπουρικής, εκπαίδευση αισθητήρων, διαθεσιμότητα και προσβασιμότητα, αρχιτεκτονική της επιλογής και ώθηση*, branding και συσκευασία τροφίμων, προετοιμασία και στυλ σερβιρίσματος, και προσφορά επιλογής.
Τι έδειξαν τα αποτελέσματα;
Συνοψίζοντας τα αποτελέσματα της βιβλιογραφικής ανασκόπησης φάνηκε ότι:
- Οι στρατηγικές ελέγχου, ιδιαίτερα μέσω πίεσης και περιορισμού, για την αλλαγή της διατροφική συμπεριφοράς των παιδιών προς μια θετική κατεύθυνση φαίνεται να είναι αντιπαραγωγική και μπορεί μάλιστα να οδηγήσει στο αντίθετο αποτέλεσμα καθώς αυξάνει την ενασχόληση και την αρέσκεια για το συγκεκριμένο τρόφιμο.
- Η μέθοδος της ανταμοιβής, παρόλο που φαίνεται να λειτουργεί καλά σε παιδιά με έντονη νεοφοβία, πρέπει να χρησιμοποιείται με προσοχή καθώς από μία μελέτη φάνηκε ότι μπορεί να υποβαθμίσει τη θετική επίδραση της απλής έκθεσης σε νέα τρόφιμα.
- Η κοινωνική αποδοχή της συμπεριφοράς που εκφράζεται μέσω της μοντελοποίησης (πρότυπο) μπορεί να έχει θετική επίδραση αν αφορά θετικές αντιδράσεις σε υγιεινά τρόφιμα και έχει μεγαλύτερη επίδραση σε μικρά παιδιά.
- Η εκπαίδευση των αισθητήρων μέσω προγραμμάτων επαφής με γεύσεις και υφές δε φαίνεται να έχει σημαντικές επιδράσεις εκτός ίσως από μία ήπια μείωση της νεοφοβίας.
- Η αρχιτεκτονική της επιλογής και η ώθηση καθώς και η προσφορά επιλογής δεν έδειξαν σημαντικές επιδράσεις, ωστόσο ο αριθμός των μελετών είναι περιορισμένος.
- Η συσκευασία τροφίμων καθώς και η προετοιμασία και το στυλ σερβιρίσματος φαίνεται να έχουν θετικές επιδράσεις, χωρίς όμως να έχει μελετηθεί η μακροπρόθεσμη επίδρασή τους.
Από τα ευρήματα της ανασκόπησης αυτά με τη μεγαλύτερη βαρύτητα ήταν τα εξής:
- Οι βιωματικές (hands-on) προσεγγίσεις όπως είναι τα προγράμματα κηπουρικής και το μαγειρικής μπορούν να ενθαρρύνουν τη μεγαλύτερη κατανάλωση λαχανικών και μπορούν να έχουν μεγαλύτερη επίδραση σε σχέση με τη διατροφική εκπαίδευση.
- Τέλος, η παροχή στα παιδιά ελεύθερης πρόσβασης σε φρούτα και λαχανικά έχει πειραματικά αποδειχθεί ότι επηρεάζει θετικά τη διατροφική συμπεριφορά με τις επιδράσεις αυτές να διατηρούνται μακροπρόθεσμα.
Για τον επαγγελματία υγείας...
Η προσπάθεια για τη διαμόρφωση της διατροφικής συμπεριφοράς των παιδιών είναι πολύ σημαντική καθώς οι συνήθειες που διαμορφώνονται σε αυτή τη νεαρή ηλικία είναι σε μεγάλο βαθμό αυτέ που μας ακολουθούν και στην ενήλικο ζωή. Επομένως, οι προαναφερθείσες μέθοδοι που φάνηκε να έχουν σημαντική επίδραση στην κατανάλωση υγιεινότερων τροφίμων από τα παιδιά μπορούν να χρησιμοποιούνται ώστε να έχουμε ένα θετικό αποτέλεσμα στην υγεία των παιδιών, ιδανικά μακροπρόθεσμα, προασπίζοντας τα έτσι από τα χρόνια νοσήματα στην ενήλικη ζωή.
Υποσημείωση
*Choice architecture and nudging = η αρχιτεκτονική της επιλογής αναφέρεται σε μια μεταβολή του πλαισίου στο οποίο λαμβάνονται οι αποφάσεις, ενώ η ώθηση είναι το αποτέλεσμα της αρχιτεκτονικής της επιλογής η οποία οδηγεί σε μια προβλέψιμη αλλαγή της συμπεριφοράς, χωρίς τον περιορισμό των επιλογών. Με τον τρόπο αυτό, η αρχιτεκτονική της επιλογής θα μπορούσε να ωθήσει τα παιδιά να κάνουν περισσότερο υγιεινές επιλογές χωρίς τον περιορισμό ή την εξάλειψη των λιγότερο υγιεινών επιλογών.
