Η λαχτάρα για φαγητό (ή σε αγγλικούς όρους: food craving) είναι η έντονη επιθυμία να καταναλώσει κάποιος ένα συγκεκριμένο τρόφιμο. Σε αντίθεση με την πείνα που αναφέρεται στην απουσία πληρότητας που προκαλείται από το άδειο στομάχι, η λαχτάρα για φαγητό διαφοροποιείται βάσει της προτίμησης για συγκεκριμένη τροφή και συχνά δεν σχετίζεται με το αίσθημα πληρότητας. Οι άνθρωποι συνήθως λαχταρούν ενεργειακά πυκνά τρόφιμα όπως είναι η σοκολάτα και τα σοκολατοειδή, αλλά και άλλου είδους γλυκά ή αλμυρά σνακ, τα οποία διαφέρουν ανάλογα με την κουλτούρα και τις συνήθειες.
Το αίσθημα αυτό συνήθως εκφράζεται αργά το απόγευμα και το βράδυ. Ενδιαφέρον είναι το γεγονός ότι η επιθυμία για τρόφιμα με υψηλή περιεκτικότητα σε θερμίδες αυξάνεται όσο βραδιάζει ενώ η επιθυμία για υγιεινότερες επιλογές, όπως τα φρούτα, μειώνεται. Σε μελέτη σχετικά με τη λαχτάρα για σοκολάτα, η έντασή της λαχτάρας και όχι της πείνας σχετίστηκε με εντονότερη σιελόρροια. Ωστόσο, το αν θα οδηγήσει η λαχτάρας για μία τροφή στην κατανάλωση της εξαρτάται από το άτομο και τις επικρατούσες συνθήκες.
Γιατί νιώθουμε αυτή την έντονη επιθυμία;
Μία πιθανή προσέγγιση θα ήταν ότι η λαχτάρα για συγκεκριμένα τρόφιμα οφείλεται σε έλλειψη θρεπτικών συστατικών. Ωστόσο, τα διαθέσιμα στοιχεία δε συνηγορούν σε κάτι τέτοιο, ούτε για την περίοδο της εγκυμοσύνης ή την έμμηνο ρύση όπου οι επιθυμίες δε φαίνεται να σχετίζονται με την προσπάθεια κάλυψης σε θρεπτικά συστατικά. Από την άλλη, υπάρχει τα επικρατές σενάριο ότι τα ερεθίσματα που έχουμε συνδυάσει με την κατανάλωση συγκεκριμένων τροφίμων μας ξυπνούν τη λαχτάρα γι’ αυτά (κατά τα γνωστά πειράματα του Pavlov).
Στερητική διατροφή και food cravings
Αρκετές μελέτες έχουν διερευνήσει το κατά πόσο η «απαγόρευση» κατανάλωσης τροφίμων προκαλεί πόθο για τα τρόφιμα που στερούμαστε. Η κλασική πλέον μελέτη των Herman και Mack την δεκαετία του 1970 έδειξε ότι τα άτομα που συνηθίζουν να στερούνται τρόφιμα κατανάλωσαν μεγαλύτερη ποσότητα παγωτού μετά από κατανάλωση milkshake, ενώ τα άτομα που τρέφονταν χωρίς στερήσεις κατανάλωσαν λιγότερο παγωτό μετά το milkshake που τους δόθηκε. Αυτό αποδόθηκε στο γεγονός ότι τα άτομα που συνηθίζουν να στερούνταν παραβίασαν τους διατροφικούς τους κανόνες καταναλώνοντας το milkshake, γεγονός το οποίο οδήγησε στη σκέψη ότι «τώρα έγινε το κακό» (“what the hell effect”).
Ωστόσο, οι περιορισμοί στη διατροφή δε σχετίζονται απαραίτητα με τον πραγματικό περιορισμό των θερμίδων. Έτσι, τα άτομα που περιορίζουν τη διατροφή τους πρέπει να εκτιμώνται ως άτομα που ασχολούνται αρκετά με το τι τρώνε και το βάρος τους χωρίς ωστόσο απαραίτητα να βρίσκονται σε ενεργειακό έλλειμμα. Από μελέτες βρέθηκε ότι η στέρηση κάποιου τροφίμου χωρίς ταυτόχρονη μείωση της διατροφικής πρόσληψης αύξησε την επιθυμία για αυτό, χωρίς ωστόσο αυτή η επιθυμία να συνδέεται με κάποια έλλειψη θρεπτικού συστατικού.
Έλλειμμα θερμίδων και food cravings
Σε αντίθεση με την επιλεκτική στέρηση τροφών οι παρεμβάσεις απώλειας βάρους στοχεύουν στη δημιουργία ενεργειακού ελλείμματος. Δεδομένα μετα-ανάλυσης και συστηματικής ανασκόπησης της βιβλιογραφίας έδειξαν ότι η λαχτάρα για τρόφιμα μειώνεται μετά από παρεμβάσεις για τον περιορισμό της ενεργειακής πρόσληψης. Μια πιθανή εξήγηση είναι ότι, η ενεργή προσπάθεια που καταβάλλεται μπορεί να τροποποιήσει την απόκριση στα ερεθίσματα που οδηγούσαν στην επιθυμία για συγκεκριμένες τροφές (π.χ. βραδινή ώρα και κατανάλωση σοκολάτας) και να οδηγήσει σε αποσύνδεση του ερεθίσματος με τη συμπεριφορά.
Συμπερασματικά
Ενώ η επιλεκτική στέρηση φαγητού φαίνεται να αυξάνει την επιθυμία για συγκεκριμένα τρόφιμα, ο περιορισμός των θερμίδων φαίνεται να τη μειώνει. Έτσι, η λαχτάρα για τρόφιμα μπορεί μάλλον να γίνει κατανοητή ως η απόκριση που προκύπτει λόγω ερεθισμάτων που στο παρελθόν έχουν συσχετιστεί με την πρόσληψη ορισμένων τροφίμων και όχι λόγω έλλειψης θρεπτικών συστατικών, ενώ η ευρεία άποψη ότι η δίαιτα οδηγεί αναπόφευκτα σε αυξημένη λαχτάρα για τρόφιμα είναι εξαιρετικά απλοποιημένη καθώς η σχέση μεταξύ του περιορισμού των τροφίμων και της επιθυμίας είναι αρκετά περίπλοκη.
