Το κοινωνικό στίγμα βάρους είναι μία από τις πιο συχνές μορφές κοινωνικής διάκρισης στον σύγχρονο κόσμο. Ορίζεται ως «οι αρνητικές στάσεις και συμπεριφορές που βιώνει ένα άτομο εξαιτίας του βάρους του». Οι μορφές των συμπεριφορών αυτών ποικίλουν: από προκατάληψη, στερεότυπα και διάκριση, έως bullying, σωματική και ψυχολογική βία. Ο τρόπος με τον οποίο απεικονίζονται σήμερα τα πρότυπα ομορφιάς συμβάλλουν κατά κύριο λόγο στις συμπεριφορές αυτές εναντίον ατόμων με αυξημένο βάρος, οδηγώντας σε κοινωνικές ανισότητες σε όλα τα επίπεδα. Είναι ήδη γνωστό ότι το στίγμα βάρους είναι ένα πρόβλημα με ισχυρές κοινωνικές συνέπειες σε άτομα με αυξημένο βάρος.
Ποιος είναι ο σκοπός της μελέτης;
Οι Wu και Berry, σε μία εκτεταμένη ανασκόπηση της βιβλιογραφίας θέλησαν
- Να παρουσιάσουν τους τρόπους που αξιολογείται το κοινωνικό στίγμα βάρους σε άτομα με αυξημένο βάρος
- Να αξιολογήσουν την επίδραση κάθε είδους κοινωνικού στίγματος στη σωματική τους υγεία
- Να αξιολογήσουν την επίδραση κάθε είδους κοινωνικού στίγματος στην ψυχολογική υγεία
Το στίγμα παχυσαρκίας μπορεί να αξιολογηθεί ως:
- Εμπειρία κοινωνικού στίγματος βάρους
- Έμμεση προκατάληψη λόγω βάρους – στάσεις και στερεότυπα που ασυνείδητα επηρεάζουν τη συμπεριφορά ενός ατόμου με αυξημένο βάρος
- Άμεση προκατάληψη λόγω βάρους – στάσεις και στερεότυπα που στοχεύουν συγκεκριμένα να επηρεάσουν τη συμπεριφορά ενός ατόμου με αυξημένο βάρος
- Εσωτερικευμένο κοινωνικό στίγμα βάρους – η πεποίθηση του ίδιου του ατόμου με αυξημένο βάρος σε στερεότυπα
Με βάση τις διαφορετικές μορφές αξιολόγησης, οι ερευνητές συγκέντρωσαν όλες τις ποσοτικές μελέτες από τέσσερις μεγάλες βάσεις δεδομένων που εξέταζαν τη σχέση του κοινωνικού στίγματος βάρους με τη σωματική και ψυχολογική υγεία ενήλικων ατόμων με αυξημένο βάρος (υπέρβαρο ή παχυσαρκία). Ο κάθε ερευνητής πραγματοποίησε την αναζήτηση αυτή ανεξάρτητα και στο τέλος εργάστηκαν μαζί στη σύνθεση των αποτελεσμάτων.
Τι έδειξαν τα αποτελέσματα;
Τριαντα τρεις μελέτες περιελήφθησαν στην ανασκόπηση, η ποιότητα των οποίων χαρακτηρίστηκε «μέτρια έως καλή». Οι περισσότερες μελέτες διεξήχθησαν στις Η.Π.Α. και είχαν σχετικά μικρό δείγμα συμμετεχόντων. Οι πιο συχνές μορφές αξιολόγησης του κοινωνικού στίγματος ήταν «οι εμπειρίες κοινωνικού στίγματος» (18 μελέτες) και «το εσωτερικευμένο στίγμα βάρους» (9 μελέτες).
Στίγμα παχυσαρκίας και σωματική υγεία: Ποια η σχέση τους;
Ανεξάρτητα από το είδος αξιολόγησης του στίγματος βάρους, μια τέτοια εμπειρία συνδέεται με αυξημένο βάρος, μειωμένη απώλεια βάρους ή αυξημένη πιθανότητα αυξημένου βάρους μακροπρόθεσμα, σε σχέση με άτομα που δεν έχουν υποστεί τη διάκριση αυτή. Σε κάθε περίπτωση, μία εμπερία κοινωνικού στίγματος φαίνεται να λειτουργεί ως ανασταλτικός παράγοντας σε οποιαδήποτε απόπειρα αλλαγής βάρους. Είναι επομένως φυσικό να παρατηρούνται αυξημένα ποσοστά παχυσαρκίας μακροπρόθεσμα αλλά και αυξημένος κίνδυνος εμφάνισης διαβήτη στους πληθυσμούς αυτούς. Ωστόσο, δεν έδειξαν όλες οι μελέτες στατιστικά σημαντικά αποτελέσματα προς αυτή την κατεύθυνση. Η ποιότητα των μελετών που αξιολόγησαν το ρόλο του στίγματος βάρους με τη σωματική υγεία ήταν «μέτρια έως καλή».
Στίγμα παχυσαρκίας και ψυχολογική υγεία: Ποια η σχέση τους;
Και εδώ, ανεξαρτητα από το είδος αξιολόγησης του στίγματος βάρους, άτομα που έχουν υποστεί τέτοια διάκριση έχουν αυξημένη πιθανότητα εμφάνισης διατροφικών διαταραχών, κατάθλιψης, άγχους, χαμηλής αυτοεκτίμησης, διαφόρων μορφών φοβία, εχθρότητας, αντικοινωνικής συμπεριφοράς αλλά και εξάρτησης από αλκοόλ, νικοτίνη και ναρκωτικές ουσίες. Το εσωτερικευμένο στίγμα βάρους έχει μελετηθεί πιο συχνά και έχει συσχετιστεί σημαντικά με την εμφάνιση κατάθλιψης και χαμηλής αυτοεκτίμησης. Αντίστοιχα για το άγχος, οι μελέτες έχουν εστιάσει στις εμπειρίες στίγματος. Ωστόσο, η ποιότητα των μελετών χαρακτηρίζεται ως «μέτρια», γεγονός που αναδεικνύει την ανάγκη για διεξαγωγή περισσότερων μελετών στον τομέα αυτό.
Ποιο είναι το συμπέρασμα της ανασκόπησης αυτής;
Παρά τη «μέτρια» ποιότητα των περισσότερων μελετών που περιελήφθησαν στην ανασκόπηση αυτή, το συμπέρασμα είναι το ίδιο: η εμπειρία του στίγματος παχυσαρκίας επηρεάζει όποια προσπάθεια αλλαγής βάρους ενώ επηρεάζει αρνητικά τη σωματική και την ψυχολογική υγεία των ατόμων με αυξημένο σωματικό βάρος. Είναι πολύ σημαντικό ως επαγγελματίες υγείας να γνωρίζουμε εαν ένας πελάτης έχει υποστεί διακρίσεις λόγω βάρους, καθώς ενδέχεται μια τέτοια εμπειρία να έχει αντίκτυπο στη σχέση του ατόμου με το φαγητό και στις πεποιθήσεις γύρω από την επιτυχή υλοποίηση ενός προγράμματος απώλειας βάρους.
