Το Σύνδρομο Σχετικής Έλλειψης Ενέργειας (Relative Energy Deficiency Syndrome or RED-S) ορίζεται ως «η διαταραγμένη λειτουργία του οργανισμού που προκαλείται από έλλειψη ενέργειας και περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, διαταραχές στο μεταβολισμό, την έμμηνο ρύση, την υγεία των οστών, το ανοσοποιητικό σύστημα, τη σύνθεση πρωτεϊνών και την καρδιαγγειακή υγεία». Ο όρος αυτός δημιουργήθηκε από τη Διεθνή Ολυμπιακή Επιτροπή στα πλαίσια του δεοντολογικού κώδικα για την προστασία της υγείας των αθλητών και των αθλητριών. Πριν λίγους μήνες, η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή δημοσίευσε ανανεωμένες οδηγίες σχετικά με το σύνδρομο RED, την πρόληψη και αντιμετώπισή του, με το ρόλο της διατροφής να είναι καίριος.
Οι ανανεωμένες οδηγίες κρίθηκαν απαραίτητες μιας και η έρευνα γύρω από το θέμα αυτό είναι έντονη και νέα δεδομένα είναι διαθέσιμα
Τι προκαλεί το σύνδρομο RED;
Ο λόγος εμφάνισης του συνδρόμου RED είναι η χαμηλή διαθεσιμότητα ενέργειας, η οποία με τη σειρά της προκαλείται με δύο τρόπους: είτε με ανεπαρκή ενεργειακή πρόσληψη μέσω της διατροφής, είτε με αυξημένη ενεργειακή κατανάλωση λόγω άσκησης. Έτσι, ο οργανισμός δεν έχει επαρκή ενέργεια για να υποστηρίξει τις λειτουργίες για υγεία και μέγιστη αθλητική απόδοση.
Μελέτες σχεδιασμένες με αυστηρά πρωτόκολλα δείχνουν ότι η ιδανική λειτουργία του σώματος επιτυγχάνεται με πρόσληψη 45 θερμίδων/κιλό άλιπης μάζας/ημέρα, ενώ πρόσληψη μικρότερη των 30 θερμίδων/κιλό άλιπης μάζας/ημέρα θεωρείται ανεπαρκής πρόσληψη. Ωστόσο, ο ακριβής υπολογισμός της ενεργειακής πρόσληψης και ενεργειακής κατανάλωσης στους αθλητές είναι δύσκολος με τα σημερινά διαθέσιμα εργαλεία.
Η έρευνα γύρω από το σύνδρομο RED εστίασε αρχικά σε αθλήτριες, όμως γρήγορα έγινε αντιληπτό ότι επηρεάζει και τους άντρες, ιδιαίτερα σε περιόδους έντονης προπόνησης ή λίγο πριν από αγώνες, όπου απαιτούνταν μείωση βάρους.
Ποιες οι συνέπειες του συνδρόμου RED?
Το σύνδρομο RED έχει αρνητικές συνέπειες στην υγεία και την αθλητική απόδοση. Όσον αφορά την υγεία, παρατηρούνται διαταραχές στην έμμηνο ρύση (για τις γυναίκες) και μειωμένη οστική πυκνότητα, στοιχεία που χαρακτηρίζουν το σύνδρομο αυτό. Ακόμα, επηρεάζονται αρνητικά το καρδιαγγειακό, πεπτικό, ανοσοποιητικό και ενδοκρινικό σύστημα, η ανάπτυξη, καθώς και η ψυχολογική υγεία.
Η χαμηλή διαθεσιμότητα ενέργειας συχνά μετατρέπεται σε διαταραχή λήψης τροφής στους αθλητές. Η διαταραχή αποδίδεται στην πίεση για έλεγχο του βάρους, σε ξαφνική αύξηση του όγκου της προπόνησης, σε τραυματισμό ή ακόμα και σε επιρροές από την εικόνα σώματος συναθλητών. Ακόμη, η θέληση για λεπτότερο σώμα με στόχο τη βέλτιστη απόδοση, η τελειομανία και ο ανταγωνισμός φαίνεται να είναι χαρακτηριστικά αθλητών με διαταραχές πρόσληψης τροφής. Το φαινόμενο είναι πιο συχνό σε γυναίκες και σε αθλητές όπου παρατηρείται έλλειψη υποστήριξης από την προπονητική ομάδα.
Όσον αφορά την αθλητική απόδοση, το σύνδρομο RED έχει σχετιστεί με μειωμένη μυική δύναμη, μειωμένη αντοχή και συγκέντρωση, αυξημένο κίνδυνο τραυματισμού, κατάθλιψη και χαμηλό συντονισμό. Ωστόσο οι περισσότερες μελέτες εστιάζουν σε βραχυπρόθεσμα αποτελέσματα.
Πώς μπορεί να προληφθεί η έλλειψη ενέργειας στους αθλητές;
Η πρόληψη απαιτεί γνώση και εκπαίδευση. Οι διαθέσιμες μελέτες δείχνουν οτι η πλειοψηφία των μελών μιας προπονητικής ομάδας (προπονητές, φυσιοθεραπευτές, γιατροί κλπ) δε μπορούν να αναγνωρίσουν τα συμπτώματα (χαμηλή διαθεσιμότητα ενέργειας με ή χωρίς διαταραχή πρόσληψης τροφής, διαταραχή έμμηνου ρύσης και χαμηλή οστική πυκνότητα). Περισσότερα προγράμματα ευαισθητοποίησης και εκπαίδευσης αθλητών, αθλητριών και προπονητικών ομάδων γύρω από το σύνδρομο RED είναι απαραίτητα. Ακόμη, θα πρέπει να αναπτυχθούν προγράμματα πρόληψης διαταραχών πρόσληψης τροφής, προσαρμοσμένα στις ανάγκες των αθλητών και με τη συμμετοχή του κοινωνικού τους περιβάλλοντος (π.χ. οικογένεια).
Πώς αντιμετωπίζεται το σύνδρομο RED;
Αν η έλλειψη ενέργειας οφείλεται μόνο σε μειωμένη πρόσληψη τροφής, τότε αρκεί η διατροφική εκπαίδευση με στόχο την αύξηση της ενεργειακής πρόσληψης. Στη συνέχεια η διατροφή του/της αθλητή/τριας θα πρέπει να προσαρμοστεί στις ανάγκες της προπόνησης με τη βοήθεια ενός αθλητικού διατροφολόγου και να λαμβάνει υπόψη, πέρα από τις θερμίδες, τις διατροφικές επιλογές και την κατανομή των γευμάτων μέσα στην ημέρα. Απαραίτητη είναι η διόρθωση των επιπέδων βιταμίνης D στο αίμα με στόχο την πρόληψη απώλειας οστικής μάζας.
Σε περίπτωση που υπάρχει διαταραχή πρόσληψης τροφής, η αντιμετώπιση θα πρέπει να περιλαμβάνει μια ομάδα ειδικών, γιατρών, διαιτολόγου-διατροφολόγου και ψυχοθεραπευτή. Η νοσηλεία θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη σε προχωρημένα στάδια όπου παρατηρείται βραδυκαρδία, υπόταση και διαταραχή ηλεκτρολυτών.
Πού εστιάζει η έρευνα στο μέλλον;
Η έρευνα γύρω από το σύνδρομο RED συνεχίζεται για την αναγνώριση ομάδων αθλητών υψηλού κινδύνου, την εύρεση μεθόδων πρόληψης εμφάνισης του συνδρόμου και τις ψυχολογικές και σωματικές συνέπειες του συνδρόμου μακροπρόθεσμα.
