Ο καρκίνος αντιπροσωπεύει ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα υγείας με διαρκώς αυξανόμενα ποσοστά νέων διαγνώσεων παγκοσμίως. Σύμφωνα με το Παγκόσμιο Ερευνητικό Ίδρυμα για τον καρκίνο, περίπου το 1/3 των πιο συχνά εμφανιζόμενων νεοπλασμάτων θα μπορούσαν να αποφευχθούν με τη βελτίωση των διατροφικών συνηθειών και του τρόπου ζωής συμπεριλαμβανομένης της διακοπής του καπνίσματος και της μείωσης στην κατανάλωση αλκοόλ.
Ωστόσο, τις τελευταίες δεκαετίες παρατηρείται μία πολύ σημαντική αύξηση στην κατανάλωση επεξεργασμένων τροφών, τα οποία ύστερα από τη φυσική, βιολογική και χημική επεξεργασία τους θεωρούνται ασφαλή, προσιτά και οικονομικά για τον καταναλωτή. Πλήθος μελετών καταδεικνύουν ότι τα επεξεργασμένα τρόφιμα συμβάλλουν κατά 25-50% στην καθημερινή ενεργειακή μας κατανάλωση.
Αυτή η αλλαγή στις διατροφικές συνήθειες απαιτεί περαιτέρω διερεύνηση σχετικά με την επίδρασή της στην υγεία του καταναλωτή, καθώς τα επεξεργασμένα τρόφιμα συνήθως χαρακτηρίζονται από υψηλότερο περιεχόμενο σε συνολικό και κορεσμένο λίπος, σε πρόσθετη ζάχαρη και αλάτι, αλλά και χαμηλότερο περιεχόμενο σε φυτικές ίνες και βιταμίνες. Επιπρόσθετα, το υλικό της συσκευασίας των επεξεργασμένων τροφίμων μπορεί να είναι επικίνδυνο, όπως επίσης και τα πρόσθετα συστατικά που χρησιμοποιούνται ως συντηρητικά, ενισχυτές της γεύσης και του χρώματος. Κι ενώ η κατανάλωση επεξεργασμένων τροφίμων φαίνεται να συσχετίζεται με δείκτες δυσλιπιδαιμίας και παχυσαρκίας, η επίδρασή της στον καρκίνο παραμένει υπό διερεύνηση.
Πρόσφατα δημοσιεύθηκαν αποτελέσματα από τη μελέτη NutriNet-Santé σχετικά με τα συσκευασμένα τρόφιμα και την εμφάνιση καρκίνου.
Πώς σχεδιάστηκε η μελέτη;
Πρόκειται για μία διαδικτυακή μελέτη που ξεκίνησε το 2009 και βρίσκεται σε εξέλιξη με στόχο τη μελέτη της συσχέτισης μεταξύ της διατροφής και της υγείας, καθώς και των παραγόντων που καθορίζουν τη διαιτητική συμπεριφορά και τη διατροφική κατάσταση. Εν συντομία, ενήλικες συμμετέχοντες με πρόσβαση στο διαδίκτυο στρατολογήθηκαν χρησιμοποιώντας μία ηλεκτρονική πλατφόρμα. Κατά την έναρξη της μελέτης, οι συμμετέχοντες καταχώρησαν δημογραφικά, κοινωνικά και ανθρωπομετρικά δεδομένα, ιατρικό ιστορικό καθώς και διατροφικά στοιχεία και δεδομένα σχετικά με τη φυσική τους δραστηριότητα μέσω του IPAQ.
Σε ό,τι αφορά τη διαιτητική τους πρόσληψη, οι συμμετέχοντες καλούνταν να συμπληρώσουν 3 μη συνεχόμενες ανακλήσεις 24ώρου ανά 6 μήνες (2 καθημερινές, 1 ημέρα Σαββατοκύριακου). Οι ανακλήσεις ελέγχθησαν κι επικυρώθηκαν από έναν εκπαιδευμένο διαιτολόγο και από βιοδείκτες αίματος και ούρων.
Όλα τα τρόφιμα και ποτά κατηγοριοποιήθηκαν σε μία από τις 4 κατηγορίες του συστήματος NOVA, ενός συστήματος που βασίζεται στο βαθμό και το σκοπό της βιομηχανικής επεξεργασίας των τροφίμων. Οι κατηγορίες περιλαμβάνουν τα εξής:
- Μη επεξεργασμένα ή ελαφρώς επεξεργασμένα τρόφιμα: φρέσκα, αποξηραμένα, κατεψυγμένα, παστεριωμένα ή ζυμωμένα προϊόντα, όπως φρούτα, λαχανικά, κρέας.
- Eπεξεργασμένα μαγειρικά συστατικά: αλάτι, φυτικά έλαια, βούτυρο, ζάχαρη και άλλες ουσίες που χρησιμοποιούνται στην κουζίνα για να μετατρέψουν τα μη επεξεργασμένα ή ελάχιστα επεξεργασμένα τρόφιμα σε μαγειρικά παρασκευάσματα.
- Επεξεργασμένα τρόφιμα: κονσερβοποιημένα λαχανικά με προσθήκη αλατιού, αποξηραμένα φρούτα με ζάχαρη, προϊόντα με βάση το κρέας που διατηρούνται μόνο με αλάτισμα, τυριά και άλλα προϊόντα που παρασκευάζονται με την προσθήκη αλατιού, ζάχαρης κτλ.
- Εξαιρετικά επεξεργασμένα τρόφιμα: γλυκά ή αλμυρά συσκευασμένα τρόφιμα, ζαχαρωτά και επιδόρπια, γλυκά ποτά, κροκέτες ψαριών και πουλερικών και άλλα προϊόντα με επεξεργασμένο κρέας συντηρητικά (π.χ. νιτρώδη), στιγμιαία γεύματα, κατεψυγμένα ή έτοιμα φαγητά. Οι βιομηχανικές διεργασίες περιλαμβάνουν κυρίως την υδρογόνωση, την υδρόλυση και την προεπεξεργασία με τηγάνισμα. Επίσης χρησιμοποιούνται παράγοντες αρωματισμού, χρωστικές, γαλακτωματοποιητές, και άλλα πρόσθετα για τη βελτίωση της ποιότητας.
Οι ερευνητές επικεντρώθηκαν στα εξαιρετικά επεξεργασμένα τρόφιμα. Επιπρόσθετα καταγράφθησαν τα νέα περιστατικά καρκίνου από την έναρξη της στρατολόγησης μέχρι τον Ιανουάριο του 2017. Συνολικά συμμετείχαν στη μελέτη 104 980 εθελοντές (21,7% άνδρες και 78,3% γυναίκες) χωρίς περιστατικά καρκίνου κατά την έναρξή της.
Τι έδειξαν τα αποτελέσματα;
Σε αυτή τη μεγάλη προοπτική μελέτη, η αύξηση κατά 10% στην κατανάλωση εξαιρετικά επεξεργασμένων τροφίμων συσχετίστηκε με αύξηση μεγαλύτερη του 10% στον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου γενικά και καρκίνου του μαστού συγκεκριμένα. Τα αποτελέσματα αυτά παρέμειναν στατιστικά σημαντικά αφού ελήφθησαν υπόψη στοιχεία της ποιότητας της διατροφής των συμμετεχόντων (π.χ. περιεχόμενο σε αλάτι, ζάχαρη, δυτικό πρότυπο διατροφής).
Ποια τα συμπεράσματα για τον επαγγελματία διαιτολόγο;
Καθώς η αύξηση στην κατανάλωση εξαιρετικά επεξεργασμένων τροφών μπορεί να αυξήσει σημαντικά την εμφάνιση νέων περιστατικών καρκίνου τα επόμενα έτη, είναι απαραίτητη η εφαρμογή πολιτικών για τη μείωση της κατανάλωσης επεξεργασμένων τροφίμων και την αύξηση της κατανάλωσης φρέσκων μη επεξεργασμένων τροφίμων τόσο σε ατομικό επίπεδο μέσω της συμβουλευτικής, όσο σε επίπεδο πολιτικών δημόσιας υγείας.
