Στη βιβλιογραφία υπάρχει έντονο ενδιαφέρον για το πώς δρουν οι διάφοροι τύποι διατροφής (περιεκτικότητα μακροθρεπτικών συστατικών, διατροφικά πρότυπα) στη σύσταση του σώματος. Το 2017 δημοσιεύθηκε η επίσημη θέση της Διεθνούς κοινότητας Αθλητικής Διατροφής, όπου συνοψίζει το πώς επιδρά η δίαιτα στη σύσταση του σώματος, αλλά και στο σωματικό βάρος.
Η δίαιτα γενικότερα ορίζεται ως συνισταμένη
- του ενεργειακού περιεχομένου, αλλά και
- των θρεπτικών συστατικών που εμπεριέχονται.
Έτσι, υπάρχουν διάφορα είδη διαιτών όπως π.χ.: χαμηλών (800-1200 kcal/ ημέρα) και πολύ χαμηλών θερμίδων (400-800 kcal/ ημέρα), χαμηλών λιπαρών (10-30% περιεκτικότητα), χαμηλών υδατανθράκων (50-150 g/ ημέρα), υψηλής περιεκτικότητας πρωτεϊνών (1,2-1,6 g πρωτεϊνών/ kg σωματικού βάρους, έως και >3 g πρωτεϊνών/ kg), διαλλειματικής νηστείας κ.ά.
Αναφορικά με την εκτίμηση-υπολογισμό της σύστασης του σώματος έχουν αναπτυχθεί διάφορες μέθοδοι, εκ των οποίων οι πιο ευρέως χρησιμοποιούμενες είναι οι: μέτρηση δερματοπτυχών, βιοηλεκτρική εμπέδηση, μαγνητική τομογραφία κ.ά.
Ποια είναι τα κυριότερα σημεία που επισημαίνονται;
- Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε το μεταβολικό (βιοχημικό) υπόβαθρο με το οποίο λειτουργεί κάθε είδος δίαιτας, τα υπέρ και κατά της – ούτως ώστε να γνωρίζουμε σε ποια περίπτωση ενδείκνυται το κάθε ένα (εξατομικευμένη προσέγγιση). Πολλές φορές μπορεί να χρειαστεί και συνδυασμός των παραπάνω διατροφικών προσεγγίσεων.
- Όλες οι μέθοδοι εκτίμησης της σύστασης σώματος έχουν πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα. Συνεπώς, οι επαγγελματίες υγείας θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη το κόστος και το σκοπό της χρήσης κ.ά. – ούτως ώστε να επιλέξουν την κατάλληλη μέθοδο.
- Οι δίαιτες που στοχεύουν στη μείωση του σωματικού λίπους (και βάρους), έχουν ως βάση το ενεργειακό έλλειμα. Όσο μεγαλύτερος σε μέγεθος είναι ο λιπώδης ιστός, τόσο πιο μεγάλο μπορεί να τεθεί το έλλειμα. Όταν επιτευχθεί κάποιου μεγέθους απώλεια βάρους, η μείωση του ρυθμού απώλειας μπορεί να βοηθήσει σημαντικά στην διατήρηση της άλιπης (μυικής) μάζας σώματος.
- Η αύξηση της άλιπης (μυικής) μάζας σώματος μπορεί να επιτευχθεί μόνο όταν υπάρχει πλεόνασμα θερμίδων, ούτως ώστε να ευνοούνται οι αναβολικές διαδικασίες και οι αυξημένες ανάγκες σωματικής δραστηριότητας (αν και έχουν αναφερθεί στη βιβλιογραφία κάποιες περιπτώσεις αύξησης με ταυτόχρονο περιορισμό ενέργειας).
- Τα μέχρι σήμερα στοιχεία δεν έχουν δείξει κάποιο επιπλέον πλεονέκτημα των κετογονικών διαιτών (πολύ χαμηλών υδατανθράκων) συγκριτικά με άλλα είδη – όσον αφορά τη μείωση λίπους. Ωστόσο, επιφέρει μία μέτρια μείωση της όρεξης και συνεπώς μείωση στην πρόσληψη τροφής.
- Η αύξηση της πρόσληψης πρωτεϊνών (1,4-2 g/ kg) σε άτομα που αθλούνται συστηματικά μπορεί να βελτιώσει σημαντικά τη σύσταση του σώματος. Μάλιστα, πολύ μεγάλη πρόσληψη πρωτεϊνών (>2,3-3,1 g/ kg) μπορεί να συνεισφέρει σε διατήρηση της άλιπης μάζας σώματος όταν συνυπάρχει ενεργειακό-θερμιδικό έλλειμα.
- Η διαλλειματική νηστεία φαίνεται να μην φέρει επιπλέον οφέλη στη σύσταση του σώματος ή στη μείωση βάρους συγκριτικά με δίαιτες που εφαρμόζουν θερμιδικό περιορισμό καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας. Συνεπώς, το είδος που θα ακολουθηθεί θα πρέπει να συνυπολογίζει τις προτιμήσεις του διαιτούμενου και τις ιδιαίτερες ανάγκες του. Ωστόσο, πάντα θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη η αναγκαιότητα της επαρκούς πρόσληψης πρωτεϊνών, των ασκήσεων με αντιστάσεις και η σταδιακή μείωση του σωματικού βάρους (και όχι η απότομη αλλαγή) – για να προληφθεί η ακατάσχετη μείωση της άλιπης μάζας.
- Η μακροπρόθεσμη διατήρηση της απώλειας βάρους εξαρτάται από τον «έλεγχο» των μηχανισμών ομοιόστασης (μείωση θερμογένεσης, μείωση βασικού μεταβολισμού παραπάνω από το προβλεπόμενο) όπου τείνουν προς την αύξηση και επανάκτηση του βάρους. Η βιβλιογραφία έχει δείξει ότι σε κατάσταση μείωσης βάρους, η επαρκής πρόσληψη πρωτεϊνών και η συστηματική άσκηση μπορεί να μετριάσει αυτό το φαινόμενο.
Η παραπάνω συνοπτική παρουσίαση των κυριότερων ευρημάτων, αποτελεί σίγουρα μία καλή πρώτη επαφή με την επίσημη θέση της ISSN. Ωστόσο, περαιτέρω μελέτη του συνόλου της θέσης, θα παρείχε περαιτέρω πληροφορίες – αλλά και απαντήσεις σε απορίες που τυχόν σας δημιουργήθηκαν.
