Υπέρταση και Παιδιά

Αναρωτιέσαι αν το παιδί σου μπορεί να έχει πραγματικά υπέρταση; Η απάντηση είναι πως ναι! Μάλιστα, η παιδιατρική υπέρταση γίνεται όλο και πιο συχνή, αντιπροσωπεύοντας μια σημαντική πρόκληση για τη δημόσια υγεία παγκοσμίως.

Το 2015, τα ποσοστά της παιδικής υπέρτασης κυμαίνονταν από 4,32% έως 3,28% μεταξύ των ηλικιών 6 - 19 ετών, με το μέγιστο ποσοστό να αγγίζει το 7,89% σε παιδιά ηλικίας 14 ετών.

Από τα αποτελέσματα μακροχρόνιων μελετών έχει φανεί ότι η αυξημένη αρτηριακή πίεση κατά την παιδική ηλικία μπορεί να έχει σοβαρές και μακροχρόνιες επιπτώσεις. Για την ακρίβεια, εξελίσσεται συχνά σε υπέρταση κατά την ενήλικη ζωή, αυξάνοντας έτσι το κίνδυνο για την εμφάνιση επιπλοκών. Για τον λόγο αυτό, ο ορισμός της αρτηριακής υπέρτασης κατά το στάδιο αυτό της ζωής έχει πρόσφατα τροποποιηθεί με στόχο την έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση.

Πώς θα μάθω ότι το παιδί μου έχει υπέρταση; 

Η αρτηριακή πίεση κατά το στάδιο της ανάπτυξης συνήθως αυξάνεται με την ηλικία και το ύψος. Επομένως, τα φυσιολογικά της επίπεδα διαφοροποιούνται χρόνο με το χρόνο, ενώ ο μόνος τρόπος για να αναγνωριστεί η υπέρταση είναι η μέτρηση της αρτηριακής πίεσης. Ως εκ τούτου, η αρτηριακή πίεση του παιδιού σου συνιστάται να παρακολουθείται τουλάχιστον μία φορά ετησίως, κατά τις προγραμματισμένες επισκέψεις στον παιδίατρο.

Παιδιά έως 13 ετών

Σε παιδιά μικρότερα των 13 ετών, οι τιμές της αρτηριακής πίεσης αξιολογούνται βάσει ειδικά διαμορφωμένων πινάκων ανάλογα με το φύλο, την ηλικία και το ύψος.
Σύμφωνα με αυτούς, εάν η αρτηριακή πίεση του παιδιού σου είναι πάνω από το 90ο εκατοστημόριο, η μέτρηση θα πρέπει να επαναληφθεί τρεις φορές:

• Εάν ο μέσος όρος αυτών των τριών μετρήσεων είναι πάνω από το 95ο εκατοστημόριο, τότε θα χρειαστείς ιατρική καθοδήγηση.
• Από την άλλη, εάν η μέση αρτηριακή πίεση είναι μικρότερη από το 95ο εκατοστημόριο, αλλά μεγαλύτερη ή ίση με το 90ο εκατοστημόριο (ή μεγαλύτερη/ ή ίση με 120/80), τότε ο γιατρός ίσως διαγνώσει το παιδί ως προϋπερτασικό, καθώς κινδυνεύει να αναπτύξει υπέρταση. Στην περίπτωση αυτή, χρειάζεται επανέλεγχος σε 6 μήνες.

Ένα παιδί διαγιγνώσκεται με υπέρταση όταν η μέση αρτηριακή του πίεση είναι πάνω από το 95ο εκατοστημόριο για την ηλικία, το φύλο και το ύψος του, σε τρεις ή περισσότερες μετρήσεις.

Παιδιά άνω των 13 ετών 

Σύμφωνα με την Αμερικανική Παιδιατρική Εταιρεία, για παιδιά μεγαλύτερα των 13 ετών η κατηγοριοποίηση των τιμών της αρτηριακής πίεσης ακολουθεί αυτή των ενηλίκων.

Στον παρακάτω πίνακα παρουσιάζονται τα όρια της αρτηριακής πίεσης στις δύο αυτές ηλικιακές ομάδες:

Πηγή: American Academy of Pediatrics

Παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο Υπέρτασης στο παιδί μου

Οι παράγοντες που αυξάνουν την πιθανότητα εμφάνισης υψηλής αρτηριακής πίεσης στο παιδί σου είναι πολλοί. Οι περισσότεροι από αυτούς επηρεάζονται από το γενετικό υπόβαθρο, την κατάσταση υγείας και τον τρόπο ζωής. Στις μικρότερες ηλικίες η παρουσίαση υπέρτασης προκύπτει ως αποτέλεσμα άλλης πάθησης. Οι πιο συχνές από αυτές περιλαμβάνουν:

• Νεφρική Νόσο
• Καρδιακά Ελαττώματα
• Γενετικές Παθήσεις
• Ορμονικές Διαταραχές

Από την άλλη πλευρά, στα παιδιά μεγαλύτερης ηλικίας ο κίνδυνος για υπέρταση συνήθως συνδέεται με παράγοντες όπως:

• Αυξανόμενος δείκτης μάζας σώματος (υπέρβαρο και παχυσαρκία)
• Διαταραγμένος ύπνος (π.χ. αποφρακτική άπνοια ύπνου)
• Χρόνια νεφρική νόσος
• Φυλή και εθνικότητα (τα ισπανόφωνα και αφρικανικής καταγωγής παιδιά διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο)
• Οικογενειακό ιστορικό υπέρτασης ή καρδιαγγειακής νόσου
• Αρσενικό φύλο
• Χαμηλό βάρος γέννησης
• Κάπνισμα μητέρας κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης

Το υπερβάλλον βάρος επηρεάζει την αρτηριακή πίεση του παιδιού μου; 

Η αλήθεια είναι πως ναι. Τα υπέρβαρα ή παχύσαρκα παιδιά είναι πιο πιθανό να είναι υπερτασικά. Μάλιστα, το υπερβάλλον σωματικό βάρος θεωρείται ως ο πρωταρχικός κίνδυνος, και μερικές φορές η μοναδική αιτία, για παιδιατρική υπέρταση. Επιπλέον, τα παιδιά και οι έφηβοι που είναι υπέρβαρα/οι ή παχύσαρκα/οι είναι πιο πιθανό να έχουν άλλους παράγοντες κινδύνου για καρδιακές παθήσεις όπως υψηλή χοληστερόλη, διαβήτη και υπερτροφία της αριστερής κοιλίας. Επιπρόσθετα, σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες, οι παχύσαρκοι έφηβοι με υψηλή αρτηριακή πίεση αντιμετωπίζουν αυξημένο κίνδυνο πάχυνσης των τοιχωμάτων των αρτηριών τους μέχρι την ηλικία των 30 ετών. Για όλους τους παραπάνω λόγους κάθε παιδί με υπέρταση πρέπει να υιοθετεί έναν υγιή και ισορροπημένο τρόπο ζωής, φιλικό προς την καρδιακή λειτουργία.

Αν στο σημείο αυτό απορείς πώς μπορείς να βοηθήσεις το υπερτασικό παιδί σου, σου έχω όλες τις πληροφορίες που χρειάζεσαι παρακάτω.

Αντιμετώπιση της Παιδιατρικής Υπέρτασης

Αναμφίβολα, για τη διαχείριση της υψηλής αρτηριακής πίεσης στα παιδιά είναι απαραίτητες οι αλλαγές στον τρόπο ζωής τους. Εντούτοις, σε μερικές περιπτώσεις δεν είναι από μόνες τους αρκετές, οπότε η φαρμακευτική αγωγή κρίνεται απαραίτητη. Για να αντιμετωπίσεις επιτυχώς την υψηλή αρτηριακή πίεση του παιδιού σου, εστίασε την προσοχή σου στα ακόλουθα:

Επίσκεψη σε νεφρολόγο 

Όπως είδαμε παραπάνω, η υπέρταση στα παιδιά είναι συχνά σύμπτωμα άλλης πάθησης ή ασθένειας. Εξαιτίας αυτού, όλα τα υπερτασικά παιδιά συνιστάται να υποβάλλονται σε αξιολόγηση για την αναζήτηση υποκείμενης αιτίας.

Η νεφρική νόσος αποτελεί την κύρια αιτία της υψηλής αρτηριακής πίεσης στα παιδιά.

Η ιατρική εξέταση από νεφρολόγο είναι λοιπόν σημαντική για τη διάγνωση και την αντιμετώπιση.

Σωματική δραστηριότητα

Η καθημερινή αερόβια άσκηση αποτελεί κλειδί για την υγεία της καρδιάς, την ευεξία αλλά και τη διατήρηση ενός φυσιολογικού βάρους κατά την παιδική ηλικία.

Βοήθησε το παιδί σου να έχει καθημερινά μία μέτριας έως έντονης έντασης δραστηριότητα, διάρκειας τουλάχιστον 60 λεπτών

Για μεγαλύτερη συνέπεια και απόλαυση, ταυτόχρονα, άφησε το παιδί σου να επιλέξει μια δραστηριότητα που να του αρέσει. Μερικές καλές ιδέες που γυμνάζουν την καρδιά είναι το τρέξιμο, το τένις, η ποδηλασία αλλά και ομαδικά παιχνίδια όπως το ποδόσφαιρο, το μπάσκετ και το βόλεϊ.

Παράλληλα, επιδίωξε να περιορίσεις, σε λιγότερο από δύο ώρες την ημέρα, τον χρόνο που αφιερώνει σε καθιστικές δραστηριότητες, όπως παιχνίδια στον υπολογιστή/ tablet/ smartphone/ playstation και την παρακολούθηση τηλεόρασης.

Παρακολούθηση σωματικού βάρους

Η επίτευξη και διατήρηση ενός υγιούς, για την ηλικία και το ύψος του, βάρους μπορεί να μειώσει την αρτηριακή πίεση του παιδιού σου. Για την παρακολούθηση του σωματικού του βάρους, μπορείς να αξιοποιήσεις τους ειδικά διαμορφωμένους πίνακες ανάπτυξης που φιλοξενούνται στο βιβλιάριο υγείας του. Εναλλακτικά, μπορείς να απευθυνθείς στον παιδίατρό σου κι εφόσον υπάρχει ανάγκη να αναζητήσεις τη βοήθεια ενός διαιτολόγου- διατροφολόγου. Μπορεί να είναι δύσκολο για το παιδί σου να κάνει τις απαραίτητες αλλαγές για έναν πιο υγιεινό τρόπο ζωής που θα του εξασφαλίσει ένα υγιές βάρος. Για τον λόγο αυτό είναι σημαντικό να λαμβάνει έμπρακτη υποστήριξη από όλα τα μέλη της οικογένειας.

Διατροφική Αντιμετώπιση

Όπως και στους ενήλικες έτσι και στα παιδιά η υιοθέτηση μιας ισορροπημένης διατροφής είναι πρωτίστης σημασίας για τη διαχείριση της υπέρτασης. Οι προτεινόμενες διατροφικές αλλαγές περιλαμβάνουν τα εξής:

Περιορισμός πρόσληψης Νατρίου

Το νάτριο συμβάλλει στη διατήρηση του όγκου του αίματος και της αρτηριακής πίεσης. Μια δίαιτα πλούσια σε νάτριο μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένη κατακράτηση υγρών και κατ’ επέκταση αύξηση των τιμών της αρτηριακής πίεσης.

Η ημερήσια πρόσληψη νατρίου συνιστάται να μην ξεπερνά τα 1.200 mg για παιδιά ηλικίας 2 έως 3 ετών και τα 1.500 mg για παιδιά μεγαλύτερης ηλικίας

Προς αυτή την κατεύθυνση:

• Περιόρισε τα επεξεργασμένα τρόφιμα, τα οποία είναι συχνά πλούσια σε νάτριο. Μερικά παραδείγματα αποτελούν οι κονσέρβες, τα αλλαντικά, οι έτοιμες σάλτσες και τα τυποποιημένα αρτοπαρασκευάσματα, όπως τα μπισκότα και τα κράκερ.
• Περιόρισε την κατανάλωση έτοιμου φαγητού. Σε περίπτωση που αποτελεί τη μόνη λύση ζήτησε την προετοιμασία του χωρίς την προσθήκη αλατιού.
• Απόφυγε την προσθήκη αλατιού στο φαγητό και τις σαλάτες.
• Δώσε προσοχή στις ετικέτες τροφίμων. Επίλεξε συσκευασμένα τρόφιμα με τη χαμηλότερη δυνατή περιεκτικότητα σε νάτριο. Ιδανικές επιλογές είναι όσα περιέχουν ποσότητα ίση ή μικρότερη από 0,1 γρ. νατρίου ανά 100 γρ.
• Ενίσχυσε τη γεύση των μαγειρικών παρασκευών σου χρησιμοποιώντας καρυκεύματα χωρίς αλάτι, μπαχαρικά και μυρωδικά.

Περιορισμός πρόσληψης Κακών Λιπαρών

Μια δίαιτα χαμηλή σε κορεσμένα και trans λιπαρά συμβάλλει στη μείωση της αρτηριακής πίεσης. Αυτά τα λίπη χαρακτηρίζονται και ως «κακά» καθώς συνδέονται με αυξημένο κίνδυνο καρδιακών παθήσεων. Βρίσκονται κυρίως σε:

• ζωικές τροφές, όπως το κρέας και τα πλήρη γαλακτοκομικά,
• αλλά και σε φυτικές όπως το λάδι καρύδας και το φοινικέλαιο. Τα τελευταία, μάλιστα, εντοπίζονται συχνά σε επεξεργασμένα τρόφιμα, συμπεριλαμβανομένων των κράκερ και των γλυκών και αλμυρών σνακ.

Ως αντικατάσταση αυτών προτείνεται η κατανάλωση γαλακτοκομικών προϊόντων χαμηλών σε λιπαρά, πουλερικών χωρίς δέρμα και φυσικά σπιτικών γευμάτων και σνακ.
Επιπλέον, συστήνεται η ενίσχυση των «καλών» λιπαρών, δηλαδή των μονοακόρεστων και πολυακόρεστων, τα οποία βρίσκονται σε:

• ψάρια και θαλασσινά
• ξηρούς καρπούς και τα αλείμματά τους
• φυτικά έλαια, όπως το ελαιόλαδο

Επαρκής πρόσληψη Καλίου, Ασβεστίου και Μαγνησίου

Τo κάλιο αποτελεί σημαντικό θρεπτικό συστατικό για τη διαχείριση της υψηλής αρτηριακής πίεσης. Βοηθά στην απέκκριση νατρίου μέσω των ούρων και στη μείωση της έντασης των τοιχωμάτων των αιμοφόρων αγγείων. Καλές πηγές καλίου είναι:

• Όλα τα φρέσκα φρούτα και λαχανικά
• τα γαλακτοκομικά προϊόντα χαμηλών λιπαρών
• τα ψάρια
• τα όσπρια
• και οι ξηροί καρποί

Επιπρόσθετα, το ασβέστιο και το μαγνήσιο φαίνεται να επιδρούν ευεργετικά στη ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης. Τρόφιμα πλούσια σε αυτά τα μέταλλα είναι:

• τα γαλακτοκομικά προϊόντα χαμηλών λιπαρών
• τα ψάρια (ειδικά τα μικρά με τα κόκκαλα)
• τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά
• οι ξηροί καρποί
• τα όσπρια
• και τα δημητριακά ολικής άλεσης

Μια ισορροπημένη διατροφή που περιέχει άφθονα φρέσκα φρούτα, λαχανικά, γαλακτοκομικά χαμηλά σε λιπαρά και δημητριακά ολικής άλεσης εξασφαλίζει την κάλυψη των ημερήσιων αναγκών σε κάλιο, ασβέστιο και μαγνήσιο

Όλες οι παραπάνω συστάσεις συνοψίζονται στην ειδικά σχεδιασμένη για την αντιμετώπιση της υπέρτασης, δίαιτα DASH.

Συμπερασματικά

Αναμφίβολα, κάθε παιδί είναι διαφορετικό. Σε γενικές γραμμές, όμως, η υψηλή αρτηριακή πίεση μπορεί να προληφθεί ή και να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά. Σε περίπτωση που δεν είναι αποτέλεσμα άλλης πάθησης, αρκούν μικρές καθημερινές αλλαγές στον τρόπο ζωής του παιδιού σου. Βοήθησέ το να ελέγξει το βάρος του, ενθάρρυνέ το να κινείται περισσότερο και πρόσφερέ του μια ισορροπημένη διατροφή χαμηλή σε αλάτι και λιπαρά!

Οι αλλαγές αυτές μπορεί να φαίνονται δύσκολες, αλλά με την κατάλληλη καθοδήγηση κι εκπαίδευση όλα είναι εφικτά. Ένας πτυχιούχος διαιτολόγος- διατροφολόγος μπορεί να σε βοηθήσει να τα καταφέρεις, χωρίς το παιδί σου να χρειαστεί να στερηθεί τα αγαπημένα του φαγητά.