Η σκλήρυνση κατά πλάκας (MS) είναι μια χρόνια εκφυλιστική νόσος του νευρικού συστήματος, άγνωστης ακόμα αιτιολογίας. Εμφανίζεται σε 2,3 εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως, κυρίως σε γυναίκες ξεκινώντας στις ηλικίες των 20 με 40 ετών.
Στην πάθηση αυτή το ανοσοποιητικό σύστημα επιτίθεται προς τα νεύρα καταστρέφοντας την μυελίνη, μια ουσία που εξασφαλίζει την ομαλή μετάδοση του νευρικού σήματος. Τα αποτελέσματα αυτής της δυσλειτουργίας επηρεάζουν το κεντρικό αλλά και το περιφερικό νευρικό σύστημα δημιουργώντας την χαρακτηριστική σπαστικότατα των μυών οδηγώντας σταδιακά σε μειωμένη κινητικότητα και επιδείνωση της ισορροπίας και του συντονισμού των κινήσεων. Δυστυχώς, αυτά είναι μόνο λίγα από τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν όσοι νοσούν από MS καθώς η διαταραχή του νευρικού συστήματος επηρεάζει και πολλές άλλες λειτουργίες εκτός από τον έλεγχο της κίνησης, καθοδηγούμενες από το αυτόνομο νευρικό σύστημα και αφορούν πχ. τη ρύθμιση της πίεσης, των καρδιακών παλμών, τον έλεγχο της αναπνοής, τη ρύθμιση της θερμοκρασίας του σώματος, μέχρι και συναισθηματικές διαταραχές που αλλάζουν τη συμπεριφορά και την ψυχική διάθεση του ασθενή με MS.
Τα σημαντικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο ασθενής εκτός από τα κινητικά (σπαστικότητα, κακή ισορροπία, δυσκαμψία), είναι η χρόνια κόπωση (33-75% των ασθενών), ο πόνος, διαταραχές της όρασης, της συνείδησης και των αισθήσεων. Η εξέλιξη της νόσου είναι δύσκολο να προβλεφθεί και χρειάζεται μεγάλη προσοχή από τους ασθενείς στην αντιμετώπιση των λοιμώξεων που μπορούν πολύ εύκολα να καταστείλουν τον οργανισμό και να επιδεινώσουν τα συμπτώματα ακόμα και σε περιόδους φαινομενικής ύφεσης της πάθησης. Η ανεξέλεγκτη πορεία της νόσου είναι ένας σημαντικός παράγοντας που διαταράσσει και την ψυχολογία των ανθρώπων αυτών οι οποίοι συχνά αντιμετωπίζουν συμπτώματα κατάθλιψης.
Αν και η επιστήμη δεν είναι πολύ αισιόδοξη στο ότι η άσκηση τελικά επιβραδύνει την εξέλιξη της σκλήρυνση κατά πλάκας, επιβεβαιώνει όμως ότι σίγουρα βελτιώνει την καθημερινότητα και την ποιότητα ζωής των ανθρώπων οι οποίοι νοσούν. Οι βελτιώσεις είναι ποικίλες σε σωματικό αλλά και ψυχολογικό επίπεδο.
Είναι πλέον αποδεκτό ότι διάφορες μορφές άσκησης και κυρίως αερόβιας μορφής (ποδήλατο, περπάτημα κτλ) αυξάνουν το μέγεθος των νεύρων και βελτιώνουν τη λειτουργία περιοχών του εγκεφάλου υπεύθυνων για την κίνηση, τη μνήμη, τη συμπεριφορά και τη λειτουργιά βασικών οργάνων του σώματος. Φαίνεται ότι υπάρχουν πολλές μορφές άσκησης οι οποίες βοηθούν στην καλύτερη λειτουργία συνολικά του οργανισμού, με σημαντικότερες αυτές που περιλαμβάνουν εξάσκηση της νευρομυϊκής συναρμογής (ασκήσεις ισορροπίας, σύνθετες κινήσεις) μέσω είτε ατομικών είτε ομαδικών προγραμμάτων άσκησης.
Ασκήσεις με τις μεθόδους της Yoga ή Pilates ή με τη συμμετοχή σε ομαδικά προγράμματα και σε διάφορα σπορ βοηθούν με πολλούς τρόπους. Επίσης η κλασσική άσκηση με αντιστάσεις (ενδυνάμωση) βοηθά όχι μόνο στην βελτίωση της δύναμης και της μυϊκής αντοχής αλλά και στη μείωση της κόπωσης, στη βελτίωση της ισορροπίας και της νευρομυϊκής συναρμογής. Ακόμα και η σπαστικότητα των μυών ελαττώνεται με την ήπια άσκηση κάτι που μπορεί να γίνει είτε με το ποδήλατο είτε με κίνηση στο νερό (aqua aerobic) αλλά και μέσω συμμετοχής σε ομαδικά προγράμματα άσκησης με ασκήσεις χαλάρωσης και αναπνοών. Η συμμετοχή σε ομαδικά αλλά και ατομικά προγράμματα είναι ταυτόχρονα και μια πολύ καλή μορφή ψυχοθεραπείας και κοινωνικοποίησης που είναι σημαντικός παράγοντας για την ευεξία και υγεία των ασκουμένων με MS .
Προτεινόμενες μορφές άσκησης για αθλούμενους με MS.
Οι μελέτες που διερεύνησαν τα αποτελέσματα της άσκησης σε ασθενείς με MS προτείνουν την μεικτή άσκηση η οποία συνδυάζει αερόβια μορφή (10-40 λεπτά ποδήλατο, κολύμπι, περπάτημα ή τρέξιμο για τους προπονημένους, ήπιας μέχρι μέτριας έντασης στο 60-80% της μέγιστης καρδιακής συχνότητας) και ενδυνάμωση (2-4 σετ, 8-15 επαναλήψεις, 2-3 φορές/εβδομάδα) σε μια προπόνηση. Για τις ασκήσεις ενδυνάμωσης μπορεί να χρησιμοποιηθούν μηχανήματα, λάστιχα, ελεύθερα βάρη ή το βάρος του σώματος ως αντίσταση. Επιπλέον για την συνολική λειτουργικότητα ενθαρρύνεται η καθημερινή φυσική δραστηριότητα όπως οι εργασίες στο σπίτι, η κηπουρική κτλ.
Αυτό που θα πρέπει να προσέχουν όμως πολύ οι ασθενείς με MS είναι η σωστή ενυδάτωση, το διάλειμμα και η ξεκούραση κατά τη διάρκεια και μετά από κάθε προπόνηση. Ειδικά στις θερμές περιόδους θα πρέπει να περιορίζεται στο ελάχιστο ή καθόλου η άσκηση στο γυμναστήριο και να προτιμάται η άσκηση στο νερό καθώς η ικανότητα για εφίδρωση των ατόμων με MS είναι μειωμένη και υπάρχει έντονος κίνδυνος για θερμοπληξία. Η συχνότητα της άσκησης μπορεί να αυξάνεται σε σχέση με αυτή που προαναφέραμε με την προϋπόθεση ότι η συνολική ποσότητα των ασκήσεων (εβδομαδιαίος όγκος προπόνησης) παραμένει στα πλαίσια που αναφέρουν οι προηγούμενες μελέτες.
Στις περιόδους κρίσεως της νόσου η άσκηση θα πρέπει να διακόπτεται και να ξεκινά σύμφωνα με τις υποδείξεις του επιβλέποντα ιατρού. Ανάλογα πάντα με την διάρκεια και την ένταση της κρίσης θα πρέπει να ρυθμίζονται και τα χαρακτηριστικά της άσκησης σε σημαντικά χαμηλότερα επίπεδα κατά την επαναφορά στους χώρους άσκησης. Την περίοδο αυτή θα πρέπει να δίνεται μεγαλύτερη προτεραιότητα σε ασκήσεις κινητικότητας και ευλυγισίας καθώς και χαμηλής έντασης αερόβια άσκηση ή ενδυνάμωση με αντιστάσεις (κατά περίπτωση).
