Ο όρος νεφρική ανεπάρκεια υποδηλώνει μια έκπτωση της νεφρικής λειτουργίας του οργανισμού και μπορεί να διαχωριστεί σε οξείας και χρόνιας μορφής. Η οξεία νεφρική ανεπάρκεια κατά βάσει είναι ασυμπτωματική και διαγιγνώσκεται από την αυξημένη συγκέντρωση ουρίας και κρεατινίνης ορού στο βιοχημικό έλεγχο ρουτίνας καθώς και από ολιγουρία (ημερήσιος όγκος ούρων <400ml). Η χρόνια ανεπάρκεια ωστόσο είναι μη αναστρέψιμη.
Οι συχνότερες αιτίες για την κατάσταση αυτή είναι ο διαβήτης (~40%) και η υπέρταση (~25%)
Ποιοι είναι οι στόχοι της διαιτητικής θεραπείας;
Όταν συζητάμε για την νεφρική ανεπάρκεια, οι στόχοι της διαιτητικής θεραπείας είναι αρχικά η διατήρηση μιας καλής διατροφικής κατάστασης, επιπλέον η αποτροπή ή ελαχιστοποίηση της ουραιμικής τοξικότητας και των άχρηστων προϊόντων του μεταβολισμού και, τέλος, η καθυστέρηση του ρυθμού εξέλιξης της νόσου. Για τον λόγο αυτό, όλοι οι ασθενείς με νεφρική ανεπάρκεια πρέπει να εκπαιδεύονται συνεχώς όσον αφορά στις αρχές της διατροφικής θεραπείας και στον σχεδιασμό και την προετοιμασία της δίαιτας τους.
Διατροφικές οδηγίες σε νεφροπαθείς ασθενείς
Από τις σημαντικότερες διατροφικές οδηγίες σε νεφροπαθείς ασθενείς είναι η προσλαμβανόμενη πρωτεΐνη και η ενέργεια.
Ενεργειακή πρόσληψη
Η ενεργειακή πρόσληψη που απαιτείται είναι περίπου 35 kcal/kg σωματικού βάρους/ ημέρα με στόχο να διατηρείται η καλή διατροφική κατάσταση των ασθενών [κατά βάσει σωματικό βάρος υπολογίζεται το ξηρό σωματικό βάρος του ασθενούς, δηλαδή το βάρος του χωρίς να υπολογίζεται η κατακράτηση υγρών ή το βάρος του ασθενούς μετά από αιμοκάθαρση].
Πρωτεϊνική πρόσληψη
Όσον αφορά στην πρωτεϊνική πρόσληψη, υπάρχουν διάφορες μελέτες που υποστηρίζουν συστάσεις που κυμαίνονται από 0,6-1 γρ/kg σωματικού βάρους. Εκείνες που συνιστούν μια χαμηλοπρωτεϊνική δίαιτα, έχουν στόχο την μειωμένη παραγωγή αζωτούχων προϊόντων του μεταβολισμού, τα οποία προκαλούν και τις περισσότερες κλινικές και μεταβολικές διαταραχές στους ασθενείς αυτούς. Αντίθετα, οι μελέτες που συστήνουν μεγαλύτερη πρόσληψη πρωτεΐνης, έχουν στόχο την καλύτερη θρέψη των ασθενών αυτών, αδιαφορώντας για την πιθανόν συντομότερη έναρξη της αιμοκάθαρσης. Βασικές πηγές πρωτεΐνης στη διατροφή, αποτελούν το κρέας και τα προϊόντα του, το κοτόπουλο και όλα τα πουλερικά, τα ψάρια, τα θαλασσινά, το κυνήγι, το αυγό, τα γαλακτοκομικά καθώς και τα όσπρια.
Πρόσληψη καλίου
Η πρόσληψη καλίου και φωσφόρου επίσης είναι σημαντική για τους νεφροπαθείς ασθενείς. Φυσιολογικά, οι νεφροί αποτελούν την κύρια οδό απέκκρισης του καλίου, αλλά στην νεφρική ανεπάρκεια μπορεί να εμφανιστεί κατακράτηση, η οποία οδηγεί σε υπερκαλιαιμία. Η υπερκαλιαιμία είναι από τις σοβαρότερες ηλεκτρολυτικές διαταραχές, γιατί μπορεί να προκαλέσει καρδιακές αρρυθμίες και θάνατο από καρδιακή ανακοπή. Τρόφιμα πλούσια σε κάλιο είναι:
- όλοι οι ξηροί καρποί
- αρκετά φρούτα και λαχανικά (π.χ. φασόλια, καλαμπόκι, μανιτάρια, σπανάκι, πατάτες, μπανάνα, σύκα, χυμοί λαχανικών)
- η σοκολάτα
- η σοκολάτα ρόφημα
- ο καφές
- το κέτσαπ
- το αυγό
- το γάλα
- το γιαούρτι
- όλα τα κρέατα, τα ψάρια και τα προϊόντα τους
Όπως γίνεται αντιληπτό, το κάλιο δεν μπορεί να αποκλειστεί εντελώς από τη δίαιτα. Ωστόσο, υπάρχουν και τρόποι να μειωθεί η περιεκτικότητα του καλίου σε κάποια τρόφιμα. Για παράδειγμα, τα λαχανικά θα πρέπει να κόβονται σε μικρά κομμάτια, να βράζονται (αλλάζοντας το πρώτο νερό), αντί να μαγειρεύονται στον ατμό, στην κατσαρόλα ή στον φούρνο μικροκυμάτων. Με αυτόν τον τρόπο, μειώνεται σημαντικά η περιεκτικότητά τους σε κάλιο. Τα φρούτα θα πρέπει πάντα να καταναλώνονται χωρίς την φλούδα τους και κατά προτίμηση σε μορφή κομπόστας, διαδικασίες που μπορούν να μειώσουν σημαντικά την περιεκτικότητά τους σε κάλιο.
Πρόσληψη φωσφόρου
Όσον αφορά στο φώσφορο, έχει βρεθεί ότι η χαμηλή πρόσληψή του επιβραδύνει κάπως την εξέλιξη της νόσου. Για τον λόγο αυτό, πολλές φορές στους ασθενείς χορηγούνται και δεσμευτές φωσφόρου της τροφής, οι οποίοι ελαττώνουν την απορρόφησή του από τον γαστρεντερικό σωλήνα. Τρόφιμα με υψηλή περιεκτικότητα σε φώσφορο, είναι τα γαλακτοκομικά προϊόντα, όπως τα σκληρά, τα μαλακά και τα κρεμώδη τυριά, το γάλα και το αυγό. Επίσης, πλούσια σε φώσφορο είναι τα εντόσθια (συκώτι, νεφροί), το μοσχάρι, το σκουμπρί, οι σαρδέλες, ο σολομός, η πέστροφα, οι καραβίδες, όλοι οι ξηροί καρποί, η σοκολάτα ρόφημα και το κακάο, καθώς και τα σκουρόχρωμα αναψυκτικά.
Περιορισμός νατρίου
Απαιτείται επίσης περιορισμός στο νάτριο, καθώς και στα προσλαμβανόμενα υγρά, λόγω αδυναμίας απέκκρισής τους από τους νεφρούς. Ο περιορισμός του νατρίου στη διατροφή δεν αρκείται στη μείωση της ποσότητάς του κατά την προετοιμασία των φαγητών, καθώς βρίσκεται κρυμμένο σε πολλά τρόφιμα. Το 85% περίπου του νατρίου που καταναλώνουμε βρίσκεται κρυμμένο μέσα σε άλλα τρόφιμα και μόνο το 15% το συναντούμε στο αλάτι. Τρόφιμα πλούσια σε αλάτι είναι τα τυριά, το ψωμί, τα κράκερ, οι ξηροί καρποί, καθώς και ό,τι βρίσκεται συσκευασμένο μέσα σε κονσέρβα. Το αλάτι στο φαγητό μπορεί να αντικατασταθεί με διάφορα καρυκεύματα και μυρωδικά, που θα δώσουν γεύση στο φαγητό χωρίς να το «φορτώνουν» με περιττό νάτριο.
Ενυδάτωση
Τέλος, όσον αφορά στην πρόσληψη υγρών, ο όγκος των ούρων είναι ένας καλός οδηγός. Η ημερήσια πρόσληψη των υγρών πρέπει να ισούται με τον όγκο των αποβαλλόμενων ούρων συν περίπου 500ml για να αναπληρωθούν οι άδηλες απώλειες, αν και η πρόσληψη υγρών θα πρέπει να ρυθμίζεται ανάλογα με το στάδιο της πάθησης. Αν η πρόσληψη υγρών δεν ικανοποιεί τον ασθενή, μπορεί να μασήσει μια τσίχλα ή μια καραμέλα ή να καταναλώσει παγωμένα υγρά, τρικ που θα τον βοηθήσουν να καταπολεμήσει τη δίψα του.
