Ματίνα, 60 ετών
Η Ματίνα είναι συνταξιούχος, ζει με τον σύζυγο και τον γιο της. Δεν γυμνάζεται, έχει ύψος 1,58m και ξηρό βάρος-χωρίς οίδημα-52kg. Πάσχει από χρόνια νεφρική ανεπάρκεια, τον τελευταίο όμως μόνο καιρό προσπαθούσε να προσέξει τη διατροφή της περιορίζοντας την ποσότητα φαγητού, το αλάτι καθώς και τρόφιμα που είναι πλούσια σε πρωτεΐνη (κρέας, ψάρι). Τώρα ξεκινάει αιμοκάθαρση καθώς η έκπτωση της νεφρικής λειτουργίας έφτασε σε τελικό στάδιο.
Ως προς το ιατρικό ιστορικό της, έχει αυξημένη κρεατινίνη (7mg/dl), αυξημένη ουρία (180mg/dl), αυξημένο κάλιο ορού (5,2mmol/l) και αυξημένο φώσφορο ορού (5,4mmol/l). Μέσα στην ημέρα καταναλώνει 2 κύρια γέυματα (μεσημέρι-βράδυ), το πρωινό συνήθως το παραλείπει, τρώει πολλά φρούτα και λαχανικά ωμά και της αρέσουν πολύ τα γαλακτοκομικά, κυρίως το τυρί.
Με μια πρώτη ματιά...
Φαίνεται οτι η Ματίνα έχει χαμηλό βάρος. Αυτό μας ενδιαφέρει διότι κατά την αιμοκάθαρση αυξάνει ο κίνδυνος υποθρεψίας (δηλαδή μειωμένης πρόσληψης ενέργειας και θρεπτικών συστατικών σε σχέση με τα απαιτούμενα) που χαρακτηρίζεται από μείωση της μυϊκής μάζας και αλλαγή της σύστασης σώματος. Η Ματίνα δεν προσλαμβάνει μεγάλες ποσότητες φαγητού, έχει περιορίσει σημαντικά την πρόσληψη πρωτεΐνης, προσέχει το αλάτι, ξεφεύγει στην πρόσληψη καλίου (φρούτα και λαχανικά) και στην πρόσληψη φωσφόρου (γαλακτοκομικά). Έχοντας ξεκινήσει αιμοκάθαρση θα πρέπει να μπει σε ένα νέο στάδιο εκπαίδευσης γύρω από τη διατροφή της.
Ως στόχους θα πρέπει να θέσουμε τους παρακάτω:
Επαρκής ενεργειακή πρόσληψη
Οι ενεργειακές ανάγκες της Ματίνας είναι αυξημένες (30-40kcal/kg σωματικού βάρους). Θα πρέπει να της τονίσουμε τη σημασία του να ακολουθεί ένα ισορροπημένο διαιτολόγιο προσαρμοσμένο στις ανάγκες και τις προτιμήσεις της προκειμένου να προσλαμβάνει αρκετές θερμίδες (από πρωτεΐνη όπως θα αναφερθεί παρακάτω, υδατάνθρακες και καλά λίπη-ελαιόλαδο, ψάρια, ξηροί καρποί) και να μην παραλείπει γεύματα ώστε να τρέφεται επαρκώς. Θα πρέπει να συνειδητοποιήσει το κατάλληλο μέγεθος των μερίδων της σ’ αυτό το στάδιο της ασθένειας και τη σημασία της μη παράλειψης του πρωινού γεύματος. Εάν δεν μπορεί να καλύψει τις ανάγκες της θα πρέπει να σκεφτούμε τον εμπλουτισμό των γευμάτων με σκόνη γάλακτος, τριμμένο τυρί και ελαιόλαδο.
Επαρκής πρωτεϊνική πρόσληψη
Σύμφωνα με τα όσα προαναφέρθηκαν, η Ματίνα στο στάδιο αυτό θα πρέπει να εκπαιδευτεί ώστε να ακολουθεί μια διατροφή υψηλής περιεκτικότητας σε πρωτεΐνη, αντίθετα με ό,τι έκανε έως τώρα. Το 50% τουλάχιστον της προσλαμβανόμενης ποσότητας θα πρέπει να αποτελείται από πρωτεΐνες υψηλής βιολογικής αξίας («πλήρεις»). Επομενως, θα πρέπει να επιλέγει τρόφιμα ζωικής προέλευσης όπως πουλερικά, κρέας, ψάρι, τυρί, γαλακτοκομικά προϊόντα και αυγό. Παράλληλα, η διατροφή της θα πρέπει να είναι πλήρης σε δημητριακά, λαχανικά, όσπρια τα οποία περιέχουν πρωτεΐνη χαμηλής βιολογικής αξίας.
Περιορισμός καλίου
Στόχος είναι να εκπαιδευτεί ως προς την περιεκτικότητα των τροφίμων σε κάλιο. Θα πρέπει να περιορίσει τα εσπεριδοειδή, την τομάτα, τις μπανάνες, τα ξερά φρούτα, τις πατάτες, τον αρακά, τα φασολάκια, τα όσπρια. Μία πρακτική είναι να περιορίσει τα φρούτα και τα λαχανικά στις 5-6 μερίδες ημερησίως και να τα καταναλώνει βρασμένα χωρίς φλούδα. Ειδικά τις πατάτες, τα λαχανικά, τα όσπρια και τον αρακά μπορεί να τα αφήνει όλο το βράδυ καθαρισμένα και κομμένα σε νερό, έπειτα να τα βράζει και να πετάει το νερό δύο φορές.
Περιορισμός φωσφόρου
Επιπλέον, θα πρέπει να περιορίσει τις τροφές που είναι πλούσιες σε φώσφορο, όπως τα όσπρια, το κρέας, τα ψάρια, το γάλα, τα γαλακτοκομικά προϊόντα κ.α. Ιδιαίτερα το τυρί στο οποίο έχει αδυναμία. Τα τρόφιμα αυτά είναι πλούσια και σε πρωτεΐνη, οπότε θα πρέπει να προσέξουμε περιορίζοντας το φώσφορο να μην υπονομεύσουμε την πρωτεϊνική πρόσληψη. Οι ασθενείς λαμβάνουν και δεσμευτές φωσφόρου μαζί με τα γεύματα. Παράλληλα, η διατροφή είναι φτωχή σε ασβέστιο οπότε θα πρέπει να λαμβάνεται συμπλήρωμα ασβεστίου ανάμεσα στα γεύματα. Η συμβουλή εξειδικευμένου γιατρού είναι απαραίτητη πριν τη χρήση συμπληρωμάτων.
Περιορισμός νατρίου & Προσοχή στα υγρά
Θα πρέπει να διατηρήσει την καλή συνήθεια περιορισμού του αλατιού στην καθημερινή της διατροφή. Είναι σημαντικό να αποφεύγει τα αλλαντικά, τις κονσέρβες, τις διάφορες σάλτσες, τους αλατισμένους ξηρούς καρπούς κ.α. Θα πρέπει να απομακρύνει την αλατιέρα από το τραπέζι, να χρησιμοποιεί καρυκεύματα στο φαγητό και να μην χρησιμοποιεί υποκατάστατα άλατος καθώς περιέχουν κάλιο. Η πρόσληψη νατρίου και υγρών θα πρέπει να περιορίζεται με στόχο η αύξηση βάρους μεταξύ δύο συνεδριών αιμοκάθαρσης να μην ξεπερνά τα 2kg. Θα πρέπει να τη βοηθήσουμε να αντιμετωπίζει τη δίψα της χωρίς υγρά (με μάσηση τσίχλας, καλή υγιεινή στόματος και νερό σε παγάκια).
Άσκηση
Η τακτική φυσική δραστηριότητα φαίνεται να είναι ιδιαίτερα ευεργετική για τους αιμοκαθαιρόμενους ασθενείς. Συστήνεται ακόμη και κατά τη διάρκεια των συνεδριών. Απαιτείται σε κάθε περίπτωση αξιολόγηση και στενή παρακολούθηση από ειδικούς.
