Μελετώντας διαχρονικά την ιστορία του ανθρώπου, γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι οι παλαιότερες γενεές κινούνταν περισσότερο. Στην εγκατάλειψη της αγροτικής ζωής, της κύριας απασχόλησης για πολλά χρόνια, και στην υιοθέτηση καθιστικών μορφών απασχόλησης, προστέθηκε και η ευρεία χρήση τεχνολογικών επιτευγμάτων όπως το αυτοκίνητο, η τηλεόραση, ο υπολογιστής κ.ά.
Αποτέλεσμα όλων αυτών, καθώς και πολλών άλλων αλλαγών, που οδήγησαν στον πιο άνετο σύγχρονο τρόπο ζωής, είναι η αύξηση των ωρών που δαπανώνται σήμερα σε καθιστικές δραστηριότητες.
Από μία πρόσφατη μελέτη, που πραγματοποιήθηκε στις ΗΠΑ, διαφαίνεται πως το 2003-6 ο άνθρωπος δαπανούσε 142cal/ημέρα λιγότερες σε σύγκριση με τον πρόγονό του που έζησε το χρονικό διάστημα 1960-62.
Το 2010, ο μέσος Αμερικανός αφιέρωνε 35ώρες/ εβδομάδα στη τηλεόραση και 4 ώρες/εβδομάδα στο Ιnternet. Η τηλεόραση όμως και το Ιnternet δεν αποτελούν τις μοναδικές «καθιστικές δραστηριότητες». Ο χρόνος οδήγησης, κατανάλωσης φαγητού, εργασίας στο γραφείο και ομιλίας στο τηλέφωνο είναι μόνο μερικές ακόμη. Μελέτες στις δυτικές κοινωνίες δείχνουν ότι ο σύγχρονος άνθρωπος αφιερώνει το 55%-70% του χρόνου του, δηλαδή 9-11ώρες/ημέρα, στις προαναφερόμενες δραστηριότητες, χρόνος, που όσο κάποιος μεγαλώνει, φαίνεται ότι αυξάνεται.
Τα δεδομένα για τους Έλληνες δε φαίνεται να είναι ενθαρρυντικά. Σε μία συγχρονική επιδημιολογική μελέτη, που πραγματοποιήθηκε από την Ελληνική Ιατρική Εταιρεία Παχυσαρκίας, το τμήμα Διατροφής και Διαιτολογίας των ΤΕΙ Θεσσαλονίκης και το τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, σε δείγμα 17.887 ανδρών και γυναικών, ηλικίας 20-70 ετών σε ολόκληρη την Ελλάδα, διαπιστώθηκε ότι το 37% των συμμετεχόντων περπατούσε λιγότερο από 2 ώρες/εβδομάδα. Επιπρόσθετα, το 37,9% των συμμετεχόντων ανέφερε ότι παρακολουθεί τηλεόραση για περισσότερες από 16 ώρες/εβδομάδα ενώ, το 20,5% ότι ασχολείται μεδουλειά γραφείου για περισσότερες από 14 ώρες.
Γίνεται λοιπόν αντιληπτό, ότι η καθιστική ζωή καταλαμβάνει όλο και περισσότερο χρόνο στην καθημερινότητα του σύγχρονου ανθρώπου, με πολλαπλές συνέπειες για την υγεία του. Αν και το τοπίο δεν έχει απόλυτα ξεκαθαριστεί, φαίνεται πως η αυξημένη καθιστική ζωή εγκυμονεί σημαντικούς κινδύνους. Καρδιαγγειακά νοσήματα, σακχαρώδης διαβήτης, παχυσαρκία, ανθυγιεινές διατροφικές συνήθειες, μεταβολικό σύνδρομο καθώς και διάφορες μορφές καρκίνου (κυρίως στήθους και παχέος εντέρου) πιθανότατα σχετίζονται με την αύξησή της.
Ακόμη και η πιθανότητα θανάτου ενδέχεται να επηρεάζεται από τις ώρες που κάποιος αφιερώνει σε καθιστικές δραστηριότητες, με μία αύξηση 2% για κάθε ώρα που προστίθεται, και με ιδιαίτερα αυξημένο κίνδυνο όταν το σύνολο των καθιστικών δραστηριοτήτων ξεπερνά τις 7ώρες/ημέρα. Από πρόσφατη μελέτη στις ΗΠΑ, διαπιστώθηκε πως όσοι δαπανούσαν περισσότερες από 10ώρες/ημέρα καθισμένοι σε αυτοκίνητα, σε σύγκριση με άλλους που δαπανούσαν λιγότερες από 4ώρες/ημέρα, είχαν 82% μεγαλύτερη πιθανότητα να πεθάνουν από καρδιαγγειακή νόσο.
Φαίνεται πως η φυσιολογία του ανθρώπινου οργανισμού διαφοροποιείται εκπληκτικά όταν είναι καθισμένος, σε σύγκριση με το όταν ασκείται ή απλά στέκεται. Η αδράνεια στην οποία βρίσκονται οι σκελετικοί μύες ενδέχεται να επηρεάζει τον μεταβολισμό των λιπιδίων, της γλυκόζης, την πίεση του αίματος και τη λεπτίνη.
Μία ακόμη πιθανή εξήγηση των αρνητικών συνεπειών της αυξημένης καθιστικής ζωής, εκτός από το γεγονός ότι αντικαθιστά δραστηριότητες μεγαλύτερης έντασης, είναι και το ότι, πιθανότατα, όσοι υιοθετούν ένα πιο καθιστικό μοντέλο ζωής υιοθετούν ταυτόχρονα και ανθυγιεινές διατροφικές συνήθειες. Μια μείωση της παρακολούθησης τηλεόρασης για 2,9 ώρες/ημέρα ενδέχεται να οδηγήσει σε αύξηση της φυσικής δραστηριότητας κατά 120kcal/ημέρα και μείωση της ενεργειακής πρόσληψης κατά 100kcal/ημέρα.
Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός, πως όλες αυτές οι δυσάρεστες συνέπειες εμφανίζονται ακόμη και σε ανθρώπους που κάνουν 150min δραστηριότητα μέτριας έντασης/εβδομάδα, δίνοντας έτσι ιδιαίτερη σημασία, ως ανεξάρτητου παράγοντα, στην αυξημένη καθιστική δραστηριότητα.
Όλα τα προαναφερόμενα οδηγούν στην αναγκαιότητα, πέρα από τις κατευθυντήριες γραμμές για την ελάχιστη φυσική δραστηριότητα, να θεσπιστούν και συστάσεις σχετικά με τη μέγιστη διάρκεια των καθιστικών δραστηριοτήτων.
Μέχρι όμως να θεσπιστούν αυτές οι οδηγίες, θα ήταν ωφέλιμη η μείωση των καθιστικών δραστηριοτήτων στην καθημερινή μας ζωή. Βοηθητικά φαίνεται να λειτουργούν τα διαλείμματα μικρής διάρκειας, αλλά και υψηλής έντασης που διακόπτουν μια καθιστική δραστηριότητα, όπως η παρακολούθηση τηλεόρασης ή η οδήγηση. Ακόμη και τα μικρά περιπατητικά διαλείμματα ή η όρθια στάση ενδεχομένως να βελτιώνουν μεταβολικούς παράγοντες, όταν διακόπτουν τέτοιες δραστηριότητες. Τέλος, πολλές εταιρείες χρησιμοποιούν πλέον γραφεία που εναλλάσσουν την όρθια και την καθιστή θέση, σε μία προσπάθεια με μειώσουν τον χρόνο που οι υπάλληλοί τους δαπανούν καθιστοί.
