Η συχνότερη ΄΄μάχη΄΄, στο σπίτι, λαμβάνει χώρα στο δωμάτιο της κουζίνας κι ονομάζεται άγχος πριν από το γεύμα. Όταν το παιδί, βιώνει μια στρεσογόνο κατάσταση, ο φροντιστής ενδέχεται να αντιληφθεί άμεσα έναν προφανή και ξεκάθαρο λόγο, ενώ κάποιες άλλες φορές, αυτό, ενδέχεται, να μην είναι εύκολα αντιληπτό. Φυσικά, αυτό δε σημαίνει πως ο γονέας είναι ακατάλληλος ή ανήμπορος να βοηθήσει το παιδί. Να θυμάστε πως είναι μοναδικό και γι΄αυτό το λόγο, κάτι που λειτουργεί, ως βοήθεια, στο ένα παιδί, ενδέχεται να μην φανεί χρήσιμο στο άλλο.
Το κλειδί, είναι να δημιουργήσουμε ένα θετικό κλίμα και να ανταποκριθούμε σωστά στις ανάγκες που έχει και στις δυσκολίες που του δημιουργούν, αυτήν την αντίδραση άγχους. Χρειάζεται βοήθεια και να χτιστεί μια δυνατή στρατηγική ώστε το παιδί να εκπαιδευτεί σωστά στον τρόπο με τον οποίο χρειάζεται να μασήσει, να καταπιεί, να κάτσει, να δοκιμάσει νέα τρόφιμα, να αντιληφθεί τα σημάδια κορεσμού και πείνας του, καταστάσεις δηλαδή, που προκαλούν άγχος, σ΄ ένα νήπιο. Η κατάσταση, αυτή, ξεκινάει από την πολλή αρχή της ζωής ενός βρέφους και σταδιακά κορυφώνεται στην πορεία.
Cautious Eaters
Επομένως, θα μπορούσε να φανεί πιο χρήσιμο, εάν αντί για ΄΄picκy eaters΄΄ (επιλεκτικός με το τι τρώει), χρησιμοποιούσαμε τον όρο ΄΄cautious eaters΄΄ (προσεκτικός με το τι τρώει). Για δύο βασικούς λόγους. Ο όρος ‘’picky’’, προδιαθέτει, τον φροντιστή του παιδιού, αρνητικά. Δημιουργεί ένα δυσμενή κλίμα κι έτσι τείνει να αναμένει, μια αναποτελεσματική προσπάθεια, όσον αφορά τη συναναστροφή του με το ‘’δύσκολο’’ παιδί. Σ΄ αυτήν την περίπτωση, ο φροντιστής, υποσυνείδητα θεωρεί βέβαιο, πως το παιδί του, δε θα καταφέρει ποτέ να φάει σε σωστό χρόνο, τόπο και εν τέλει ικανοποιητική ποσότητα και ποικιλία τροφίμων.
Παράλληλα, το παιδί, χρειάζεται να νιώσει εμπιστοσύνη κι αποδοχή, απέναντι στον φροντιστή, που του μαθαίνει τον τρόπο, με τον οποίο θα τρέφεται μόνος του, στο μέλλον. Επομένως, όταν ακούγονται λέξεις, όπως, ΄΄δύσκολος΄΄, ΄΄ιδιότροπος΄΄ κτλ, του προσδίδεται, άθελα πολλές φορές, η επικριτική και κατηγορητική ‘’ταμπέλα’’. Ο φροντιστής, χρειάζεται να γνωρίζει, πως για το παιδί, είναι το πρότυπο, ο σημαντικότερος όλων και το βασικό πρόσωπο στη ζωή του. Εφόσον, οι ΄΄ταμπέλες΄΄, έχουν εδραιωθεί από το σπίτι, τις ενσαρκώνει και μαθαίνει να πορεύεται, να ζει και να αντιδράει σύμφωνα με αυτές, προσπαθώντας να μην διαψεύσει ή απογοητεύσει, τον φροντιστή του.
Πολλές φορές το άγχος και το στρες που προκαλείται στο παιδί, είναι υπεύθυνο για την ιδιαίτερη προσοχή που δίνει, πριν και κατά τη διάρκεια ενός γεύματος. Επομένως, δεν είναι ΄΄picky΄΄, απλώς βιώνει μια κατάσταση, την οποία οι ενήλικες φροντιστές του κι οι εξειδικευμένοι επαγγελματίες υγείας, χρειάζεται να την αποκωδικοποιήσουμε.
Παρακάτω, θα δούμε πιθανούς λόγους ύπαρξης άγχους, πριν από το γεύμα, αλλά και στρατηγικές για την αντιμετώπισή του.
Μήπως μπερδέψαμε τους ρόλους μας;
Η κατανομή ευθυνών, στα γεύματα, είναι από τις βασικές αρχές, που χρειάζεται να ακολουθήσει o φροντιστής, κι αυτό θα ξεκινήσει από την εισαγωγή των στερεών τροφών. Οι ευθύνες του γονέα κινούνται γύρω από το τι , πότε αλλά και που θα γίνει το γεύμα και αντίστοιχα, το παιδί χρειάζεται να αποφασίζει για το εάν θα φάει και το πόσο. Δεν είναι λίγες οι φορές, που ένας φροντιστής θα αποφασίσει για θέματα που αφορούν την ευθύνη του παιδιού (πχ να φάει όλη τη μερίδα που του προσφέρεται) κι αντίστοιχα, ένα παιδί ενδέχεται να μπει στα χωράφια του γονέα, όσον αφορά το που θα φάει. (πχ θα φάω μόνο μπροστά στην τηλεόραση βλέποντας το αγαπημένο μου παιδικό).
Θύμησέ μου, πόσο μηνών/ ετών είσαι;
Αρκετές φορές, ένας φροντιστής είτε από εσφαλμένη ενημέρωση, βιασύνη, ανυπομονησία ή και φόβο, θα προσφέρει στο παιδί, μέγεθος τροφίμου ακατάλληλο για την ηλικιακή του ομάδα.
Αυθόρμητα, κάποιος θα έλεγε, πως αυτό μπορεί να συμβεί δίνοντας μεγαλύτερα κομμάτια τροφίμων απ΄ ότι μπορεί να διαχειριστεί το παιδί ή πιο αιχμηρά για τα ούλα και τα δόντια του.
Κι όμως, πέρα από αυτή την όψη, υπάρχει κι η αντίθετη, στην οποία ο φροντιστής, λόγω ενδεχόμενης απειρίας, άγχους και φόβου, συνεχίζει να προσφέρει στο παιδί, για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα απ΄ ότι χρειάζεται, πολύ μικρά κομμάτια, πολτοποιημένα, ζωμούς κτλ. Το αποτέλεσμα είναι, πως όταν έρθει η στιγμή να αλλάξει αυτό, η μετάβαση μπορεί να θεωρηθεί μια δύσκολη περίοδος κι εμπειρία, για τους δύο εμπλεκόμενους.
Φυσικά, όταν μιλάμε για ηλικιακή ομάδα, πέρα από το μέγεθος, είναι σημαντική κι η ποσότητα. Ο φροντιστής, ίσως, πέσει στην παγίδα της σύγκρισης με άλλα παιδιά διαφορετικής ηλικίας, φυσικής κατάστασης, βιολογικών παραγόντων (για παράδειγμα, να συγκρίνει, με ένα παιδί, που βιολογικά έχει την τάση για μεγαλύτερη ανάπτυξη ύψους, επομένως και διαφορετικές θερμιδικές ανάγκες) κτλ.
Ποιός ήταν ο τρόπος προσέγγισης των νέων τροφών;
Η εισαγωγή των νέων τροφίμων, γίνεται σταδιακά, χρειάζεται χρόνο, υπομονή κι ευχάριστο κλίμα. Εάν, δεν έχει δοθεί το κατάλληλο υπόβαθρο στα παραπάνω, το παιδί, αυθόρμητα, παίρνει το σιωπηλό μήνυμα, πως το νέο τρόφιμο στο πιάτο του, είναι ξαφνικό, υποχρεωτικό και ενδέχεται να κάνει τους φροντιστές του λυπημένους, στεναχωρημένους, ευέξαπτους και πιεστικούς.
Ας μιλήσουμε για εμπειρίες
Ένα παιδί, μπορεί στο παρελθόν, με την εισαγωγή ενός νέου τροφίμου, ακόμα και με την δοκιμή ενός τροφίμου που ήδη είχε ενταχθεί επιτυχώς στο διαιτολόγιό του, να υπήρξε μια δυσάρεστη εμπειρία (εμετός, πνιγμός, τσακωμός, σεισμός, αλλεργική αντίδραση κτλ). Αυτό, θα φέρει μεγαλύτερο άγχος και αποστροφή, προς αυτό το τρόφιμο ή και σε κάποιο με παρόμοια υφή, γεύση, σχήμα και χρώμα. Όσο υπερβολικό κι αν ακούγεται για κάποιον ενήλικα, που έχει τη συνείδηση να αντιληφθεί πως αυτό ενδέχεται να μην ξανασυμβεί με το ίδιο ή παρόμοια τρόφιμα, για ένα παιδί, δημιουργήθηκε μια κακή ανάμνηση, φόβος και μια κατάσταση στην οποία ένιωσε αδύναμος και μη ικανός να ανταποκριθεί. Επομένως, η πιο ασφαλής, γι΄ αυτό, οδός είναι η αποφυγή εξ΄ ολοκλήρου. Φυσικά, αυτό δε θα συμβαίνει πάντα ή με κάθε κακή εμπειρία αποκλείονται μεγάλες ομάδες τροφίμων.
Εσύ, τρως μπάμιες;
Τα παιδιά, όπως οι περισσότεροι γνωρίζουν ήδη, είναι οι καλύτεροι μίμοι. Γεννιούνται και χρειάζεται οι φροντιστές τους, να τους μάθουν τα πάντα. Καταστάσεις, που ο νους, στην ενήλικη ζωή, διαχειρίζεται αυθόρμητα, κάποτε χρειάστηκε να καταβάλλει προσπάθεια για να τα μάθει. Ως φυσικό επακόλουθο, λοιπόν, το παιδί, θα δοκιμάσει, ενδεχομένως νέα φαγητά, αλλά θα καταλήξει εν καιρώ, κατά πάσα πιθανότητα, σ΄ αυτά γύρω από τα οποία, κινείται ο φροντιστής του. Για το παιδί, το τρόφιμο, που ο φροντιστής του δεν συνηθίζει να τρώει, έχει αλλεργία, είτε δείχνει έντονα με μορφασμούς ή φράσεις, πως το απορρίπτει, θα κάνει το ίδιο και το παιδί. Αυτό συμβαίνει, λόγω της εμπιστοσύνης που δείχνει στον φροντιστή του και πιστεύει, πως κάποιος λόγος υπάρχει για την αποφυγή αυτού. Νιώθει, επομένως, ασφάλεια, και παίρνει το δρόμο που επέλεξε το πρότυπό του.
Ας μην ξεχνάμε το πιο σημαντικό, πως το κάθε παιδί, είναι ξεχωριστό και βιώνει διαφορετικά τις αλλαγές στη ζωή του, έχει το δικό του ταπεραμέντο, όπως και την ικανότητα εξέλιξης. Οι εμπειρίες άγχους (ερχομός νέου μέλους στην οικογένεια ή αποχωρισμός μέλους οικογένειας) και οι αντιξοότητες (πόλεμος), οι οποίες ενδέχεται να υπήρξαν, σε κάποια φάση της ζωής του, ακόμα κι οι βιολογικοί παράγοντες, διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο, στον τρόπο με τον οποία θα αντιδράσουν με την όψη των τροφίμων και στη σκέψη πως έρχεται η στιγμή του γεύματος.
Φυσικά υπάρχει σωτηρία, σε όποιο στάδιο κιαν βρίσκεται η σχέση του παιδιού με τις στιγμές του γεύματος. Απλώς, όσο αυξάνεται το διάστημα των λανθασμένων κινήσεων και αποφάσεων, τόσος , όπως είναι φυσικό, περισσότερος χρόνος θα χρειαστεί για να έρθει η λύση του προβλήματος.
Αρχικός κανόνας, είναι να επέλθουν οι ισορροπίες κι η εμπιστοσύνη του παιδιού στον φροντιστή του. Από τη μεριά του τελευταίου, χρειάζεται να χτίσει ένα στέρεο έδαφος, μια γερή γέφυρα, ενθαρρύνοντας την αυτορρύθμιση στο παιδί.
Πάμε να δούμε, ορισμένες, πρακτικές για ηρεμία πριν από τα γεύματα.
- Ξεκαθάρισμα των ρόλων, όπως αναφέρθηκε παραπάνω. Να υπάρχει επικοινωνία, μεταξύ του φροντιστή και του παιδιού. Ο πρώτος, να τηρεί σταθερά τους χρόνους, το μέρος αλλά και το τι προσφέρει στον παιδί, χωρίς να ξεφεύγει από το πλάνο (εάν δεν υπάρχει σημαντικός λόγος), όπως επίσης, χρειάζεται να δέχεται με υπομονή, τις ανάγκες κι επιθυμίες του παιδιού σε ποσότητα φαγητού.
- Σ΄ αυτό το σημείο, ο φροντιστής επιλέγει ποιό γεύμα θα ήθελε να προσφέρει στο παιδί και ζητάει τη βοήθειά του, για να το μαγειρέψουν μαζί, να βοηθήσει στην προετοιμασία, για παράδειγμα, να κόψει τα λαχανικά, να χτυπήσει στο multi το αυγολέμονο. Επίσης, πολύ βοηθητικό, είναι να φτιαχτεί από κοινού η λίστα του σούπερ μάρκετ, για το συγκεκριμένο γεύμα ή ακόμα και να γίνουν τα ψώνια, με τη βοήθεια του παιδιού. Έτσι, αρχίζει και προετοιμάζεται συναισθηματικά, για το τι περιέχει το φαγητό, τι χρώμα και υφή να περιμένει, αυξάνεται η εμπιστοσύνη στον εαυτό του και η ασφάλεια πως το έχετε μαγειρέψει μαζί με την συγκατάθεσή του.
- Το γεύμα χρειάζεται να ξεκινήσει, εφόσον έχει προηγηθεί μια χαλαρή δραστηριότητα με το παιδί, μισή ή μία ώρα πριν. Αυτή τη κίνηση, θα βοηθήσει το παιδί, να πεινάσει, με αποτέλεσμα να είναι πιο θετικό κατά τη διάρκεια του γεύματος.
- Εφόσον, η στιγμή του γεύματος, είναι δύσκολη, χρειάζεται η προετοιμασία από πριν, με ενημέρωση ως προς το τι ώρα και τι θα περιλαμβάνει εκείνη την ημέρα το γεύμα. Ακόμα, κιαν το παιδί δεν το βρίσκει ενδιαφέρον, μαθαίνει να περιμένει και να εμπιστεύεται, πως αυτό που του λέει ο φροντιστής του, εν τέλει είναι αλήθεια.
- Διακριτική υπενθύμιση, ανά λίγα λεπτά, για το που θα γίνει και τι θα περιέχει. Για να μη φανεί στο παιδί πιεστικό, χρειάζεται να γίνει αυτή η υπενθύμιση με έμμεσο τρόπο, όπως για παράδειγμα, <<την κοτόσουπα που θα φάμε σε λίγο , θα ήθελες να την φας στο πιάτο σου με τον αρκούδο ή με τον κροκόδειλο;>>. Απλές ερωτήσεις, βοηθώντας το παιδί να επιλέξει ανάμεσα σε δύο πράγματα ,ώστε να αυξάνεται η αυτονομία δίνοντας κατάλληλες επιλογές, με αποτέλεσμα να μοιράζεστε τον έλεγχο.
- Το περιβάλλον, χρειάζεται να είναι όσο το δυνατό πιο κατάλληλο, ευχάριστο με ελάχιστους περισπασμούς. Ο χώρος θα ήταν ωφέλιμο, να είναι απλός χωρίς έντονες εικόνες, ήχους και σωματικές αισθήσεις, για να μην αποσπούν την προσοχή του παιδιού, αλλά και του φροντιστή. Με αυτόν τον τρόπο, το παιδί θα είναι σε θέση, να παρακολουθήσει καλύτερα και με μεγαλύτερη προσοχή τον φροντιστή του, ο οποίος του δείχνει πως να συμπεριφέρεται κατά το γεύμα (πχ πως να πιάνει το πιρούνι) κι ο φροντιστής να έχει την καθαρή σκέψη ώστε να ανταποκρίνεται στα σημάδια του παιδιού (πχ κάνει μορφασμούς κατά την κατάποση, που σημαίνει πως μπορεί να το ενοχλεί κάτι στο λαιμό του).
- Εάν το παιδί, χρησιμοποιεί κάποιο καρεκλάκι, αυτό χρειάζεται να είναι κατάλληλο για την ηλικία του, ώστε να αυξήσει την επιθυμία του για να πάρει μέρος στο γεύμα, χωρίς να κουράζεται. Μια καλή τακτική είναι τα δημιουργείται γωνία 90 μοιρών σε γόνατα, πέλματα και λεκάνη.
- Χρειάζεται, να δίνεται σημασία, στο εάν το παιδί είναι ήδη χορτάτο, όταν έρχεται η ώρα του κύριου γεύματος. Πολλές φορές θα πιεί ή θα φάει, εκτός από τα προβλεπόμενα σνακ, κάποιον επιπλέον χυμό, ρόφημα ή σνακ, με αποτέλεσμα να μειωθεί η όρεξή του κι όταν έρθει η ώρα του κύριου γεύματος, να μην είναι σε κατάλληλη ηλικία για να εξωτερικεύσει τον κορεσμό του, με αποτέλεσμα να νιώθει πιεσμένος στο να κάνει κάτι που δε θέλει (να φάει περισσότερο, να νιώσει αναγούλα κτλ)
Ας μην ξεχνάμε, πως τα παιδιά έχουν έλλειψη εμπειρίας στο φαγητό, κι επομένως δεν υπάρχουν εγκατεστημένες συμπάθειες ή αντιπάθειες εξαρχής. Κάποια κατάσταση τους οδήγησε σ΄ αυτό το σημείο, κι η εκπαίδευση από έναν ειδικό σε θέματα παιδικής διατροφής, κρίνεται αρκετές φορές αναγκαία. Επίσης η διατήρηση ανοιχτής επικοινωνίας με τα παιδιά, η υπομονή κι η κατανόηση, μπορούν να συμβάλλουν σε μεγάλο βαθμό στη μείωση του άγχους πριν το γεύμα αλλά και στην ανάπτυξη και διατήρηση μια υγιούς σχέσης με το φαγητό.
