Το χρονικό της διατροφής ενός βρέφους
Μέχρι την εισαγωγή των στερεών τροφών (μέχρι περίπου 6 μηνών), οι θρεπτικές ανάγκες του βρέφους καλύπτονται από το μητρικό (ή το βρεφικό του εμπορίου). Στη συνέχεια εισάγονται στερεά τρόφιμα, αλλά μόνο ως συμπλήρωμα του γάλακτος. Το γάλα εξακολουθεί να αποτελεί την κυριότερη πηγή ενέργειας και θρεπτικών συστατικών. Ο μητρικός θηλασμός, καλό είναι να συνεχιστεί μέχρι το 12ο μήνα.
Το διάστημα από τον 4ο έως τον 7ο μήνα της ζωής του ανθρώπου είναι μια ευαίσθητη περίοδος, όπου ο άνθρωπος παρουσιάζει την μεγαλύτερη ευκολία στην αποδοχή νέων γεύσεων και εμφανίζει τις περισσότερες θετικές αντιδράσεις κατά τη δοκιμή του. Το φαινόμενο αυτό σταδιακά περιορίζεται στη συνέχεια.
Η καθυστερημένη εισαγωγή πολτοποιημένων στερεών τροφίμων στη διατροφή ενός βρέφους (μετά τον 9ο μήνα) έχει συσχετιστεί με κατανάλωση μικρής ποικιλία κατά την παιδική ηλικία, ενώ, η έγκαιρη εισαγωγή τους (πριν τον 6ο μήνα) έχει συνδεθεί με μεγαλύτερη ποικιλία στη διατροφήστη μετέπειτα ζωή του ατόμου και με ταχύτερη μετάβαση από τις βρεφικές κρέμες στα σπιτικά φαγητά.
Συνήθως, σε αυτό το στάδιο, δύο έως τρία από τα πέντε γεύματα της ημέρας δίνονται με το κουτάλι, ενώ η κατανάλωση του γάλακτος περιορίζεται στο πρωινό και στο βραδινό γεύμα. Το δεκατιανό αποτελείται απο πολτοποιημένα φρούτα, το μεσημεριανό από σούπα που περιέχει λαχανικά, κρέας και κοτόπουλο και το απογευματινό από κρέμα. Αργότερα (περίπου στον 8ο μήνα) αρχίζουν να εισάγονται τροφές με πιο έντονη γεύση, όπως ψάρι, κρόκος αυγού (αρχικά χωρίς ασπράδι) και γιαούρτι. Μέχρι το παιδί να γίνει ενός ετών, το διαιτολόγιό του θα πρέπει να περιλαμβάνει τροφές απ' όλες τις ομάδες τροφίμων.
Σε επόμενο στάδιο, μετά την πολτοποιημένη μορφή θα πρέπει να δοθεί στο παιδί τροφές κομμένες σε μικρά κομμάτια (όπως τυρί, ψωμί, φρούτα, λαχανικά) για να μάθει να μασάει. Το παιδί μπορεί πλέον να τρώει απ' τα φαγητά της οικογένειας.
Aς μην ξεχνάμε ότι όταν η στερεή τροφή που εισάγεται στο διαιτολόγιο του μωρού, έχει διαφορετική γεύση, οσμή, υφή και εμφάνιση από το γάλα που ήταν η αποκλειστική του τροφή. Γι' αυτό, την ώρα του φαγητού, η συμπεριφορά του να είναι δύσκολη μπορεί π.χ. να μην θέλει να φάει, να φθίνει, να βάζει τα χέρια στο πιάτο του, να λερώνει τα ρούχα ή τον χώρο, να θέλει πιο γρήγορο ή πιο αργό ρυθμό ταΐσματος. Τη μια μέρα μπορεί να ενθουσιάζεται με ένα τρόφιμο και την άλλη μέρα να μην το θέλει καθόλου. Όλα αυτά είναι φυσιολογικά.
Πως θα εισάγω νέα τρόφιμα στο διαιτολόγιο του παιδιού;
Ως προς την αύξηση αποδοχής νέων τροφών, ο "χρυσός κανόνας" είναι η επαλαμβανόμενη έκθεση του παιδιού σε αυτές. Πιο συγκεκριμένα, κατά τη βρεφική και νηπιακή ηλικία, η έκθεση σε ένα καινούριο ή μη αρεστό τρόφιμο για 8-10 φορές, (οι γονείς συνήθως εγκαταλείπουν την προσπάθεια μετά από 5 κατά μέσο όρο συνεχόμενες απορρίψεις), αυξάνει τις πιθανότητες το παιδί να το καταναλώσει και να το βάλει στη διατροφή του.
Η απλή οπτική έκθεση σε ένα τρόφιμο χωρίς τη γευστική του δοκιμή μπορεί μόνο να αυξήσει την προθυμία για δοκιμή του τροφίμου, δεν είναι όμως αρκετή για να επηρεάσει την κατανάλωση ή την προτίμησή του. Η υπερέκθεση σε ένα τρόφιμο μπορεί να επιφέρει τα αντίθετα αποτελέσματα από τα επιθυμητά, προκαλώντας «πλήξη» και τελικά αποστροφή προς την εκτιθέμενη γεύση.
Εκτός από την επαναλαμβανόμενη έκθεση σε συγκεκριμένα τρόφιμα, μια αποτελεσματικότερη πρακτική, κατά την εισαγωγή στερεών τροφών, είναι η παροχή ποικιλίας τροφών διαφορετικών γεύσεων και υφών. H καθημερινή ή ακόμη και μεταξύ των γευμάτων εναλλαγή διαφορετικών τροφίμων, αυξάνοντας ακόμη περισσότερο την αποδοχή των τροφίμων αυτών σε σχέση με την πολυήμερη διάρκεια έκθεσης του βρέφους σε κάθε τρόφιμο μεταξύ των εναλλαγών.
Άλλες τεχνικές που έχουν μελετηθεί για την πιθανή ευεργετική δράση τους στην αποδοχή νέων τροφών σε βρέφη και παιδιά μεγαλύτερης ηλικίας, είναι ο συνδυασμός τους με κάποιο άλλο γλυκό τρόφιμο ή συστατικό με σκοπό την διευκόλυνση της αποδοχής του ή την προσφορά υλικής ή λεκτικής ανταμοιβής στην κατανάλωση του δοκιμαζόμενου τροφίμου. Για παράδειγμα, ο συνδυασμός λαχανικών με τη γλυκιά γεύση της δεξτρόζης ή της σουκρόζης έχει φανεί πως αυξάνει τη γευστική προτίμηση για το συγκεκριμένο τρόφιμο, ενώ ο συνδυασμός με άλλο γλυκό τρόφιμο σε επαναλαμβανόμενες δοκιμές δεν είχε επίδραση στην ποσότητα της πρόσληψης αλλά στον περιορισμό των αρνητικών εκφράσεων κατά την κατανάλωση. Τα δεδομένα αυτά δείχνουν μια πιθανή θετική επίδραση της τεχνικής αυτής στην αρχική αποδοχή ενός τροφίμου, με την προτίμηση να δατηρείται και μετά την απομάκρυνση του γλυκού συστατικού από το τρόφιμο.
Πρέπει να ανταμοίβω το παιδί όταν τρώει νέα τρόφιμα;
Σχετικά με την ανταμοιβή, οι έρευνες δείχνουν πως μπορεί να αυξήσει βραχυπρόθεσμα την κατανάλωση ενός τροφίμου, λόγω του κινήτρου που προσφέρει η τεχνική αυτή, αλλά η επίδρασή της στην αρέσκεια και την προτίμηση για το συγκεκριμένο τρόφιμο μπορεί να είναι έως και αρνητική, καθώς υπάρχουν δείγματα ότι η κατανάλωση ενός τροφίμου με την υπόσχεση της ανταμοιβής μπορεί να αποφέρει πιο περιορισμένα αποτελέσματα από την απλή επαναλαμβανόμενη έκθεση στο τρόφιμο.
Ο κυριότερος παράγοντας, όμως, που παίζει καθοριστικό ρόλο στην περιορισμένη πρόσληψη τροφών στην παιδική και εφηβική ηλικία είναι οι διατροφικές προτιμήσεις. Έρευνες έχουν δείξει ότι τα λαχανικά βρίσκονται στις χαμηλότερες γευστικές προτιμήσεις των παιδιών, επηρεάζοντας άμεσα την πρόσληψή τους. Οι γευστικές προτιμήσεις του κάθε ατόμου διαμορφώνονται από έναν συνδυασμό παραγόντων από τα πρώτα κιόλας χρόνια της ζωής του, επηρεάζοντας τις μετέπειτα διατροφικές του επιλογές.
