Γυρίσατε απ’ τη δουλειά και χαλαρώνετε τρώγοντας παγωτό… Πιεστήκατε κατά τη μέρα και παραγγείλατε 3-4 σουβλάκια… Ερωτική απογοήτευση και η σοκολάτα πάει σύννεφο… Ώρα για ποδόσφαιρο με πίτσα στο ένα χέρι και αναψυκτικό στο άλλο… Βόλτα στις διακοπές με λουκουμάδες με μερέντα ή μήπως με παγωτό μηχανής; Πόσοι από εσάς αναγνωρίζετε τον εαυτό σας σε αυτές ή ανάλογες καταστάσεις; Ίσως μάλιστα να έχετε σκεφτεί ότι είστε εξαρτημένοι από ορισμένα φαγητά, καθώς το μυαλό τα αποζητάει συνεχώς.
Η υπόθεση αυτή έχει επιβεβαιωθεί και επιστημονικά, καθώς τρόφιμα πλούσια σε λιπαρά, ζάχαρη και αλάτι διεγείρουν τις αισθήσεις μας, με αποτέλεσμα να εκκρίνονται ενδορφίνες, ορμόνες υπεύθυνες για την πρόκληση ηρεμίας και χαλάρωσης. Επίσης, η έκκριση ντοπαμίνης, ουσία η οποία προκαλεί ικανοποίηση, όταν συνδεθεί με κατανάλωση συγκεκριμένου φαγητού, έχει ως αποτέλεσμα την επιδίωξη, το συντομότερο, της ίδιας δραστηριότητας που έχει προκαλέσει τα ευχάριστα αυτά συναισθήματα στο παρελθόν.
Δημιουργείται, λοιπόν, ένας φαύλος κύκλος που στηρίζεται στην αίσθηση ανταμοιβής και ικανοποίησης του καταναλωτή. Μάλιστα, φαίνεται ότι όσο λιγότερο εκτίθεται κανείς στα παραπάνω τρόφιμα, τόσο λιγότερο τα αποζητάει, ενώ κάποιοι άνθρωποι «εθίζονται» σε μικρότερο βαθμό απ’ ό,τι άλλοι.
Έχοντας κατά νου τον παραπάνω μηχανισμό, έρχονται να συμπληρώσουν τις γνώσεις περί εθισμού σε συγκεκριμένα φαγητά, οι έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί σε επίπεδο συστατικών των τροφίμων. Έτσι, σημαντικό ρόλο φαίνεται πως παίζουν οι ενισχυτές γεύσης, λογικό φυσικά, αν αναλογιστούμε ότι δημιουργούν πιο έντονη αισθητική απόλαυση και ικανοποίηση.
Μάλιστα, το πολυσυζητημένο γλουταμινικό μονονάτριο (Monosodium Glutamate, MSG), έχει κατηγορηθεί με πληθώρα ερευνών, ως συστατικό που επιδρά στους κυτταρικούς υποδοχείς του εγκεφάλου, δημιουργώντας εξάρτηση. Αποτελεί βελτιωτικό γεύσης, το οποίο ευρίσκεται σε πληθώρα τροφίμων, όπως τα πατατάκια, τα ψητά κρέατα, τα αλλαντικά, τα επεξεργασμένα τρόφιμα και κατά κόρον χρησιμοποιείται στην κινέζικη και ασιατική κουζίνα. Ωστόσο, επιδέχεται παραιτέρω έρευνας.
Βέβαια, η φράση «εξάρτηση από το φαγητό» δεν μπορεί να συγκριθεί με καταστάσεις, όπως εθισμός σε ναρκωτικά ή αλκοόλ, καθώς το φαγητό αποτελεί από μόνο του μια βιολογική ανάγκη. Ωστόσο, η παθητική ή καταναγκαστική υπερκατανάλωσή του, έχει πληθώρα ομοιοτήτων με βασικότερη, τη λήψη ικανοποίησης από μια διαδικασία που εν γνώσει μας, μας προκαλεί δυσάρεστα αποτελέσματα.
Ολοκληρώνοντας, τα παραπάνω συμπεράσματα ερευνών δεν υπονοούν ότι οι άνθρωποι αποτελούν υποχείρια της βιομηχανίας τροφίμων ή ότι υπάρχει φυσική αδυναμία στην αντιμετώπιση της υπερκατανάλωσης φαγητού.
Αντίθετα, η γνώση μηχανισμών που μπορεί να επηρεάσουν τη διατροφική πρόσληψη και τις «εμμονές» που δημιουργούνται για συγκεκριμένες γευστικές απολαύσεις, μπορεί να αποτελέσουν όπλο στην καταπολέμησή τους, ιδανικά υπό την καθοδήγηση ομάδας διαιτολόγου και ψυχολόγου.
