Τι είναι η ενδομητρίωση;
Η ενδομητρίωση είναι ένα συχνό γυναικολογικό πρόβλημα όπου οι ιστοί του σώματος έξω από τη μήτρα (κυρίως στην περιοχή της πυέλου) συμπεριφέρονται σαν το ενδομήτριο, την λεπτή εσωτερική επένδυση της μήτρας. Αυτοί οι ιστοί πυκνώνουν και διαλύονται, οδηγώντας σε πόνους και πιθανά προβλήματα γονιμότητας. Κατά κύριο λόγο η ενδομητρίωση επηρεάζει περιοχές γύρω από τη μήτρα, αλλά, σε πολύ σπάνιες περιπτώσεις, μπορεί να εμφανιστεί και σε άλλες περιοχές του σώματος όπως για παράδεγμα η σπονδυλική στήλη. Η πιο ευρέως αποδεκτή εξήγηση είναι ότι ο ιστός του ενδομητρίου δεν μπορεί να εγκαταλείψει το σώμα όπως θα έπρεπε κατά τη διάρκεια μιας περιόδου με αποτέλεσμα ο ιστός και το αίμα που παραμένουν στο σώμα να οδηγούν συχνά σε πόνο και φλεγμονή.
Ποια τα συμπτώματα και τι μπορεί να προκαλέσει;
Τα συμπτώματα μπορεί να ποικίλλουν σημαντικά από άτομο σε άτομο και για ορισμένες γυναίκες, τα συμπτώματα μπορεί ακόμη και να παραμένουν απαρατήρητα.
Τα πιο συνηθισμένα συμπτώματα ενδομητρίωσης είναι τα εξής:
- Δυσμηνόρροια με έντονους πόνους κατά την περίοδο
- Πόνο στη λεκάνη, χαμηλά στην πλάτη και / ή στην κάτω κοιλιακή χώρα
- Πόνο κατά τη διάρκεια / μετά την σεξουαλική επαφή
- Αιμορραγία μεταξύ περιόδων
- Δυσκολίες σύλληψης/Υπογονιμότητα
- Γαστρεντερικά προβλήματα (διάρροια/δυσκοιλιότητα/μετεωρισμό) ειδικά κατά την διάρκεια της περιόδου
Ενώ τα συμπτώματα μπορεί να ποικίλουν, πολλά από τα παραπάνω παρατηρούνται επίσης συχνά παράλληλα με την κόπωση και τη γενική έλλειψη ενέργειας. Είναι κατανοητό ότι αυτά τα συμπτώματα μπορούν να επηρεάσουν τη γενική υγεία και ευεξία μας, οδηγώντας σε άγχος σε ορισμένες γυναίκες. Η κύρια σοβαρή επιπλοκή της ενδομητρίωσης μπορεί να είναι η μειωμένη γονιμότητα ενώ ορισμένες μελέτες δείχνουν ότι μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου των ωοθηκών, αλλά περαιτέρω έρευνα χρειάζεται να διευρευνήσει αυτή την συσχέτιση.
Ποια η θεραπευτική αντιμετώπιση;
Ενώ δεν υπάρχει γνωστή θεραπεία για την ενδομητρίωση, υπάρχουν θεραπείες που βοηθούν στη διαχείριση των συμπτωμάτων. Όταν αποφασίζετε ποια θεραπεία θα ακολουθήσετε, συνιστάται να μιλήσετε με το γιατρό σας, ο οποίος θα αξιολογήσει εξατομικευμένα την κατάσταση.
Ανάλογα με τη σοβαρότητα της κατάστασής σας, ενδέχεται να προσφέρονται οι ακόλουθες επιλογές θεραπείας:
Φάρμακα για τον πόνο
Για τη θεραπεία του πόνου και της φλεγμονής, συνιστώνται συχνά μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη (ΜΣΑΦ) όπως η ιβουπροφαίνη. Αυτά μπορούν να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση της φλεγμονής και του πρηξίματος, καθώς και στην ανακούφιση του σχετικού πόνου. Η παρακεταμόλη μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί, ωστόσο αυτό μπορεί να μην είναι τόσο αποτελεσματικό αφού δεν μειώνει τη φλεγμονή. Ισχυρότερα παυσίπονα μπορούν να χρησιμοποιηθούν εάν άλλα παυσίπονα δεν είναι κατάλληλα, αλλά, επειδή μια συχνή παρενέργεια είναι η δυσκοιλιότητα, μπορούν να επιδεινώσουν τα συμπτώματα της ενδομητρίωσης.
Ορμονική θεραπεία
Οι ορμονικές θεραπείες στοχεύουν στον περιορισμό της παραγωγής οιστρογόνων από τον οργανισμό που είναι υπεύθυνα για την ανάπτυξη και την αποβολή του ενδομητριακού ιστού. Με την ρύθμιση της παραγωγής οιστρογόνων, ο βαθμός των εστιών που εμφανίζουν το πρόβλημα μπορεί να μειωθεί. Οι πιο συχνά χρησιμοποιούμενες ορμοκικές θεραπείες είναι η χρήση αντισυλληπτικών, καθώς μπορούν να χρησιμοποιηθούν για μεγάλες χρονικές περιόδους, η προγεστερόνη και οι γοναδοτροπίνες.
Χειρουργική επέμβαση
Σε πιο σοβαρές περιπτώσεις, η χειρουργική επέμβαση μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την αφαίρεση ιστών. Αυτό μπορεί να βοηθήσει στα συμπτώματα της ενδομητρίωσης και να βελτιώσει τη γονιμότητα. Ανάλογα με τις εστίες της ενδομητρίωσης, ενδέχεται να σας προσφερθούν οι ακόλουθες χειρουργικές επεμβάσεις: λαπαροσκοπική χειρουργική επέμβαση ή λαπαροτομία σε εκτεταμένες και σοβαρές περιπτώσεις.
Ποια τα στάδια της;
Η ενδομητρίωση μπορεί να ταξινομηθεί σε τέσσερα στάδια ανάλογα με τις αλλοιώσεις των ιστών, ιδιαίτερα τον αριθμό των εστιών της ενδομητρίωσης και το βάθος τους. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι το στάδιο της νόσου δεν αντικατοπτρίζει απαραίτητα το επίπεδο του πόνου ή την παρουσία συμπτωμάτων. Τα στάδια καθορίζονται από την αναγκαιότητα και την πολυπλοκότητα των οργάνων που εμπλέκονται και είναι τα εξής:
Κατηγορία Ι: Περιτοναϊκή ενδομητρίωση
Η ελάχιστη μορφή ενδομητρίωσης στην οποία το περιτόναιο, μια λεπτή και διάφανη μεμβράνη, που καλύπτει την εσωτερική επιφάνεια της περιτοναϊκής και πυελικής κοιλότητας, διεισδύεται με ιστό ενδομητρίωσης.
Κατηγορία II: Ενδομητρίωση των ωοθηκών
Η ενδομητρίωση είναι ήδη εγκατεστημένη στις ωοθήκες. Αυτές οι μορφές κύστεων των ωοθηκών προκαλούν ιδιαίτερη ανησυχία λόγω του κινδύνου τους να σπάσουν και να εξαπλώσουν την ενδομητρίωση εντός της πυελικής κοιλότητας.
Κατηγορία III: Ενδομητρίωση βαθιάς διήθησης I
Η πρώτη μορφή ενδομητρίωσης βαθιάς διήθησης περιλαμβάνει όργανα εντός της πυελικής κοιλότητας. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει τις ωοθήκες, το ορθό, τη μήτρα.
Κατηγορία IV: Ενδομητρίωση βαθιάς διήθησης II
Η πιο σοβαρή μορφή ενδομητρίωσης περιλαμβάνει όργανα τόσο εντός όσο και εκτός της πυελικής κοιλότητας (όπως για παράδειγμα το έντερο).
Πώς γίνεται η διάγνωση;
Με το γυναικολογικό υπέρηχο μπορεί να γίνει διάγνωση της ενδομητρίωσης ειδικότερα σε περιπτώσεις όπως ένα ενδομητρίωμα ωοθήκης αλλά δεν μπορεί να γίνει διάγνωση ενδομητριώματος σε άλλα πυελικά όργανα. Η λαπαροσκόπηση αποτελεί τη σίγουρη μέθοδο για τη διάγνωση της πάθησης. Η λαπαροσκόπηση μπορεί να παρέχει πληροφορίες σχετικά με τη θέση, την έκταση και το μέγεθος των ενδομητρικών εστιών.
Ποιοι οι παράγοντες κινδύνου;
Οι αιτίες της ενδομητρίωσης δεν είναι πλήρως κατανοητές. Έχουν προταθεί διάφορες πιθανές αιτίες όπως:
- Η κληρονομικότητα - η κατάσταση τείνει να εμφανίζεται σε οικογένειες και επηρεάζει άτομα ορισμένων εθνοτικών ομάδων περισσότερο από άλλα
- Η οπισθοδρομική εμμηνόρροια - όταν μέρος της επένδυσης της μήτρας ρέει μέσω των σαλπίγγων και ενσωματώνεται στα όργανα της λεκάνης, αντί να αφήνει το σώμα ως περίοδο
- Πρόβλημα με το ανοσοποιητικό σύστημα, τη φυσική άμυνα του οργανισμού ενάντια σε ασθένειες και λοιμώξεις
- Κύτταρα ενδομητρίου που εξαπλώνονται μέσω του σώματος στην κυκλοφορία του αίματος ή στο λεμφικό σύστημα, μια σειρά αυλών και αδένων που αποτελούν μέρος του ανοσοποιητικού συστήματος
Αρκετοί παράγοντες μπορούν να αυξήσουν τον κίνδυνο ανάπτυξης ενδομητρίωσης, όπως:
- Απουσία γέννησης παιδιού
- Έναρξη της περιόδου σε νεαρή ηλικία (γύρω στα 12)
- Έναρξη της εμμηνόπαυσης σε μεγαλύτερη ηλικία
- Σύντομοι εμμηνορροϊκοί κύκλοι - για παράδειγμα, λιγότερο από 27 ημέρες
- Βαριές εμμηνορροϊκές περίοδοι που διαρκούν περισσότερο από επτά ημέρες
- Υψηλότερα επίπεδα οιστρογόνων στο σώμα ή μεγαλύτερη έκθεση σε οιστρογόνα σε όλη τη διάρκεια ζωής που παράγει το σώμα
- Χαμηλός δείκτης μάζας σώματος
- Ένας ή περισσότεροι συγγενείς (μητέρα, θεία ή αδελφή) με ενδομητρίωση
- Οποιαδήποτε ιατρική κατάσταση που εμποδίζει την κανονική διέλευση της εμμηνορροϊκής ροής από το σώμα
Η ενδομητρίωση αναπτύσσεται συνήθως αρκετά χρόνια μετά την έναρξη της εμμήνου ρύσεως (εμμηνόρροια). Τα συμπτώματα της ενδομητρίωσης μπορεί προσωρινά να βελτιωθούν με την εγκυμοσύνη και μπορεί να εξαφανιστούν εντελώς με την εμμηνόπαυση, εκτός εάν γίνετε λήψη οιστρογόνων.
Ποιος ο ρόλος της διατροφής;
Εάν έχετε ενδομητρίωση, είναι σημαντικό να λάβετε υπόψη τη διατροφή και τον τρόπο ζωής σας κατά την αντιμετώπιση αυτής της κατάστασης. Ενώ περαιτέρω έρευνα χρειάζεται σχετικά με τον αντίκτυπο που έχει η διατροφή στην πάθηση, η τήρηση ορισμένων διατροφικών αρχών μπορεί να βοηθήσει στην ανακούφιση των συμπτωμάτων. Προτείνεται η υιοθέτηση μιας ισορροπημένης και υγιεινής διατροφής που καλύπτει τις εκάτοστε θρεπτικές ανάγκες. Φυσικά, η διατροφή μπορεί να λειτουργήσει και με τον αντίθετο τρόπο – καθώς πιστεύεται ότι ορισμένα τρόφιμα μπορεί επίσης να επιβαρύνουν την κατάσταση, προκαλώντας συμπτώματα.
Η αλλαγή της διατροφής σας μπορεί να είναι μια δύσκολη διαδικασία, αλλά η συνεργασία με έναν εξειδικευμένο διατροφολόγο για υποστήριξη και καθοδήγηση μπορεί να σας βοηθήσει να κάνετε τη μετάβαση πιο εύκολη. Σε συνεργασία με τον διατροφολόγο θα δημιουργηθεί ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα διατροφής βασισμένο στο ιστορικό υγείας σας, στις ανάγκες και στις προτιμήσεις σας. Παράλληλα με τις βελτιώσεις στην διατροφή όπου κρίνεται απαραίτητο, προτείνονται και ορισμένες αλλαγές στον τρόπο ζωής όπως η διακοπή του καπνίσματος, η επαρκής ενυδάτωση και η αύξηση της σωματικής δραστηριότητας. Τέτοιες αλλαγές μπορούν επίσης να συμβάλλουν στη μείωση των συμπτωμάτων της ενδομητρίωσης.
Ποιες τροφές φαίνεται να έχουν θετική και ποιες αρνητική επίδραση;
Σύμφωνα με μια πρόσφατη ανασκόπηση φάνηκε πως η τήρηση μιας υγιεινής διατροφής που περιλάμβανε πληθώρα φρούτων και λαχανικών, ολικής άλεσης προϊόντα και ήταν πλούσια σε φυτικές ίνες και ω-3 λιπαρά οξέα μπορούσε να αποτρέψει την ανάπτυξη και την πιθανή επιδείνωση της ενδομητρίωσης. Η επαρκής κατανάλωση των φρούτων και των λαχανικών εκτός από τις βιταμίνες, τα μέταλλα και τις φυτικές ίνες που περιέχουν, αποτελούν εξίσου πηγή αντιοξειδωτικών που μπορούν να μειώσουν τη φλεγμονή. Οι φυτικές πηγές πρωτεΐνης, το άπαχο κρέας και τα καλά λιπαρά που περιέχονται στο ελαιόλαδο, στα ψάρια, στους ξηρούς καρπούς και στο αβοκάντο μπορούν επίσης να βοηθήσουν. Σημαντικό είναι ακόμη να υπάρχει επαρκής πρόσληψη σιδήρου για να αντικαταστήσει τυχόν ελλείψεις κατά τη διάρκεια περιόδων που μπορούν να κρατήσουν μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Επιπρόσθετα θα ήταν ωφέλιμο να αποφεύγονται τρόφιμα ή χημικές ουσίες που αυξάνουν τα επίπεδα των οιστρογόνων τους, όπως η καφεΐνη και το αλκοόλ. Θα ήταν ωφέλιμος επίσης ο περιορισμός της κατανάλωσης επεξεργασμένων τροφίμων (πχ κονσέρβες, αλλαντικά, καπνιστά κρέατα, γλυκά κ.α)και αυτών που είναι πλούσια σε κορεσμένα λιπαρά(πχ κρέας, αλλαντικά, βούτυρο, πλήρη γαλακτοκομικά) με σκοπό τη μειώση δεικτών φλεγμονής.
Υπάρχουν επίσης μερικές ειδικές δίαιτες που μπορούν να βοηθήσουν άτομα με ενδομητρίωση όπως η διατροφή χωρίς γλουτένη ή η δίαιτα FODMAP, πάντα υπό την καθοδήγηση του γιατρού ή του διατροφολόγου.
Για καλύτερη κατανόηση του πόσο επηρεάζει η διατροφή τα πιθανά συμπτώματα, καλό είναι να διατηρείται ένα ημερολόγιο καταγραφής τροφίμων όπου θα αναγράφεται τι καταναλώθηκε μέσα στην ημέρα, καθώς και τυχόν συμπτώματα που παρουσιάστηκαν. Μπορεί να χρειαστεί να κρατηθεί ημερολόγιο για κάποιο χρονικό διάστημα, καθώς μια ξεκάθαρη εικόνα μπορεί να μην εμφανιστεί αμέσως.
