Τα Nutraceuticals είναι ένας όρος που προέρχεται από το συνδυασμό των λέξεων «nutrition» (διατροφή) και «pharmaceutical» (φαρμακευτικός) και επινοήθηκε το 1989 από τον Stephen De Felice για να περιγράψει τα στοιχεία εκείνα που είναι είτε τρόφιμα είτε μέρη τροφίμων και παρέχουν φαρμακευτικά οφέλη ή προάγουν την υγεία, συμπεριλαμβανομένων της πρόληψης ή/και της θεραπείας κάποιας ασθένειας.
Στον Καναδά, ένα λειτουργικό τρόφιμο έχει ορισθεί ως «τρόφιμο όμοιο σε εμφάνιση με τα συμβατικά τρόφιμα που καταναλίσκεται ως τμήμα της συνήθους δίαιτας», ενώ το nutraceutical είναι «ένα προϊόν που έχει παραχθεί από τρόφιμα, αλλά πωλείται σε μορφή χαπιών, σκόνης, ποτού ή άλλων φαρμακοτεχνικών μορφών, όχι γενικά συσχετιζόμενων με τα τρόφιμα».
Το υπουργείο Γεωργίας, Τροφής και Αλιείας της Αγγλίας έχει αναπτύξει έναν ορισμό για τα λειτουργικά τρόφιμα: «είναι αυτά που περιέχουν ένα νόμιμο συστατικό το οποίο παρέχει κάποιο συγκεκριμένο ιατρικό ή φυσιολογικό όφελος, άλλο από τα καθαρά διατροφικά οφέλη».
Γι' αυτόν το λόγο τόσο στον Καναδά όσο και στην Αγγλία ένα λειτουργικό τρόφιμο είναι ένα ουσιώδες τρόφιμο, ενώ ένα nutraceutical είναι μια απομονωμένη ή συμπυκνωμένη μορφή. Αντίθετα, στην Αμερική αυτοί οι όροι προσδιορίζονται κατά βούληση από συμβούλους και από το μάρκετινγκ, ανάλογα με τα ήθη των καταναλωτών.
Τα nutraceuticals διαφέρουν από τα διατροφικά συμπληρώματα στα εξής
- Τα nutraceuticals πρέπει όχι μόνο να συμπληρώνουν τη διατροφή, αλλά και επίσης να στοχεύουν στην πρόληψη ή/και θεραπεία κάποιας ασθένειας ή/και διαταραχής.
- Τα nutraceuticals χρησιμοποιούνται είτε ως συμβατικά τρόφιμα, είτε ως μεμονωμένα συστατικά του γεύματος ή της διατροφής.
Η χρήση των nutraceuticals ως μια προσπάθεια να επιτευχθεί το επιθυμητό θεραπευτικό αποτέλεσμα, με τις λιγότερες δυνατές παρενέργειες, συγκριτικά με άλλους θεραπευτικούς παράγοντες, κερδίζει συνεχώς έδαφος. Πολλές εταιρείες βιοτεχνολογίας έχουν δείξει ενδιαφέρον στην παρασκευή τέτοιων στοιχείων. Παρ’ όλα αυτά, χρειάζεται ακόμη αρκετή επιστημονική έρευνα για να αποδείξει τις ευεργετικές τους δράσεις με μειωμένες παρενέργειες.
Τρόφιμα ή Φάρμακα;
Σε πολλές χώρες οι κανονισμοί για τις ετικέτες τροφίμων, δεν επιτρέπουν οι ετικέτες να φέρουν ισχυρισμούς πάνω σε θέματα υγείας. Στην Αγγλία, η Ένωση Πρωτοβουλίας για Κατοχύρωση του Δικαιώματος Έκφρασης Αξιώσεων σχετικά με Ιατρικούς Ισχυρισμούς (Joint Health Claims Initiative - JHCI) παρέχει οδηγίες για τα σχόλια που επιτρέπονται πάνω στα λειτουργικά τρόφιμα. Σε ορισμένες περιπτώσεις, ωστόσο, ιατρικοί ισχυρισμοί όπως «βοηθάει στην πρόληψη της καρδιοπάθειας» δεν επιτρέπονται, ενώ ισχυρισμοί που προάγουν την υγεία όπως «βοηθάει στην μείωση της χοληστερόλης» επιτρέπονται μόνο αν είναι επιστημονικά τεκμηριωμένοι.
Ωστόσο, αναφέρονται πολλοί αβάσιμοι ισχυρισμοί σε πολλά διαθέσιμα συμπληρώματα. Άλλος ένας λόγος σύγχυσης των καταναλωτών, είναι οι διαφορετικές μονάδες μέτρησης που χρησιμοποιούν οι παρασκευαστές για να εκφράσουν το μέγεθος της ενεργού δράσης μιας ουσίας.
Οι εταιρίες του μάρκετινγκ των nutraceuticals δεν μπορούν να διαφημίσουν τα οφέλη για την υγεία που έχουν τα προϊόντα τους, χωρίς φαρμακευτική άδεια. Αυτό τους δίνει την επιλογή είτε να μην πραγματοποιήσουν καμία έρευνα απολύτως, είτε να ξοδέψουν αξιόλογο χρόνο και χρήμα πάνω στην εκτενή μελέτη ενός νέου προϊόντος και ίσως αποκομίσουν κάποιο όφελος.
Δυστυχώς πολλές εταιρίες προτιμούν την πρώτη λύση, εξαιτίας του κόστους της διαδικασίας να κατοχυρώσουν μια πατέντα πάνω σε ένα φυσικό προϊόν και του γεγονότος ότι δεν μπορούν να αναγράψουν τους ισχυρισμούς τους στις ετικέτες, χωρίς την ύπαρξη άδειας του προϊόντος, ακόμη και αν οι ισχυρισμοί αυτοί είναι επαληθεύσιμοι. Η διαδικασία εισαγωγής ενός φαρμάκου στην αγορά, μπορεί να πάρει περίπου 10 χρόνια και να κοστίσει 250 εκατομμύρια $, ενώ, την ίδια στιγμή η εισαγωγή στην αγορά ενός nutraceutical χωρίς άδεια, απαιτεί μόνο ένα μέρος αυτού του χρόνου και των χρημάτων.
Ανάλογα με τα χαρακτηριστικά υγείας, με την παρουσίαση και με τη δόση, μια συγκεκριμένη ουσία μπορεί να καταταγεί είτε στα τρόφιμα, είτε στα φάρμακα. Υπάρχει, επίσης, ένας μεγάλος αριθμός προϊόντων που βρίσκονται στην διαχωριστική γραμμή. Σε αυτά τα προϊόντα μπορούν να περιληφθούν και τα nutraceutical και γι' αυτό απαιτείται να κατηγοριοποιηθούν είτε ως φάρμακα, είτε ως τρόφιμα, είτε ως άλλη κατηγορία.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο, βρίσκονται στην αγορά χωρίς άδεια, θεραπευτικά βότανα και συμπληρώματα, δίχως ιατρικές αναφορές και αναγνωρίζονται νόμιμα ως διατροφικά συμπληρώματα. Ελέγχονται από το Department of Environment, Food and Rural Affairs.
Ασφάλεια
Πολλά από αυτά τα προϊόντα επιλέγονται από τον καταναλωτή και οι καταναλωτές υποθέτουν ότι, κάθε φυσικό προϊόν είναι και ασφαλές, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε μη ενδεδειγμένη χρήση, υπερβολική δοσολογία ή αλληλεπιδράσεις με άλλα φάρμακα. Επίσης, επειδή πολλοί επαγγελματίες υγείας θεωρούν αυτά τα προϊόντα κάτι παραπάνω από εικονικά φάρμακα, οι παρενέργειες συχνά δεν εξιχνιάστηκαν με βάση τα συμπληρώματα που δόθηκαν, είτε γιατί οι ασθενείς δεν ανέφεραν στον γιατρό τους ότι έπαιρναν συμπληρώματα, είτε διότι ο γιατρός δεν θεώρησε τα συμπληρώματα σαν μια πιθανή αιτία παρενεργειών.
Πολλοί καταναλωτές δεν είναι ενήμεροι για τη διαφορά μεταξύ των προϊόντων με άδεια και αυτών χωρίς άδεια, ή τις διαφορές μεταξύ της νομοθεσίας για τα τρόφιμα και αυτής για τα φάρμακα.
Τα τελευταία 20 χρόνια περίπου, υπήρξε μια επανάσταση στα διαιτητικά συμπληρώματα και μεγάλο μέρος του κοινού αναζητάει να βελτιώσει την υγεία του μέσω της δίαιτας ή των «φυσικών» θεραπευτικών ουσιών. Δεν μπορεί να μη δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στο γεγονός ότι, ενώ πολλά συστατικά τροφίμων μπορεί να είναι ασφαλή, όταν προσλαμβάνονται σε φυσιολογικές δόσεις, όταν τα επίπεδα πρόσληψης αυξάνονται σε «φαρμακολογικές» δόσεις, άλλα συμπτώματα μπορούν να εμφανιστούν. Είναι γι' αυτό επιβεβλημένο, αυτά τα τροφοστοιχεία να είναι κατάλληλα ερευνημένα και οι επαγγελματίες υγείας, όπως και το κοινό, να είναι καλά ενημερωμένοι για τις ωφέλειες και τα μειονεκτήματα αυτών των φαρμακευτικών ειδών.
