Τι είναι o Κολιός;
Το σκουμπρί της Μεσογείου θάλασσας ή αλλιώς ‘κολιός’ (scomber japonicus colias) ή ‘τσίρος’ είναι ένα μεταναστευτικό ψάρι και ανήκει στην οικογένεια των Σκομβριδών. Βρίσκεται κυρίως σε βάθος περίπου 250-300 μέτρων. Στην ίδια οικογένεια ψαριών ανήκει και το σκουμπρί ατλαντικού ωκεανού(scomber scombrus). Θα μπορούσε να πει κανείς ότι είναι αδελφάκια και πολύς κόσμος τα μπερδεύει γιατί ακόμη και οπτικά οι διαφορές τους είναι ελάχιστες.
Υπάρχουν περισσότεροι από 30 διαφορετικοί τύποι ψαριών στο οικογενειακό τους δέντρο. Κάποια είδη που ξεχωρίζουν είναι τα:
- Iσπανικό σκουμπρί (Scomberomorus maculatus).
- Bασιλικό σκουμπρί (Scomberomorus cavalla).
- Σκουμπρί ατλαντικού ωκεανού (scomber scombrus).
- Σκουμπρί ειρηνικού ωκεανού (Scomber japonicus).
- Σκουμπρί Μεσογείου ή κολιός (scomber japonicus colias).
Χρειάζεται λοιπόν ένα έμπειρο μάτι για να ξεχωρίσει τα είδη της παραπάνω οικογένειας ψαριών.
Βασικές πληροφορίες
Που εντοπίζεται στην θάλασσα;
Ο κολιός μοιάζει πολύ με το κοινό σκουμπρί σε γεύση, αν και η σάρκα του είναι λίγο λιγότερο σκληρή στον ουρανίσκο και φυσικά διακρίνεται από τις κηλίδες στην κοιλιά του. Είναι πιο περιζήτητο ψάρι στη νότια Ισπανία και αφθονεί περισσότερο στη περιοχή της Μεσογείου. Τα διατροφικά χαρακτηριστικά του είναι παρόμοια με τα υπόλοιπα είδη του οικογενειακού δέντρου της οικογένειας Σκομβριδών.
Μετανάστευση και αναπαραγωγή
Ο κολιός αποτελεί ένα ψάρι που κάνει μεγάλες μεταναστεύσεις σε όλο τον κόσμο και ταξιδεύει σε κοπάδια. Μετά την αναπαραγωγή, μεταξύ Μαρτίου και Απριλίου, τα μεγάλα κοπάδια χωρίζονται σε ομάδες για να τραφούν με πλαγκτόν, αυγά ψαριών και μικρά καρκινοειδή. Αυτό συμβαίνει κατά τη διάρκεια της άνοιξης, ενώ βρίσκονται σε θερμά νερά. Τα ενήλικα ψάρια προτιμούν θερμοκρασίες μεταξύ 15-20 °C. Αρχές του φθινοπώρου τα μικρά ψάρια βγαίνουν στα ανοιχτά. Το χειμώνα παραμένουν σε βαθύτερες περιοχές και δεν τρέφονται. Κατά την αναπαραγωγή του κολιού, παράγονται μεταξύ 300.000 - 400.000 μικρά και έχουν περίπου 8-10 χρόνια ζωής.
Μέγεθος και εξωτερικά χαρακτηριστικά
Το σύνηθες μήκος του είναι 45-55 εκατοστά, ενώ το μέσο βάρος του κυμαίνεται από 1 έως 2 κιλά. Η ιδιαιτερότητα του είναι η νηκτική κύστη, ένας σάκο στην κοιλιά του ψαριού με ρυθμιζόμενο αέρα, που το βοηθάει στην πλευστότητα στο νερό. Φυσικά διαφοροποιείται εμφανισιακά από τα υπόλοιπα είδη εξαιτίας των κηλίδων στην κοιλιά του.
Περίοδος κατανάλωσης
Η βασική περίοδος κατανάλωσης του κολιού στην Ελλάδα ξεκινάει από τα τέλη της Άνοιξης και λήγει λίγο μετά το καλοκαίρι. Ωστόσο, βάση ερευνών η περιεκτικότητα σε λίπος του σκουμπριού ποικίλλει σημαντικά καθ' όλη τη διάρκεια του έτους, πιθανώς ως αποτέλεσμα της εποχικότητας των βιολογικών του κύκλων και του διατροφικού του καθεστώτος.
Τα κορεσμένα λιπαρά οξέα (SFAs) και πολυακόρεστα λιπαρά οξέα (PUFAs) είναι οι ομάδες που διέφεραν περισσότερο. Ενώ οι υψηλότερες ποσότητες SFAs εμφανίστηκαν μεταξύ Απριλίου και Αυγούστου, οι υψηλότερες περιεκτικότητες σε PUFAs παρατηρήθηκαν μεταξύ Σεπτεμβρίου και Μαρτίου.
Συμπεραίνουμε λοιπόν πως τα παχύτερα ψάρια (που συλλέγονται μεταξύ Σεπτεμβρίου-Μαρτίου) αποτελούν την πλουσιότερη πηγή PUFAs τα οποία αποτελούν τα ‘καλά’ διατροφικά λιπαρά.
Διατροφική αξία του Κολιού
Με μόνο 10 γραμμάρια λίπους ανά 100, αποτελεί εξαιρετική πηγή πολυακόρεστων λιπαρών οξέων, ωμέγα-3, πολύ υγιεινών λιπαρών με πολλαπλά οφέλη για την υγεία.
- Είναι επίσης αξιοσημείωτο για την υψηλή περιεκτικότητά του σε βιταμίνες: βιταμίνη D και Β12 και μέταλλα όπως το σελήνιο, ο φώσφορος, το μαγνήσιο και το κάλιο.
- Επιπλέον, διαθέτει σημαντική ποσότητα από τις υπόλοιπες βιταμίνες του συμπλέγματος Β (θειαμίνης, ριβοφλαβίνης, νιασίνης, B6 και παντοθενικού οξέος)
- Περιέχει 19,3 γραμμάρια ανά 100 γραμμάρια πρωτεΐνης υψηλής ποιότητας και λίγες θερμίδες: 236 θερμίδες ανά 100 γραμμάρια.
- Η παρουσία υδραργύρου είναι χαμηλή, οπότε δεν υπάρχουν συστάσεις που να περιορίζουν την κατανάλωσή του, όπως συμβαίνει με άλλα μεγαλύτερα λιπαρά ψάρια.
- Περιέχει μικρή ποσότητα σιδήρου, ασβεστίου και βιταμινών Α, Ε, Κ και χολίνης.
Ποια τα οφέλη του Κολιού;
Παρουσιάζει εξαιρετική διατροφική αξία στην ανθρώπινη διατροφή, καθώς είναι πλούσιο σε μέταλλα, βιταμίνες και πολυακόρεστα λιπαρά οξέα (3,752γρ. ανά 100γρ.) τα οποία ευνοούν τη σωστή λειτουργία του νευρικού συστήματος. Αυτά τα λιπαρά οξέα είναι βιολογικά σημαντικά και έχουν συσχετιστεί με:
- Μειωμένο κίνδυνο καρδιαγγειακών παθήσεων.
- Μείωση της χοληστερόλης και των τριγλυκεριδίων στον οργανισμό μας.
Επιπλέον, οι βιοδραστικές ενώσεις οι οποίες περιέχει έχει αναφερθεί ότι παρουσιάζουν:
- Αντιβακτηριακές δραστηριότητες.
- Υπογλυκαιμικές δραστηριότητες.
- Αντιοξειδωτικές δραστηριότητες.
Έχει φανεί επίσης πως μπορεί να διευκολύνει την απορρόφηση και τη δέσμευση του ασβεστίου στο σώμα μας.
Ποιοι οι κίνδυνοι κατανάλωσης Κολιού;
Όπως προαναφέρθηκε ο κολιός αποτελεί ένα ψάρι ανοιχτού ωκεανού. Στις περισσότερες περιπτώσεις ο μεγαλύτερος κίνδυνος που προκύπτει με τέτοιου είδους ψάρια είναι η τοξικότητα λόγω των μεγάλων ποσοτήτων υδραργύρου που περιέχουν.
Ωστόσο, ο κολιός αποτελεί εξαίρεση αυτού του προβλήματος, διότι η ποσότητα υδραργύρου που περιέχει δεν είναι απειλητική για τον οργανισμό μας. Συνεπώς, μπορεί να καταναλωθεί άφοβα.
Διαχείριση της αλιείας
Η αλιεία του κολιού μπορεί να γίνει όλο τον χρόνο. Η Εθνική Υπηρεσία Θαλάσσιας Αλιείας και το Μέσο-ατλαντικό Συμβούλιο Διαχείρισης Αλιείας αποτελούν τις αρμόδιες υπηρεσίες για την νόμιμη αλιεία του κολιού σε Ατλαντικό Ωκεανό και Μεσόγειο Θάλασσα. Ο κολιός και το σκουμπρί του Ατλαντικού προστέθηκε στο σχέδιο διαχείρισης της αλιείας σκουμπριού, καλαμαριού και βουτυρόψαρου το 2020.
Συνεπώς, οι αλιείς πρέπει να διαθέτουν άδεια αλιείας σκουμπριού, καλαμαριού και βουτυρόψαρου για να αλιεύουν τον κολιό. Την συγκεκριμένη άδεια θα πρέπει να την προμηθευτούν από τις αρμόδιες αρχές της εκάστοτε χώρας, οι οποίες είναι σε άμεση συνεργασία και επικοινωνία με τις παραπάνω υπηρεσίες.
Από που να προμηθευτείτε Κολιό;
Στην Ελλάδα, το σκουμπρί διατίθεται στο εμπόριο συνήθως ως φρέσκο, διατηρημένο με απλή ψύξη σε πάγο ή ως επεξεργασμένο, δηλαδή αλατισμένο-καπνιστό ή κονσερβοποιημένο. Μπορείτε να το προμηθευτείτε από τον γειτονικό σας ψαρά ή σε ένα σούπερ μάρκετ που έχει ψαράδικο.
Οι ετήσιες ποσότητες φρέσκου (1215 και 376 τόνοι) και επεξεργασμένου (1413 και 408 τόνοι) σκουμπριού που καταναλώθηκαν στην Ελλάδα κατά τα έτη 1998 και 2003 αντίστοιχα, το κατατάσσουν ως ένα από τα πιο δημοφιλή είδη θαλασσινών.
Αποθήκευση και Συντήρηση
Τα θαλασσινά ψάρια, σε αντίθεση με άλλα μυώδη τρόφιμα, είναι πολύ ευαίσθητα τόσο σε μικροβιολογικές όσο και σε χημικές αλλοιώσεις. Η αλλοίωση αρχίζει αμέσως μόλις το ψάρι πεθάνει ή αλιευθεί. Είναι το αποτέλεσμα μιας σειράς περίπλοκων αλλαγών που προκαλούνται στο νεκρό ψάρι κυρίως από βακτήρια και ένζυμα.
Συνεπώς, εάν είναι φρέσκο καλό είναι να καταναλώνεται αμέσως (εντός 24 ωρών) γιατί σαν παχύ ψάρι δεν αντέχει πολύ. Μπορείτε όμως να το καταψύξετε ή να το διατηρήσετε στο ψυγείο έως και μια εβδομάδα. Με αυτόν τον τρόπο θα κρατήσει το μεγαλύτερο μέρος από τα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά του.
Πώς να εντάξετε τον Κολιό στη Διατροφή σας;
Ο κολιός αποτελεί ένα ψάρι σχεδόν κλασικό στο ελληνικό και στο διεθνές συνταγολόγιο. Στην αγορά μπορείτε να το βρείτε και με την ονομασία αφρόψαρο, ενώ μπορείτε να είστε σίγουροι πως δεν είναι εισαγωγής.
Στην Ελλάδα είναι πολύ γνωστό μαγειρεμένο με ντομάτα και σκόρδο στο φούρνο, ενώ μπορεί να συνδυαστεί πολύ όμορφα με ανοιξιάτικες ή καλοκαιρινές σαλάτες και με πλήθος σαλτσών. Το παρθένο ελαιόλαδο μπορεί να του δώσει ένα υπέροχο άρωμα και μια θεσπέσια γεύση.
