Το ρόδι έχει να μας προσφέρει πολλά περισσότερα από μια καλότυχη χρονιά. Είναι ένα φρούτο πλούσιο σε θρεπτικά συστατικά με πολλαπλά οφέλη για τη υγεία. Θα μπορούσε κάλλιστα να χαρακτηριστεί το φρούτο της καρδιάς σας. Γι' αυτό το πολύτιμο δώρο της φύσης μίλησα στη ραδιοφωνική εκπομπή του ΑΝΤ1 97,2Fm.
Σύμβολο καλοτυχίας, γονιμότητας και αφθονίας, το ρόδι είναι γνωστό από την αρχαιότητα. Αναφορές του συναντάμε σε Αιγυπτιακούς πάπυρους, στην Οδύσσεια του Ομήρου αλλά και στην Ελληνική όσο και την Πέρσικη μυθολογία. Στην Αρχαία Ελλάδα οι καρποί του ήταν αφιερωμένοι στην Αφροδίτη, την Περσεφόνη, την Δήμητρα, την Αθηνά και την Ήρα. Με τους αιώνες ο συμβολισμός του πέρασε και στις νέες θρησκείες. Στον Χριστιανισμό αποτελεί σύμβολο ελπίδας, ζωής και ανάστασης. Στην Ελλάδα η παράδοση θέλει να το σπάμε την Πρωτοχρονιά για καλοτυχία.
Το δέντρο της ροδιάς
Η ροδιά παρουσιάζεται ως το παλαιότερο καλλιεργημένο καρποφόρο δέντρο. Πρωτοεμφανίστηκε στην περιοχή μεταξύ του Ιράν και της βόρειας Ινδίας και έχει καλλιεργηθεί από τα αρχαία χρόνια μέχρι σήμερα σε όλη τη λεκάνη της Μεσογείου μέχρι την Ινδία.
Η ροδιά είναι ένας φυλλοβόλος θάμνος που μπορεί να αναπτυχθεί μέχρι 3-4 μ. ύψος. Τα φύλλα είναι γυαλιστερά και έχουν μήκος 8 εκατοστά. Οι ροδιές έχουν πορτοκαλοκίτρινα λουλούδια σε σχήμα τρομπέτας με πτυχωτά πέταλα. Τα άνθη έχουν μήκος 5 εκατοστά, είναι συχνά διπλά και ανθίζουν για μεγάλο διάστημα το καλοκαίρι.
Τα φρούτα είναι σφαιρικά και γυαλιστερά κοκκινωπά ή κιτρινωπά όταν ωριμάσουν, γεμάτα με τραγανούς σπόρους.
Για να καταναλώσουμε ένα ρόδι χρειάζεται μια σχετική προσπάθεια, αφού πρέπει να βγάλουμε κάθε σπόρο χωριστά. Αυτός είναι και ο βασικός λόγος που συνήθως προτιμάται η κατανάλωση του στην μορφή του χυμού.
Ιστορικά στοιχεία για το ρόδι
Από την αρχαιότητα, το ρόδι είχε μια ιδιαίτερη θέση στις αντιλήψεις, στη διατροφή και αντιμετώπιση των ασθενειών. Στην αρχαία Ελλάδα όπως και σήμερα, το ρόδι θεωρείται το φρούτο της γονιμότητας. Στις θεραπευτικές ιδιότητες του ροδιού αναφέρεται άλλωστε και ο Όμηρος, ο Θεόφραστος, ο Διοσκουρίδης και ο Πλίνιος, ο οποίος μάλιστα αναφέρει τα ρόδια της Καρχηδόνας σαν την καλύτερη ποικιλία της εποχής του.
Ακόμη και στη μακρινή Κίνα, το ρόδι καταναλώνεται από τους νιόπαντρους, την πρώτη μέρα του γάμου τους για να ευλογηθεί ο γάμος τους.
Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι έθαβαν τους νεκρούς τους μαζί με ρόδια. Ο προφήτης Μωχάμετ έλεγε στους πιστούς του, να καταναλώνουν ρόδια επειδή αυτά θα μπορούσαν να τους απαλλάσσουν από πολλά κακά της ανθρώπινης φύσης.
Στη Μέση Ανατολή, τα ρόδια χρησιμοποιούνταν για πολλές παθήσεις όπως αιμορροΐδες, αμυγδαλίτιδα, επιπεφυκίτιδα, ακόμη και για τη φαλάκρα. Τα παραδείγματα που δείχνουν ότι σε διάφορους πολιτισμούς, τα ρόδια απολάμβαναν ιδιαίτερης εκτίμησης είναι πολλά. Σήμερα η σύγχρονη επιστήμη δείχνει ότι η σοφία των αρχαίων, είχε γερές βάσεις.
Ρόδι: Ποια είναι η διατροφική αξία του;
Τα θρεπτικά του συστατικά είναι εντυπωσιακά. Αποτελεί πολύ καλή πηγή φυτικών ινών, βιταμίνης C, Κ και φυλλικού οξέος, καλίου και άλλων αντιοξειδωτικών ουσιών. Πιο αναλυτικά, τα θρεπτικά του συστατικά παρουσιάζονται στον παρακάτω πίνακα:
| Θρεπτικά Συστατικά | Στα 100 γρ. |
| Ενέργεια | 83 Kcal |
| Υδατάνθρακες | 18,5 gr |
| Σάκχαρα | 13,5 gr |
| Φυτινές ίνες | 4 gr |
| Πρωτείνη | 1,7 gr |
| Λιπίδια (ολικά) | 1,2 gr |
| Βιταμίνη C | 10,2 mg |
| Βιταμίνη Κ | 16,4 mcg |
| Φυλλικό οξύ | 38 mcg |
| Βιταμίνη Ε | 0,6 mg |
| Παντοθενικό οξύ | 0,4 mg |
| Κάλιο | 235 mg |
| Σίδηρος | 0,3 mg |
| Χαλκός | 0,2 mg |
| Ασβέστιο | 10 mg |
| Μαγνήσιο | 12 mg |
| Φώσφορος | 36 mg |
| Μαγγάνιο | 0,1 mg |
| Χοληστερόλη | 0 mg |
Πηγή: USDA R-21 (2008)
Τι ιδιότητες έχει το ρόδι;
Εκτός από τα πλούσια μικροθρεπτικά συστατικά του, το ρόδι περιέχει περίπου 124 διαφορετικά φυτοχημικά, τα περισσότερα εκ των οποίων ασκούν ισχυρή αντιοξειδωτική και αντιφλεγμονώδη δράση στον οργανισμό αλλά και ενάντια στα καρκινικά κύτταρα, δίνοντάς του και αντικαρκινικές ιδιότητες. Συγκεκριμένα, το ρόδι περιέχει σε μεγάλα ποσά ελλαγιταννίνες, οι οποίες είναι βιοδραστικές πολυφαινόλες. Στις ελλαγιταννίνες ανήκουν και οι μοναδικές πουνικαλαγίνες, οι μεγαλύτερου μοριακού βάρους πολυφαινόλες. Εκτός από τις πουνικαλαγίνες, το ρόδι περιέχει και άλλες πολυφαινόλες όπως οι ανθοκυανίνες και οι φλαβονόλες.
Ποιες ουσίες του έχουν αντιοξειδωτικές ιδιότητες;
Συνολικά, τα συστατικά του ροδιού τα οποία φέρουν τις κυριότερες αντιοξειδωτικές του ιδιότητες είναι οι ελλαγιταννίνες του ελλαγικού οξέος (συμπεριλαμβανομένων των πουνικαλαγινών), το πουνικικό οξύ, τα φλαβονοειδή, οι ανθοκυανιδίνες, οι ανθοκυανίνες και οι οιστρογονικές φλαβονόλες και οι φλαβόνες. Όλες οι παραπάνω ουσίες ανήκουν στην ευρύτερη οικογένεια των αντιοξειδωτικών συστατικών.
Τι λένε οι μελέτες;
Βεβαίως, τα δύο θρεπτικά συστατικά του, που φέρουν την μεγαλύτερη αντιοξειδωτική δράση είναι οι πουνικαλαγίνες και το πουνικικό οξύ. Στο παρελθόν πίστευαν ότι οι αντικαρκινικές και αντιοξειδωτικές ιδιότητες του ροδιού οφείλονταν αποκλειστικά και μόνο στην μεγάλη περιεκτικότητά του σε αυτές τις δύο ουσίες. Πλέον, έχει βρεθεί ότι οι πολύτιμες ιδιότητές του οφείλονται στην συνεργιστική δράση όλων των θρεπτικών συστατικών του. Οι έρευνες που πρώτος έκανε ο Lansky, επιβεβαιώνονται πια και από πολλούς άλλους ερευνητές.
Πόσο ωφελεί το ρόδι την υγεία;
Ηδη από την αρχαιότητα χρησιμοποιούνταν στην ιατρική ως αντιπαρασιτικός παράγοντας, ως τονωτικό του αίματος και για την θεραπεία της διάρροιας, των έλκων του στόματος (άφθες) και άλλων ελκών του σώματος. Επιπλέον, χρησιμοποιούνταν για την θεραπεία του διαβήτη τόσο στην Μέση Ανατολή όσο και στην Ινδία.
Στην σημερινή εποχή, οι έρευνες αποδεικνύουν η μία μετά την άλλη τα οφέλη του για την υγεία. Πράγματι το ρόδι φαίνεται να ασκεί αντιοξειδωτική, αντιφλεγμονώδη αντιμικροβιακή, αντιμυκητιακή και αντικαρκινική δράση.
Συνολικά, όλες οι μελέτες επιβεβαιώνουν ότι το ρόδι έχει προληπτική αλλά και θεραπευτική δράση ενάντια:
- Στις διάφορες μορφές καρκίνου (του προστάτη, του μαστού, του παχέος εντέρου)
- Στην αρτηριακή πίεση
- Στον σακχαρώδη διαβήτη
- Στην στυτική δυσλειτουργία και την ανδρική υπογονιμότητα
- Στην υπεριώδη ακτινοβολία
- Στην οστεοαρθρίτιδα και στην ρευματοειδή αρθρίτιδα
- Στο αλτσχάϊμερ
- Σε βακτηριακές μολύνσεις και στην ανοχή στα αντιβιοτικά (αντιμικροβιακή και αντιμυκητιακή δράση)
Αντιοξειδωτική Δράση
Οι περισσότερες έρευνες δείχνουν ότι το ρόδι έχει 2 με 3 φορές περισσότερη αντιοξειδωτική ικανότητα σε σχέση με το κόκκινο κρασί αλλά και το πράσινο τσάι. Οι αντιοξειδωτικές ιδιότητες του ροδιού φαίνονται από την μεγάλη περιεκτικότητά του σε φαινολικά στοιχεία, σε φλαβονοειδή, σε ταννίνες και σε ανθοκυανίνες. Συγκεκριμένα, το ρόδι περιέχει 1500-1900 mg/L πουνικαλαγίνες, οι οποίες είναι οι ταννίνες του ροδιού.
Η αντιοξειδωτική δράση του ροδιού επιβεβαιώνεται από πάμπολλες έρευνες, με βάση τις οποίες τα εκχυλίσματα ροδιού απομακρύνουν τις ελεύθερες ρίζες και μειώνουν το οξειδωτικό στρες στα κύτταρα αλλά και την υπεροξείδωση των λιπιδίων σε ζώα, ενώ παράλληλα αυξάνουν των αντιοξειδωτική ικανότητα του πλάσματος του αίματος σε ηλικιωμένους.
Αντικαρκινική Δράση
Σε in vitro έρευνες όπου χρησιμοποιήθηκαν καρκινικά κύτταρα από τον προστάτη, έχει φανεί ότι το ρόδι (ο χυμός, τα σπόρια αλλά και το περίβλημα) πιθανά αναστέλλει την επιθετικότητα και τον πολλαπλασιασμό των συγκεκριμένων καρκινικών κυττάρων μέσω της διακοπής του κυτταρικού κύκλου, προκαλώντας έτσι απόπτωση και αναστέλλοντας την ανάπτυξη του όγκου. Επιπλέον οι έρευνες αυτές επιβεβαιώνουν ότι τα εκχυλίσματα από όλα τα μέρη του ροδιού μαζί ασκούν περισσότερο αντικαρκινική δράση σε σχέση με το κάθε συστατικό ξεχωριστά. Περαιτέρω έρευνες σχετικά με τον καρκίνο του προστάτη έδειξαν μία σημαντική μείωση, περίπου στο 27%, στα επίπεδα ορού του PSA (Ειδικό Προστατικό Αντιγόνο) με την κατανάλωση 240ml ροδιού την ημέρα. Αυτά τα αποτελέσματα δείχνουν ότι το ρόδι μπορεί να επηρεάσει τον καρκίνο του προστάτη λόγω των αντιπολλαπλασιαστικών, αποπτωτικών, αντιοξειδωτικών και πιθανών αντιφλεγμονωδών επιδράσεων που αυτό ασκεί.
Παρόλο που η αντικαρκινική δράση του ροδιού επιβεβαιώνεται κυρίως από μελέτες που έχουν γίνει σχετικά με τον καρκίνο του προστάτη, φαίνεται ότι η προστατευτική δράση ισχύει και για τον καρκίνο του μαστού και του παχέος εντέρου.
Αντιφλεγμονώδη Δράση
Σε in vitro έρευνες φάνηκε ότι μειώθηκε η παραγωγή δύο σημαντικών ουσιών για την δημιουργία φλεγμονής, των προσταγλαδινών και τα λευκοτριενίων, μέσω της αναστολής της δράσης των ενζύμων που τα καταλύουν (κυκλοοξυγενάση και λιποοξυγενάση, αντίστοιχα) μετά από την χρήση εκχυλίσματος ροδιού. Σε άλλες έρευνες φάνηκε ότι η χρήση εκχυλίσματος ροδιού είχε σημαντικές επιδράσεις σε ανθρώπους που υποφέρουν από οστεοαρθρίτιδα, μέσω της αποτροπής της αποκοδόμησης του κολλαγόνου με αποτέλεσμα να ανασταλθεί η καταστροφή των αρθρώσεων σε ασθενείς με οστεοαρθρίτιδα.
Υπέρταση
Επιπλέον η κατανάλωση ροδιού από υπερτασικούς ασθενείς φαίνεται να αναστέλει την δράση του ACE (ένζυμο μετατροπής της αγγειοτενσίνης) του ορού με αποτέλεσμα να μειώνεται η συστολική πίεση του αίματος και έτσι να επιτυγχάνεται προστασία από πιθανή καρδιαγγειακή νόσο.
Γλυκόζη του αίματος
Έρευνες σε ζώα δείχνουν ότι τα εκχυλίσματα ροδιού έχουν 3 πιθανούς μηχανισμούς μείωσης της γλυκόζης του αίματος: 1) μεσω της βελτίωσης της ινσουλινοευαισθησίας, 2) μέσω της μείωσης της μετατροπής της σουκρόζης σε γλυκόζης με την αναστολή των αλφα-γλυκοσιδασών και 3) μέσω των αυξημένων επιπέδων της ινσουλίνης και της αναγέννησης των β-κυττάρων του παγκρέατος.
Αντιβακτηριακή και αντιμικροβιακή δράση
Η αντιβακτηριακή και αντιμικροβιακή δράση του ροδιού φανερώνεται από την αναστολή της ανάπτυξης του σταφυλόκοκκου, στεπτόκοκκου, Escherichia coli και Candida (Staphylococcus aureus, Streptococcus pyogenes, Diplococcus pneumoniae, Escherichia coli O157:H7 and Candida albicans), μετά από χορήγηση ροδιού. Επιπλέον έρευνες δείχνουν ότι η τοπική χρήση ροδιού στο στόμα έχει αποτελεσματική δράση στον έλεγχο της φλεγμονής του στόματος, με την μείωση των βακτηρίων και των μυκήτων τόσο στην περιοδοντίτιδα όσο και σε στοματίτιδες.
Στυτική δυσλειτουργία
Το ρόδι έχει ευεργετική επίδραση και στην στυτική δυσλειτουργία μέσω των αντιοξειδωτικών του ουσιών. Έρευνες σε ποντίκια δείχνουν ότι ο χυμός ροδιού βελτίωσε την συγκέντρωση και την πυκνότητα του σπέρματος, την διάμετρο των σπερματικών πόρων καθώς και την κινητικότητα του σπέρματος. Παράλληλα μειώθηκε ο αριθμός των ανώμαλων σπερματοζωαρίων και παρουσιάστηκε βελτίωση στην ενζυμική αντιοξειδωτική ικανότητα.
Αλτσχάιμερ
Οι έρευνες για το αλτσχάιμερ έγιναν αρχικά σε ποντίκια και έδειξαν ότι η μεγάλη περιεκτικότητα του ροδιού σε πολυφαινόλες έχει νευροπροστατευτικές ιδιότητες. Παρόμοιες έρευνες που έχουν γίνει σε ηλικιωμένους δείχνουν ότι το ρόδι βελτιώνει την μνήμη.
Πάντως από όλες τις έρευνες το σίγουρο είναι ότι δεν βρέθηκε καμία τοξική δόση ή επίδραση του ροδιού στον οργανισμό.
Είναι το ίδιο ωφέλιμοι οι χυμοί ροδιού από τα σούπερ μάρκετ;
Όλα τα φρούτα είναι πολυτιμότερο να τα τρώμε αυτούσια ή έστω να τα έχουμε στύψει εμείς από το να τα προμηθευόμαστε από το σούπερ μάρκετ. Αυτό συμβαίνει γιατί οι χυμοί του εμπορίου έχουν υποστεί κάποια μορφής επεξεργασία και έχουν χάσει ένα μικρό μέρος από τα πολύτιμα συστατικά τους.
Επιλογή, καθάρισμα και συντήρηση
Η συγκομιδή του ροδιού γίνεται από τον Σεπτέμβρη έως και τον Νοέμβριο. Το ρόδι ως φρούτο μπορεί να διατηρηθεί από 2 έως 4 μήνες σε θερμοκρασία περίπου 5 οC, δηλαδή στην συντήρηση του ψυγείου μας. Εκτός ψυγείου, το ρόδι διατηρείται αρκετές ημέρες αρκεί να είναι στο κλαδί του και σε σκοτεινό μέρος, δηλαδή μακρυά από ζέστη και φως. Καθαρισμένα σπόρια διατηρούνται στο ψυγείο για 3-4 ημέρες σε ένα γυάλινο σκεύος σκεπασμένο με χαρτί κουζίνας και μετά με το καπάκι του. Πολύ καλά και για πολλούς μήνες διατηρούνται στην κατάψυξη τυλιγμένα σε χαρτί κουζίνας και μετά σε νάιλον σακουλάκια.
Όταν το επιλέγετε καλό είναι να έχει έντονο κόκκινο χρώμα με γυαλιστερή και σκληρή επιδερμίδα. Το ρόδι πρέπει να είναι βαρύ, περίπου 200-400 γρ, χωρίς σκισίματα και ρωγμές στο περίβλημά του.
Ο περισσότερος κόσμος αποφεύγει το ρόδι λόγω της δυσκολίας με την οποία καθαρίζεται. Κι όμως υπάρχει κόλπο!! Χαράσετε ένα ρόδι στην μέση και το ανοίγετε στα δύο με τα δάκτυλά σας. Πέρνετε το κάθε κομμάτι και το γυρίζετε ανάποδα σε ένα μπολ, δηλαδή με τα σπόρια προς τα κάτω. Το κρατάτε από την κάτω πλευρά του και από πάνω το χτυπάτε ελαφρά με ένα κουτάλι, έτσι τα σπόρια ξεκολλάνε πάρα πολύ εύκολα και πέφτουν στο μπολ.
Πώς μπορούμε να καταναλώσουμε το ρόδι;
Μπορούμε να το καταναλώσουμε ωμό ως φρούτο ή να το πιούμε σε χυμό ή ακόμη και να το προσθέσουμε σε πράσινες σαλάτες. Για τους λάτρεις δε των γλυκών, μπορεί να γίνει νοστιμότατη μαρμελάδα, γλυκό του κουταλιού, σιρόπι (γρεναδίνη) αλλά και λικέρ!
