Το κακάο φαίνεται να είναι αφέψημα με ευεργετικές επιπτώσεις στην υγεία του ανθρώπου. Σημαντικός αριθμός επιστημονικών μελετών παρουσιάζουν το κακάο να περιέχει υψηλές συγκεντρώσεις φλαβονοειδών και προκυανιδίνων, συστατικά που έχουν αντιοξειδωτική δράστη, παρεμποδίζοντας την οξειδωτική δράση των ελεύθερων ριζών και προστατεύουν έτσι από τον καρκίνο, τις καρδιοπάθειες και τη γήρανση.
Το δέντρο του κακάο είναι ένα τροπικό φυτό που ευδοκιμεί αποκλειστικά σε τροπικά κλίματα, εκεί που υπάρχει ζέστη και πολύ υγρασία. Είναι δέντρο ύψους 6-8 μέτρων με πυκνή φυλλωσιά και χρειάζεται περίπου 4 τέσσερα χρόνια από την στιγμή που φυτεύεται για να αποδώσει καρπούς. Κάθε δέντρο παράγει κατά μέσο όρο 20 με 30 καρπούς το χρόνο, από τους οποίους συλλέγονται 2 κιλά κόκκοι κακάο.
Οι ποικιλίες του κακάο είναι πολλές. Η επιστημονική ονομασία των σπόρων του τροπικού δέντρου κακάο είναι Theobroma cacao. Η λέξη Theobroma έχει Ελληνική προέλευση. Προέρχεται από τις λέξεις θεός και βρώση και σημαίνει φαγητό των θεών.
Ιστορικά στοιχεία για το κακάο
Οι πρώτες πληροφορίες που έχουν για την καλλιέργεια κακαόδεντρων είναι από την εποχή του πολιτισμού των Mάγια κάπου στο 600 μ.Χ. Στην εποχή των Αζτέκων το είδος ήταν σπάνιο και άξιζε όσο και το χρυσάφι. Οι καρποί προσφερόταν συνήθως στους θεούς και στους βασιλιάδες και χρησίμευαν ακόμα ως μέσο εμπορικών συναλλαγών, ως χρήμα.
Ο πρώτος Ευρωπαίος που θεωρείται ότι ανακάλυψε και έφερε το κακάο στην Ευρώπη είναι ο Hernado Cortez, ο οποίος το Πάσχα το 1519 προσάραξε με το στόλο του στην χερσόνησο Γιουκατάν. Εκεί τον υποδέχθηκε ο βασιλιάς των Ατζέκων, Μοντεζούμα, που του πρόσφερε χρυσάφι, πολύτιμους λίθους και ένα καλάθι γεμάτο κόκκους κακάο.
Ποια η διατροφική αξία του κακάο;
Θρεπτική σύσταση του κακάο σκόνη και της κουταλιάς (15 γραμμάρια) κακάο σκόνης.
| Θρεπτικά Συστατικά | Κακάο σκόνη | 1 κουτ. κακάο |
| Θερμίδες kcal | 312 | 47 |
| Θερμίδες kj | 1301 | 195 |
| Πρωτείνες g | 18,5 | 2,7 |
| Λίπος g | 21,7 | 3,2 |
| Υδατάνθρακες g | 11,5 | 1,7 |
| Ασβέστιο mg | 130 | 19,5 |
| Σίδηρος mg | 10,5 | 1,57 |
| Μαγνήσιο mg | 520 | 78 |
| Φωσφορος mg | 660 | 99 |
| Κάλιο mg | 1500 | 225 |
| Νάτριο mg | 950 | 142,5 |
| Ψευδάργυρος mg | 6,9 | 1,03 |
| Θιαμίνη (Βιταμίνη Β1) mg | 0,16 | 0,02 |
| Ριβοφλαβίνη (Βιταμίνη Β2) mg | 0,06 | 0,01 |
| Βιταμίνη Β6 mg | 0,07 | 0,01 |
| Βιταμίνη Ε mg | 0,68 | 0,10 |
| Κορεσμένα λιπαρά οξέα g | 12,8 | 1,92 |
| Μονοακόρεστα λιπαρά οξέα g | 7,2 | 1,08 |
| Πολυακόρεστα λιπαρά οξέα g | 0,6 | 0,09 |
| Χοληστερίνη mg | 0 | 0 |
Πηγή: Αντωνία Τριχοπούλου, Πίνακες σύνθεσης τροφίμων και ελληνικών φαγητών, 2004, 3η έκδοση
Επιδράσεις του κακάο στην υγεία
Πληθώρα επιστημονικών μελετών στηρίζουν τις ευεργετικές επιπτώσεις του κακάο στην υγεία του ανθρώπου
Αυτό οφείλεται κυρίως στις υψηλές συγκεντρώσεις του κακάο σε φλαβονοειδή και προκυανιδίνες. Οι ουσίες αυτές παρουσιάζουν αντιοξειδωτική δράση, παρεμποδίζοντας την οξειδωτική δράση των ελευθέρων ριζών, και προστατεύουν έτσι από τον καρκίνο, τις καρδιοπάθειες και τη γήρανση.
Προκυανιδίνες
Αυξάνουν σημαντικά τα επίπεδα προστακυκλίνης στο πλάσμα και μειώνουν τα επίπεδα λευκοτριενιών του πλάσματος. Η προστακυκλίνη μεταξύ άλλων προάγει την αγγειοδιαστολή και αναστέλλει τη συσσώρευση αιμοπεταλίων, άρα και το σχηματισμό θρόμβων αίματος. Αντίθετα, τα λευκοτριένια είναι αγγειοσυσταλτικά και μπορεί να είναι αιτία συσσώρευσης αιμοπεταλίων. Η ικανότητα επομένως των προκυανιδίνων να αυξάνουν την αναλογία προστακυκλίνης/λευκοτριενίων πιθανώς έχει ευεργετικά αποτελέσματα στη θρόμβωση και τη φλεγμονή.
Κακάο, φλαβονοειδή και εγκέφαλος
Καθώς εισέρχονται στο εγκέφαλο, προάγουν μία διέγερση στην αιμάτωση του εγκεφάλου. Μπορούν επίσης να προκαλέσουν αλλαγές στη μορφολογία νευρώνων, κυρίως σε περιοχές που εμπλέκονται με τη μάθηση και τη μνήμη. Συγκεκριμένα, η επικατεχίνη βελτιώνει διάφορες πτυχές της γνωστικής λειτουργίας σε ζώα και σε ανθρώπους. Η σοκολάτα προκαλεί επίσης θετικές επιδράσεις στη διάθεση και για τον λόγο αυτό δεν είναι τυχαίο που καταναλώνεται υπό συναισθηματική πίεση. Επιπλέον, τα φλαβονοειδή ενισχύουν τις γνωστικές ικανότητες, παράλληλα με την αντιγήρανση και τη μείωση του κινδύνου για την ανάπτυξη της νόσου του Alzheimer και τον κίνδυνο εγκεφαλικού επεισοδίου σε ανθρώπους. Το κακάο διεγείρει το κεντρικό νευρικό σύστημα και κατά την κατανάλωσή του εκκρίνονται από τον εγκέφαλο ενδορφίνες, ουσίες με αναλγητικές ιδιότητες που βελτιώνουν την ψυχική διάθεση. Επιπλέον, εκκρίνεται σεροτονίνη, ουσία με αντικαταθλιπτική δράση.
Σοκολάτα, κακάο και ψυχολογία
Έχει αλληλεπιδράσεις με νευροδιαβιβαστές, που συμβάλλουν στη διαμόρφωση της διάθεσης, αλλά και στη ρύθμιση της όρεξης. Η σχέση μεταξύ της σοκολάτας και διάθεσης είναι μία πολύπλοκη διαδικασία. Συνδυάζονται οι ψυχοφαρμακολογικές επιδράσεις του κακάο με τα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά της. Σε μία σχετική έρευνα μελετήθηκε η διαφορά του αποτελέσματος στην διάθεση και κατά πόσο οφείλεται στη γεύση. Η συγκεκριμένη ή έρευνα συνέκρινε δύο περιπτώσεις:
- αν η κατανάλωση σοκολάτας επηρεάζει αμέσως αρνητικά, αλλά όχι θετικά ή ουδέτερα τη διάθεσή μας
- αν το συγκεκριμένο αποτέλεσμα οφείλεται μόνο στη γεύση της σοκολάτας.
Στην πρώτη περίπτωση εξέτασαν την επίδραση της κατανάλωσης σοκολάτας και 1 ποτηριού νερού σε αρνητικές, θετικές και ουδέτερες ψυχολογικές καταστάσεις, μετά από την προβολή αντίστοιχων ταινιών. Τρώγοντας σοκολάτα λοιπόν, φάνηκε ότι μειώθηκαν τα αρνητικά συναισθήματα συγκριτικά με την κατανάλωση νερού, και αντίστοιχα δεν φάνηκαν διακυμάνσεις σε ουδέτερα ή θετικά συναισθήματα.
Στη δεύτερη περίπτωση συγκρίθηκαν τα αποτελέσματα που έχει μία πολύ νόστιμη σοκολάτα σε σχέση με μία άγευστη, καθώς και τη διάρκεια του αποτελέσματος. Η αρνητική διάθεση μειώθηκε περισσότερο τρώγοντας τη νόστιμη σοκολάτα και το αποτέλεσμα διήρκησε 3 λεπτά. Και στα 2 πειράματα, η βελτίωση της αρνητικής διάθεσης συσχετίστηκε με τη συναισθηματική κατανάλωση φαγητού. Δηλαδή, τρώγοντας κάτι γλυκό και νόστιμο βελτιώνεται η ψυχολογική μας διάθεση και αυτό οφείλεται στη γεύση του φαγητού. Οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η άμεση επιρροή του φαγητού στη διάθεση συμβάλλει και στη συνήθεια της κατανάλωσής του για να αντιμετωπίζουμε το άγχος.
Έρευνες και μελέτες
- Συγκριτική μελέτη στο Τμήμα Επιστήμης και Τεχνολογίας Τροφίμων του Πανεπιστημίου Κορνέλ στη Νέα Υόρκη, παρουσιάζει το κακάο (1 κούπα) να έχει διπλάσια αντιοξειδωτική δράση από το κόκκινο κρασί (1 ποτήρι), τριπλάσια από το πράσινο τσάι (1 φλιτζάνι) και πενταπλάσια από το μαύρο τσάι (1 φλιτζάνι).
- Έρευνες σε πληθυσμούς του Παναμά που καταναλώνουν καθημερινά 4-5 ποτήρια ζεστό αφέψημα κακάο και προσθέτουν σκόνη κακάο σε αρκετά φαγητά τους, έδειξαν σε ότι σε μεγάλο βαθμό δεν παρουσιάζουν υπέρταση σε μεγάλη ηλικία και διατρέχουν χαμηλότερο κίνδυνο καρδιαγγειακών νοσημάτων. Δεν παρουσιάστηκε το ίδιο αποτέλεσμα στους κατοίκους που είχαν μεταναστεύσει σε αστικές περιοχές και δεν κατανάλωναν πλέον αρκετό κακάο. Και αυτό οφείλεται στο ότι τα φλαβονοειδή ενεργοποιούν ένα ένζυμο (τη συνθετάση του μονοξειδίου του αζώτου) το οποίο είναι υπεύθυνο για την διάνοιξη των τοιχωμάτων των αρτηριών και την βελτίωση της αιματικής ροής (μείωση της πίεσης).
- Το Πανεπιστήμιο της Georgetown, σε έρευνα που διεξήγαγε, απομόνωσαν μια ουσία του κακάο, την προκυανιδίνη για να εξετάσουν την δράση της σε καλλιέργειες καρκινικών κυττάρων του μαστού. Βασικός σκοπός της έρευνας ήταν η εξακρίβωση των πιθανών δράσεων της προκυανιδίνης σε γονίδια που συνδέονται στην εξάπλωση των καρκινικών κυττάρων. Το πόρισμα της έρευνας κατέληξε ότι με την υποβολή της προκυανιδίνης σταματούσε ο πολλαπλασιασμός των καρκινικών κυττάρων. Παρόλο που δεν έχει βρεθεί ακριβώς ο τρόπος δράσης της προκυανιδίνης, εικάζεται παρόμοια δράση και για άλλους τύπους καρκίνου.
- Ερευνητές του Imperial College του Λονδίνου εξέτασαν την αποτελεσματικότητα της θεοβρωμίνης απέναντι στον βήχα, ένα συχνό αντανακλαστικό προστασίας από ορισμένες καταστάσεις, πλην όμως σε μακροχρόνια βάση γίνεται κουραστικός και κουράζει τον ασθενή. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η θεοβρωμίνη ήταν κατά 30% αποτελεσματικότερη εναντίον του επίμονου βήχα ακόμη και από την κωδεϊνη που σήμερα θεωρείται πολύ καλό αντιβηχικό φάρμακο, χωρίς να εμφανίζει παρενέργειες. Η δράση της θεοβρωμίνης είναι περιφερική και όχι στον εγκέφαλο, σταματώντας τη δράση του πνευμονογαστρικού νεύρου, υπεύθυνο για τον βήχα. Εντούτοις είναι λάθος προς το παρόν να ισχυριστούμε ότι αντικαθιστούμε τα αντιβηχικά φάρμακα με κακάο για να αντιμετωπίσουμε το βήχα.
Συμπέρασμα
Εν κατακλείδι, το κακάο βάσει των ιδιοτήτων του μπορεί να αποτελέσει τροφή πολύ ωφέλιμη για τον οργανισμό και θα πρέπει να είναι μέρος μιας ισορροπημένης διατροφής. Είναι πλούσιο σε αντιοξειδωτικές ουσίες. Το μόνο που πρέπει να προσέξουμε είναι η υψηλή του θερμιδική αξία καθώς η υπερβολική κατανάλωση του μπορεί να μας οδηγήσει σε μεγάλη αύξηση της ημερήσιας ενεργειακής μας πρόσληψης.
