Η παχυσαρκία θεωρείται κρισιμο σημείο αντιμετώπισης τόσο σε ατομικό επίπεδο όσο και σε επίπεδο δημόσιας υγείας. Έχει πολλές αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία και θεωρείται ως ένας από τους κύριους παράγοντες κινδύνου εμφάνισης και προδιάθεσης της αναδυόμενης επιδημίας των λεγόμενων «μη μεταδοτικών ασθενειών» (σακχαρώδης διαβήτης, καρδιαγγειακά νοσήματα κ.α). Εκτιμάται ότι με τη συνέχιση της τρέχουσας τάσης, το παγκόσμιο ποσοστό 33,0%, για το υπερβολικό βάρος και την παχυσαρκία μεταξύ των ενηλίκων (1,3 δισεκατομμύρια άνθρωποι) θα φθάσει το 57,3% (3,3 δισ άτομα) μέχρι το 2030. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας θεωρεί το υπερβολικό βάρος, ως έναν από τους 10 πρώτους παράγοντες κινδύνου για την υγεία παγκοσμίως.
Που οφείλεται η παχυσαρκία;
Μέχρι σήμερα, είναι γνωστό ότι η έλλειψη ισορροπίας μεταξύ της πρόσληψης τροφής και της ενεργειακής απόδοσης - δαπάνης, αλλά και της επιρροής του γενετικού υπόβαθρου, αποτελούν τη βασική αιτία εμφάνισης της παχυσαρκίας. Η αύξηση όμως, της επίπτωσης της παχυσαρκίας φαίνεται να αντιστοιχεί με την αύξηση της χρήσης και της διανομής βιομηχανικών χημικών ουσιών που ενδεχομένως να παίζουν ρόλο στην ανάπτυξη της παχυσαρκίας. Σε μια ενδιαφέρουσα ανασκόπηση το 2002, ο Baillie-Hamilton αναφέρθηκε στο ρόλο των χημικών τοξινών στην αιτιολογία εμφάνισης της παχυσαρκίας παρουσιάζοντας, τη σύμπτωση μεταξύ της εμφάνισης της επιδημίας παχυσαρκίας με την αισθητή αύξηση στη χρήση βιομηχανικών χημικών ουσιών στο περιβάλλον ιδίως κατά τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες.
Υπάρχουν χημικές ουσίες που συνδέονται με την παχυσαρκία;
Στοιχεία ερευνών, υποδηλώνουν ότι χημικές ουσίες που προκαλούν ενδοκρινικές διαταραχές (EDC: endocrine-disrupting chemicals) μπορεί να συνδέονται με την εμφάνιση παχυσαρκίας. Τα EDC είναι χημικά που μεταβάλλουν την κανονική λειτουργία των ορμονών και άλλων σηματοδοτικών μορίων στο σώμα. Πρόσθετες μελέτες πρότειναν την ύπαρξη χημικών ουσιών που ονομάζονται «obesogens», μόρια δηλαδή με δυσμενείς επιδράσεις στο μεταβολισμό των λιπιδίων, με αποτέλεσμα την εμφάνιση παχυσαρκίας. Η περιβαλλοντική υπόθεση των «obesogen» υποδηλώνει ότι η προγεννητική ή η πρώιμη έκθεση σε ορισμένες ουσίες που χρακτηρίζονται ως EDC ενδέχεται να προδιαθέτουν τα άτομα αυτα που εκτίθενται σε εμφάνιση αυξημένης λιπώδους μάζας και υπερβολικού σωματικού βάρους. Η υπόθεση αναφέρεται στο ότι η έκθεση σε obesogens μπορεί να τροποποιήσει το επιγονιδίωμα κάποιων βλαστοκυττάρων. Ως εκ τούτου, άτομα που εκτίθενται σε «obesogens» κατά τη διάρκεια της πρώιμης ζωής μπορεί να έχουν τροποποιημένο ένα μέρος των βλαστοκυττάρων τους, «προγραμματισμένο» ήδη για την εμφάνιση περίσσειας λιπώδους μαζας. Ο κατάλογος των χημικών ουσιών που μελετώνται ως πιθανά obesogens συνεχίζει να αυξάνεται και περιλαμβάνει ουσίες όπως: Διαιθυλοστιλβεστρόλη (diethylstilbestrol,DES), Δισφαινόλη Α (bisphenol A BPA), Φθαλικές ενώσεις (phthalates), Πολυβρωμοδιφαινυλαιθέρες (polybrominated diphenyl ethers,PBDEs), Χημικές ουσίες πολυφθοροαλκυλίου (polyfluoroalkyl chemicals, PFCs), Παρασιτοκτόνα οργανοχλωρίου (organochlorine,OC) κ.α.
Συμπερασμα
Τα στοιχεία όλο και αυξάνονται, αλλά πολλά ερωτήματα παραμένουν. Φαίνεται πως η έκθεση σε περιβαλλοντικούς παράγοντες, ιδίως κατά τη διάρκεια της αναπτυξιακής φάσης της ζωής, θα μπορούσαν ενδεχομένως να αυξήσουν τον κίνδυνο εμφάνισης υπερβολικού βάρους. Λαμβάνοντας υπόψη τις τρέχουσες γνώσεις σχετικά με τις δυσμενείς επιδράσεις των χημικών ουσιών στην ανθρώπινη υγεία, η παχυσαρκία θα πρέπει να θεωρηθεί πολυπαραγοντική διαταραχή και επομένως απαιτείται να δοθεί έμφαση, μέσω των δομών της δημόσιας υγείας, στις παρεμβάσεις για την προστασία του περιβάλλοντος και την υγεία εν γένει.
