Η Αποτελεσματικότητα Διαφόρων Διατροφικών Παρεμβάσεων στη Διαχείριση Συμπτωμάτων της Γαστροοισοφαγικής Παλινδρόμησης

Εισαγωγή

Η Γαστροοισοφαγική Παλινδρόμηση (ΓΟΠΝ) είναι μία νόσος του ανώτερου πεπτικού συστήματος, κατά την οποία το περιεχόμενο του στομάχου παλινδρομεί στον οισοφάγο λόγω της χαλάρωσης του κατώτερου οισοφαγικού σφιγκτήρα. Παρά τον υψηλό επιπολασμό (15-20%) της γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης, η σοβαρότητα και ο αντίκτυπος των συμπτωμάτων της στην ποιότητα ζωής των ασθενών συχνά υποτιμάται από τους επαγγελματίες υγείας. Οι ασθενείς με ΓΟΠΝ εμφανίζουν συχνά συμπτώματα που μπορεί να ποικίλλουν σε ένταση από ήπια έως εξουθενωτικά. Μερικά από τα πιο χαρακτηριστικά συμπτώματα που προκαλεί η ΓΟΠΝ είναι η καούρα και ο επιγαστρικός πόνος. Ωστόσο, αν η παλινδρόμηση του όξινου περιεχομένου του στομάχου, παρατηρείται μακροπρόθεσμα, μπορεί να προκαλέσει πιο σημαντικές επιπλοκές, όπως είναι ο οισοφάγος Barret, η διαβρωτική οισοφαγίτιδα, το αδενοκαρκίνωμα του οισοφάγου, το άσθμα και η διάβρωση των δοντιών.

Λόγω των ποικίλων και σοβαρών επιπλοκών που μπορεί να προξενήσει η ΓΟΠΝ μακροπρόθεσμα, καθίσταται αναγκαία η υιοθέτηση θεραπευτικών μεθόδων για την ανακούφιση των συμπτωμάτων. Ανάμεσα στις διάφορες θεραπευτικές μεθόδους που υπάρχουν για την αντιμετώπιση της ΓΟΠΝ περιλαμβάνονται οι διαιτητικές παρεμβάσεις και οι αλλαγές του τρόπου ζωής, οι οποίες αναζητούνται από τους ασθενείς και συνιστώνται από τους επαγγελματίες υγείας ως εναλλακτικές ή/και επικουρικές στρατηγικές για τη διαχείριση των συμπτωμάτων της ΓΟΠΝ.

Στις θεραπείες του τρόπου ζωής περιλαμβάνονται τροποποιήσεις στις συνήθειες του ύπνου, την αποφυγή κατάκλισης στη δεξιά πλευρά του σώματος, την εφαρμογή του ρουχισμού (αποφυγή στενών ρούχων και ζωνών), τη σωματική δραστηριότητα και τη διατροφή. Οι διαιτητικοί περιορισμοί περιλαμβάνουν την αποφυγή κατανάλωσης ορισμένων τροφών που θεωρούνται ερεθιστικές για τον γαστρεντερικό σωλήνα, όπως το αλκοόλ, τα εσπεριδοειδή, τα ανθρακούχα ποτά, η καφεΐνη, η σοκολάτα, τα πικάντικα φαγητά και τα τρόφιμα με υψηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά.

Νέα Δεδομένα

Εδώ και αρκετές δεκαετίες έχουν πραγματοποιηθεί μελέτες οι οποίες έχουν διερευνήσει τη συσχέτιση της διατροφής με την ΓΟΠΝ. Αν και τα στοιχεία είναι σε αρκετές περιπτώσεις αντιφατικά και συγκεχυμένα, οι περιορισμοί της διατροφής και της διατροφικής συμπεριφοράς έχουν συσταθεί σε αρκετές μελέτες. Εντούτοις, επειδή οι διαιτητικοί περιορισμοί μπορεί να προκαλέσουν ψυχολογικές βλάβες και διαταραγμένες διατροφικές συνήθειες απαιτούνται περισσότερες έρευνες στην κλινική πρακτική.

Τα τελευταία χρόνια, εκτός από τους διαιτητικούς περιορισμούς, έχει υπάρξει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα προβιοτικά και τα συμπληρώματα διατροφής όσον αφορά την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων της ΓΟΠΝ. Όσον αφορά στα προβιοτικά, πρόκειται για μη παθογόνους μικροοργανισμούς που προσλαμβάνονται μέσω ζυμωμένων τροφίμων και συμπληρωμάτων και έχουν την ικανότητα να βελτιώνουν τη μικροβιακή ισορροπία στο γαστρεντερικό σωλήνα και κατά επέκταση να διατηρούν την υγεία ολόκληρου του πεπτικού συστήματος.

Επιπλέον, όσον αφορά στα διατροφικά συμπληρώματα, περιορισμένος αριθμός πρόσφατων ερευνών συμπέρανε ότι τα σκευάσματα αυτά βελτιώνουν τα γαστρεντερικά συμπτώματα σε ασθενείς με σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου και φλεγμονώδη νοσήματα του εντέρου, και έχουν συστηθεί από τους επαγγελματίες υγείας για την καλυτέρευση των συμπτωμάτων της γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης. Εντούτοις, απαιτείται περαιτέρω διερεύνηση της επίδρασης των προβιοτικών και των συμπληρωμάτων διατροφής στη διαχείριση της ΓΟΠΝ.

Στόχος της μετα-ανάλυσης

Η εν λόγω μεταανάλυση του 2022, είχε ως απώτερο στόχο την αξιολόγηση της επίδρασης των διαφόρων διατροφικών παρεμβάσεων (π.χ. με δίαιτες περιορισμού, με συμπληρώματα διατροφής, με συμπληρώματα προβιοτικών, κ.ά.) στα συμπτώματα της γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης, παράλληλα με ή χωρίς τη λήψη φαρμακοθεραπείας, σε ενήλικες με ιστορικό ΓΟΠΝ ή λειτουργικής δυσπεψίας σε σύγκριση με την μη παρέμβαση, τη λήψη εικονικού φαρμάκου ή τη συνήθη φροντίδα.

Πώς σχεδιάστηκε η μετα-ανάλυση;

Στην παρούσα μετα-ανάλυση συμπεριλήφθηκαν 21 μελέτες παρέμβασης, οι οποίες προέκυψαν ύστερα από συστηματική αναζήτηση στις βάσεις δεδομένων MEDLINE, CINAHL, CENTRAL και Embase. Οι αναζητήσεις αυτές διήρκησαν από τις 28 Οκτωβρίου 2020 έως τις 27 Ιουλίου 2021.

Τι έδειξαν τα Αποτελέσματα;

1. Μετά το πέρας της έρευνας και της αξιολόγησης, αποκαλύφθηκε σημαντική ετερογένεια ανάμεσα στις διάφορες παρεμβατικές μεθόδους (διατροφή, διατροφική συμπεριφορά, είδος συμπληρωμάτων διατροφής και προβιοτικά συμπληρώματα) για την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων της γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης. Ορισμένοι από τους λόγους που συνέβαλαν σε αυτή την ετερογένεια είναι επειδή οι παρεμβάσεις που δοκιμάστηκαν διέφεραν σε βασικά σημεία, ενώ ταυτόχρονα εξετάσθηκαν σε μικρά πληθυσμιακά δείγματα στη διάρκεια μίας ημέρας ή ενός μόνο γεύματος, οδηγώντας σε χαμηλή εμπιστοσύνη στα ευρήματα τόσο των σημαντικών όσο και των μη σημαντικών επιδράσεων.
2. Εξαίρεση αποτέλεσε η επίδραση των πλούσιων σε βιοφαινόλες καψουλών που περιέχουν τζίντζερ, για την οποία υπήρξε ισχυρή εμπιστοσύνη (βαθμολογία GRADE: υψηλή) ως προς την ανακούφιση των συμπτωμάτων της ΓΟΠΝ με 4 εβδομάδες συμπλήρωση. Το εύρημα αυτό, προκάλεσε έκπληξη, καθώς το τζίντζερ συχνά συνοδεύεται από προειδοποίηση για ανεπιθύμητες γαστρεντερικές παρενέργειες, συμπεριλαμβανομένης της καούρας. Παρόλα αυτά, μία από τις συστηματικές ανασκοπήσεις που συμπεριλήφθηκαν στη μετα-ανάλυση ανέφερε ότι η παλινδρόμηση στην εγκυμοσύνη ανακουφίστηκε σε σημαντικό βαθμό ύστερα από την κατανάλωση τζίντζερ σε συνδυασμό με μικρά και συχνά γεύματα. Επομένως, φαίνεται ότι τα συμπτώματα της ΓΟΠΝ μπορούν να βελτιωθούν σε ασθενείς ύστερα από τη λήψη τυποποιημένου συμπληρώματος τζίντζερ, αλλά θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι συνοσηρότητες και η ατομική διακύμανση.
3. Επιπλέον, από τις περιοριστικές διατροφικές παρεμβάσεις που δοκιμάστηκαν, διαπιστώθηκε βελτίωση των συμπτωμάτων της ΓΟΠΝ μόνο για δίαιτες χαμηλής περιεκτικότητας σε υδατάνθρακες, για εξατομικευμένες δίαιτες αποκλεισμού, για δίαιτες χαμηλού νικελίου και για δίαιτες χαμηλές σε λιπαρά και χαμηλές σε θερμίδες. Εντούτοις, αυτές οι δίαιτες δοκιμάστηκαν σε παρεμβάσεις ενός γεύματος ή μιας ημέρας και επομένως στερούνται εμπιστοσύνης ως προς την καταλληλότητά τους για τη διαχείριση των συμπτωμάτων της ΓΟΠΝ. Εξαίρεση αποτελούν οι εξατομικευμένες δίαιτες αποκλεισμού που εφαρμόστηκαν από επαγγελματία διαιτολόγο και η οποία απέκλεισε τροφές στις οποίες κάθε μεμονωμένος συμμετέχων βρέθηκε να έχει ισχυρή λευκοκυτταροτοξική αντίδραση.
4. Η δίαιτα χαμηλής περιεκτικότητας σε FODMAPs βρέθηκε να μην έχει καμία επίδραση σε σύγκριση με τις συνήθεις συμβουλές διατροφής και τρόπου ζωής στη θεραπεία της ΓΟΠΝ. Ωστόσο, ενδεχομένως η δίαιτα αυτή να σχετίζεται αποκλειστικά με τις χαμηλότερες γαστρεντερικές παθήσεις, όπως το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου. Συνεπώς, προτείνεται η διεξαγωγή περαιτέρω ερευνών που να εξετάζουν την επίδραση της δίαιτας με FODMAPs στη ΓΟΠΝ, προτού συστηθούν περιοριστικές δίαιτες στο κλινικό περιβάλλον.
5. Τα προβιοτικά αποτελούν σημαντική στρατηγική για τη βελτίωση των συμπτωμάτων σε ασθένειες του κατώτερου γαστρεντερικού συστήματος. Όμως, η συμπληρωματική χορήγηση προβιοτικών και ο εμπλουτισμός με ελαιόλαδο βρέθηκε ότι δεν έχουν καμία επίδραση στα συμπτώματα της ΓΟΠΝ σε διάστημα μιας έως οκτώ εβδομάδων. Μια εξήγηση σε αυτό, μπορεί να είναι ότι το ελαιόλαδο αποτελείται από λιπαρά οξέα, ουσίες που μπορεί να εξουδετερώσουν την αποτελεσματικότητα των προβιοτικών. Μάλιστα, αποδείχθηκε ότι ένα υγρό γεύμα με υψηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά συνέβαλλε σε χειρότερα συμπτώματα ΓΟΠΝ σε σύγκριση με τα υγρά γεύματα χαμηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά.
6. Η πρωτεΐνη φυτικής προέλευσης βρέθηκε ότι βελτιώνει τα συμπτώματα της παλινδρόμησης και μειώνει την επίπτωση για την εκδήλωση παρενεργειών σε σύγκριση με τη ζωική. Όμως, η διαπίστωση αυτή προήλθε μόνο από ένα μη τυφλό γεύμα, γεγονός που υποδηλώνει ότι τα διατροφικά πρότυπα με βάση τα φυτά δεν είναι ακόμη τεκμηριωμένα. Οι χορτοφαγικές δίαιτες θα πρέπει να διερευνηθούν περαιτέρω όσον αφορά τη ΓΟΠΝ.
7. Η επίδραση του καφέ στη ΓΟΠΝ διερευνήθηκε σε 2 μελέτες, οι οποίες όμως κατέληξαν σε διαφορετικά συμπεράσματα. Η μια από αυτές, συμπέρανε ότι η εξάλειψη του καφέ από το διατροφικό πλάνο προσφέρει βελτιωμένα αποτελέσματα στα συμπτώματα της ΓΟΠΝ, ενώ η άλλη μελέτη, η οποία σύγκρινε τον καφέ με το ζεστό νερό και παρείχε υψηλότερο επίπεδο αποδεικτικών στοιχείων, δεν ανέφερε κανένα αποτέλεσμα ως προς την συμπτωματολογία της εν λόγω νόσου. Τα συμπεράσματα αυτά υποδηλώνουν ότι δεν υπάρχουν επαρκή αποδεικτικά στοιχεία για να συστήσουμε την κατάργηση του καφέ, εφόσον οι ασθενείς τον καταναλώνουν τακτικά.

Περιορισμοί μετα-ανάλυσης

1. Αδυναμία παροχής στους ασθενείς ενός μεγάλου καταλόγου περιορισμών στα τρόφιμα και τις διατροφικές συμπεριφορές.
2. Οι μελέτες που συμπεριλήφθηκαν είχαν μικρά πληθυσμιακά δείγματα και η διερεύνηση των επιδράσεων ελέγχθηκε μόνο στο διάστημα μιας ημέρας ή ενός γεύματος.
3. Οι μελέτες που εντάχθηκαν στη μετα-ανάλυση δεν μετρούσαν μόνο αντικειμενικούς βιοδείκτες της ΓΟΠΝ.

Συμπεράσματα

Τα στοιχεία για τη διαιτητική διαχείριση των συμπτωμάτων της ΓΟΠΝ είναι ακόμη αρκετά περιορισμένα ως προς το πεδίο εφαρμογής. Τα ευρήματα συνιστούν την ανάγκη απομάκρυνσης από την τυποποιημένη πρακτική των γενικών διατροφικών περιορισμών και της διατροφικής συμπεριφοράς και προτείνουν την παροχή εξατομικευμένης διατροφικής διαχείρισης.

Οι παρεμβάσεις που φάνηκαν αποτελεσματικές στην αντιμετώπιση των συμπτωμάτων της ΓΟΠΝ περιελάμβαναν: διατροφικά συμπληρώματα με τζίντζερ, αποκλεισμό τροφών που προκαλούν λευκοκυτταροτοξικότητα, κατανάλωση προβιοτικών, συμπληρώματα βιταμινών και εκχύλισμα φραγκόσυκου. Ωστόσο, υπάρχει έντονη ανάγκη για τη διεξαγωγή επιπρόσθετων μελετών που να είναι τυφλές, να πραγματοποιούν παρέμβαση για τουλάχιστον 1 μήνα και να βασίζονται σε αντικειμενικότερες μετρήσεις.