Ποιες ήταν οι συστάσεις έως τώρα;
Το 2009, οι συστάσεις τηςΕυρωπαϊκής Αρχής για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA) σχετικά με την εισαγωγή συμπληρωματικών τροφών στη διατροφή των υγιεινών βρεφών ήταν μεταξύ 4 και 6 μηνών. Θεωρείτο ασφαλής και ότι δεν δημιουργεί κίνδυνο για δυσμενείς επιπτώσεις στην υγεία (βραχυπρόθεσμα συμπεριλαμβανομένων λοιμώξεις, μείωση ή υπερβολική αύξηση βάρους και πιθανές μακροπρόθεσμες επιπτώσεις, όπως η αλλεργία και η παχυσαρκία).
Ποιος είναι ο στόχος της EFSA;
Τον Σεπτέμβριο του 2019, πραγματοποιήθηκε η αναθεώρηση των συστάσεων για την εισαγωγή των συμπληρωματικών στερεών τροφών στη βρεφική ηλικία με βάση τα νεότερα επιστημονικά δεδομένα με στόχο να απαντήσει στην ακόλουθη ερώτηση:
Μήπως η χρονική στιγμή της εισαγωγής στερεών τροφών εκτός από το μητρικό γάλα ή τη βρεφική φόρμουλα-υποκατάστατο γάλακτος μέσα στους πρώτους έξι μήνες της ζωής κάνει τη διαφορά στην υγεία ενός παιδιού;
Ποιες είναι οι οδηγίες;
Το κατάλληλο ηλικιακό εύρος αξιολογήθηκε λαμβάνοντας υπόψη τις επιπτώσεις στην υγεία, τις διατροφικές πτυχές και την ανάπτυξη των βρεφών.
- Δεν υπάρχει ενιαία κατάλληλη ηλικία για την εισαγωγή των στερεών τροφών, αλλά μια ηλικιακή κλίμακα στην οποία θα πρέπει να εισαχθούν, ανάλογα με την ανάπτυξη και τα χαρακτηριστικά του κάθε βρέφους.
- Από διατροφικής απόψεως, δεν είναι απαραίτητο να εισάγονται στερεές τροφές πριν από την ηλικία των έξι μηνών, εφόσον τα βρέφη δεν υποφέρουν από έλλειψη σιδήρου.
Τα βρέφη που διατρέχουν υψηλό κίνδυνο ανεπάρκειας σιδήρου είναι:
- Τα αποκλειστικώς θηλάζοντα βρέφη γεννημένα από μητέρες με χαμηλά επίπεδα σιδήρου
- Αυτά με πρόωρη απολίνωση του ομφάλιου λώρου (<1 λεπτό μετά τη γέννηση)
- Τα γεννημένα πρόωρα
- Τα γεννημένα σε μικρή ηλικία κύησης
- Τα βρέφη με υψηλή ταχύτητα ανάπτυξης μπορούν να επωφεληθούν από την πρόωρη εισαγωγή συμπληρωματικών τροφών που αποτελούν πλούσιες πηγές σιδήρου, όπως το κρέας και το ψάρι.
Τα σημαντικά ορόσημα στην ανάπτυξη ενός βρέφους, όπου αποκτούν τις απαραίτητες δεξιότητες για την κατανάλωση συμπληρωματικών – στερεών τροφών και αποτελούν τα χαρακτηριστικά σημεία για την ετοιμότητα του βρέφους είναι:
- Όταν ξαπλώνουν ανάσκελα να κρατάνε το κεφάλι τους ευθεία.
- Όταν τα σηκώνετε ή τα βοηθάτε να καθίσουν και ελέγχουν το κεφάλι τους.
- Όταν αρχίζει να μειώνεται το αντανακλαστικό ώθησης της γλώσσας με το οποίο βγάζουν αντικείμενα από το στόμα τους.
Τα βρέφη θα πρέπει να είναι σε θέση να καθίσουν χωρίς υποστήριξη πριν αρχίσουν να σιτίζονται με τα χέρια τους. Αυτές οι δεξιότητες αρχίζουν να αναπτύσσονται μεταξύ 3 και 4 μηνών, αλλά η αναπτυξιακή ταχύτητα μπορεί να διαφέρει από παιδί σε παιδί.
- Με βάση αυτές τις σωματικές και αναπτυξιακές απαιτήσεις, τα βρέφη είναι έτοιμα να καταναλώσουν στερεές τροφές μεταξύ του τέλους 3 - 4 μήνα και πιο συχνά στους 6 μήνες.
- Ανεξάρτητα από τα παραπάνω, το γεγονός ότι ένα βρέφος μπορεί να είναι αναπτυξιακά έτοιμο για μια πιο διαφοροποιημένη διατροφή πριν από τους έξι μήνες δε σημαίνει απαραίτητα ότι πρέπει να εισαχθούν συμπληρωματικά οι στερεές τροφές.
Graphic according to EFSA (2019)
- Επιπλέον, η EFSA δεν παρουσίασε κανένα στοιχείο που να αναφέρει ότι η εισαγωγή συμπληρωματικών στερεών τροφών πριν από την ηλικία των έξι μηνών είναι είτε επιβλαβής είτε ωφέλιμη για την υγεία του βρέφους.
- Οποιεσδήποτε πρακτικές διατροφής πρέπει να συμμορφώνονται με τις εθνικές συστάσεις όσον αφορά την κατάλληλη για την ηλικία σύσταση και υφή. Επιπλέον, τα τρόφιμα πρέπει να είναι επαρκώς θρεπτικά και να παρασκευάζονται σύμφωνα με τις καλές πρακτικές υγιεινής.
- Όσον αφορά την πρόληψη των αλλεργιών, δεν υπάρχει λόγος να αποκλείσουμε την γλουτένη ή αλλεργιογόνα τρόφιμα όπως τα ψάρια, τα φιστίκια, τα αυγά ή τα δημητριακά από τη συμπληρωματική διατροφή.
Το 2017, η Ευρωπαϊκή Εταιρεία Παιδιατρικής Γαστρεντερολογίας, Ηπατολογίας και Διατροφής (ESPGHAN) δημοσίευσε τις συστάσεις της σχετικά με την εισαγωγή συμπληρωματικών στερεών τροφών. Σύμφωνα με αυτές τις κατευθυντήριες γραμμές, η εισαγωγή συμπληρωματικών στερεών τροφίμων δεν πρέπει να γίνεται πριν από τους 4 μήνες αλλά δεν πρέπει να καθυστερούν και πέραν των 6 μηνών.
Ποιος είναι ο ρόλος του διαιτολόγου;
Ο επαγγελματίας διαιτολόγος έχει ρόλο-κλειδί στην ενημέρωση όσον αφορά την αξία του μητρικού θηλασμού τόσο προς το βρέφος – νήπιο όσο και στη μητέρα. Επιπρόσθετα αναλαμβάνει να συμβουλέψει για την ισορροπημένη διατροφή του βρέφους - διαχείριση βάρους αλλά και τη γενικότερη ανάπτυξη του.Παράλληλα, σε περιπτώσεις όπου παρατηρείται είτε υποθρεψία είτε αυξημένο βάρος με βάση τις καμπύλες ανάπτυξης της εκάστοτε χώρας, ο επαγγελματίας υγείας οφείλει να παρέχει συμβουλές διατροφής στην οικογένεια του βρέφους. Ακόμη, δύναται να εκπαιδεύσει άλλους επιστήμονες υγείας, όπως παιδίατρους, ώστε και αυτοί με τη σειρά τους να παρέχουν σωστές συμβουλές διατροφής με στόχο την κατάλληλη εισαγωγή στέρεων τροφών συμπληρωματικά με το μητρικό γάλα ή το υποκατάστατο γάλακτος.
Συμπερασματικά, οι συστάσεις της ΕFSA συνάδουν με τις πρόσφατες συστάσεις του ελληνικού Υπουργείου Υγείας που τονίζουν την αξία του αποκλειστικού θηλασμού έως τους 6 μήνες, την έγκαιρη εισαγωγή τροφών που αποτελούν πλούσιες πηγές σιδήρου και την εισαγωγή όλων των τροφών, ακόμα και των κοινών αλλεργιογόνων και των τροφίμων με γλουτένη.
Τι να κρατήσει ο επαγγελματίας υγείας;
Στην πράξη, ο επαγγελματίας υγείας θα πρέπει να αξιολογεί τη διατροφική κατάσταση ενός βρέφους που προσέρχεται σε πρωτοβάθμιες υπηρεσίες υγείας και να ενθαρρύνει αρχικά την πρακτική του αποκλειστικού θηλασμού και έπειτα την εισαγωγή των στερεών τροφών συμπληρωματικά ανάλογα την ανάπτυξη του βρέφους, τις αποθήκες σιδήρου και τα χαρακτηριστικά σημεία ετοιμότητας του βρέφους. Οι οδηγίες αυτές απευθύνονται σε επαγγελματίες υγείας που παρέχουν υπηρεσίες υγείας σε βρέφη (διαιτολόγοι, παιδίατροι) και υπεύθυνους δημιουργίας προγραμμάτων αγωγής υγείας.
