Η πρώτη συστηματική ανασκόπηση της επιστημονικής αρθρογραφίας αποδίδει στην κινόα ιδιότητες ελέγχου του σωματικού βάρους, βελτίωσης του λιπιδαιμικού προφίλ και μείωσης του οξειδωτικού στρες.
Δεν μπορούμε να πούμε με σιγουριά σε ποια κατηγορία τροφίμων κατατάσσεται – συχνά χαρακτηρίζεται ως “ψευτοδημητριακό” ή ελαιώδης “ψευδοσπόρος”, ως φυτό ανήκει σε οικογένεια λαχανικών, ενώ οι πληθυσμοί των Άνδεων την αποκαλούσαν για χιλιάδες χρόνια “μητέρα όλων των σιτηρών” – ωστόσο, γνωρίζουμε ότι η διατροφική της σύσταση είναι αξιοσημείωτη. Το υψηλό περιεχόμενο πρωτεΐνης και η ισορροπία των αμινοξέων της, που προσομοιάζουν τη βιολογική αξία της πρωτεΐνης του γάλακτος, την καθιστούν ανώτερη των υπόλοιπων δημητριακών. Ταυτόχρονα, υπερτερεί των άλλων δημητριακών στο επίπεδο λιπιδίων, φυτικών ινών, βιταμινών Β1, Β2, Β6, C, E και μετάλλων και ειδικότερα ασβεστίου, φωσφόρου, σιδήρου και ψευδαργύρου, και είναι ελεύθερη γλουτένης. Τα τελευταία χρόνια, η ζήτηση των καταναλωτών αυξάνεται σταθερά λόγω της διατροφικής της αξίας και των οφελών υγείας που της αποδίδονται. Παρόλο, όμως, που γίνεται όλο και πιο δημοφιλής τροφή, η επίδραση της κατανάλωσής της έχει ερευνηθεί ελάχιστα.
Σχετικά με την έρευνα
Ερευνητές από το Πανεπιστήμιο Wollongong της Αυστραλίας, πραγματοποίησαν μια συστηματική ανασκόπηση της επιστημονικής βιβλιογραφίας, με στόχο την εξακρίβωση των φυσιολογικών επιδράσεων της κατανάλωσης κινόας και την δυνατότητα αυτών να επηρεάσουν θετικά την ανθρώπινη υγεία. Στη μελέτη συμπεριλήφθησαν συνολικά 18 έρευνες πειραματικών ζωικών μοντέλων, οι οποίες έχουν χρησιμοποιήσει την κινόα ως πειραματική δίαιτα. Οι φυσιολογικές εκβάσεις που μελετήθηκαν ήταν: αύξηση βάρους, λιπιδαιμικό προφίλ και αντιοξειδωτική δράση.
Τα αποτελέσματα της έρευνας
Αύξηση βάρους (16 έρευνες)
- η προσθήκη κινόας στην πειραματική δίαιτα έδειξε θετική συσχέτιση με μειωμένη αύξηση βάρους, έως 89% συγκριτικά με την ομάδα ελέγχου.
- συσχετίστηκε με μειωμένη συγκέντρωσης λεπτίνης κατά 14-35%, μείωση της μεταγευματικής γκρελίνης κατά 5,4% και αύξηση της χολοκυστοκινίνης κατά 45,5%.
- στα πλαίσια δίαιτας υψηλού λίπους, μείωσε τη μάζα του λιπώδους ιστού και την έκφραση των φλεγμονωδών αντιποκινών.
Λιπιδαιμικό προφίλ (6 έρευνες)
- η κατανάλωση της κινόας συσχετίστηκε με μειώσεις της χοληστερόλης, των τριγλυκεριδίων, της LDL και της HDL.
- η μεγαλύτερη μείωση της χοληστερόλης, τριγλυκεριδίων και HDL ήταν 25,5%, 46,5% και 9,6 %, αντίστοιχα.
- σημαντική μείωση της χοληστερόλης παρατηρήθηκε με μόλις 15 ημέρες κατανάλωσης.
- αύξηση της κινόας σε ποσότητες άνω των 50γρ/kg, συνοδεύονται από παράλληλη αύξηση της αποτελεσματικότητας στην μείωση της χοληστερόλης, HDL και LDL.
Αντιοξειδωτική δράση (2 έρευνες)
- η συγκέντρωση αντιοξειδωτικών ενώσεων και οι δείκτες οξειδωτικής βλάβης, παρουσίασαν ιδιαίτερα υψηλό βαθμό διαφοροποίησης μεταξύ οργάνων και μεταξύ ζώων που υποβλήθηκαν σε διαφορετικούς βαθμούς οξειδωτικού στρες.
- ανάμεσα στις δύο έρευνες, οι μετρήσεις της υπεροξείδωσης των λιπιδίων βρέθηκαν σε πλήρη αντίθεση.
Πιθανοί εμπλεκόμενοι μηχανισμοί
Η μειωμένη αύξηση βάρους θεωρείται ότι συνδέεται με
1. Την παρουσία των σαπωνινών στους σπόρους της κινόας, και συγκεκριμένα με:
- την ικανότητά τους να παρεμβαίνουν στην εντερική λειτουργία, αυξάνοντας την αγωγιμότητα της νήστιδας.
- αλλαγές στην έκφραση εντερικών ορμονών, π.χ. αυξημένα μεταγευματικά επίπεδα χολεκυστοκινίνης προωθούν το αίσθημα του κορεσμού.
- η πικρή τους γεύση μειώνει την γευστικότητα ορισμένων ποικιλιών και οδηγεί σε μειωμένη πρόσληψη.
- ακόμη και στις εμπορικά διαθέσιμες ποικιλίες κινόας, στις οποίες οι πικρόγευστες σαπωνίνες έχουν αφαιρεθεί, η παρουσία πρωτεΐνης, ινών και φαινολικών μπορεί να προκαλέσει αίσθημα κορεσμού και μείωση της πρόσληψης.
2. Την παρουσία της φυσικής στεροειδούς ορμόνης, 20-υδροξυεκδυζόνη, η οποία:
- επηρεάζει την έκφραση των γονιδίων που είναι υπεύθυνα για την αποθήκευση λίπους (π.χ. λιποπρωτεϊνική λιπάση και PPAR-γ)
- επηρεάζει τη μεταγωγή σήματος και την έκφραση της αντιπωκινών.
Η επίδραση της κατανάλωσης κινόας στο λιπιδαιμικό προφίλ
- σχετίζεται με αυξημένη απέκκριση χολικών οξέων και μειωμένη έκφραση της ηπατικής αναγωγάσης του HMG-CoA.
- θεωρείται ότι οι πρωτεΐνες της κινόας διευκολύνουν τη μείωση της επαναπορρόφησης χολικών οξέων και τη μείωση της ηπατικής σύνθεσης της χοληστερόλης.
- η 20-υδροξυεκδυζόνη έχει συσχετιστεί με τροποποιήσεις στην απορρόφηση των λιπιδίων, οι οποίες οδηγούν σε σημαντικά υψηλότερο επίπεδο απέκκρισης λιπιδίων μέσω των κοπράνων.
- η υποχοληστεριναιμική επίδραση της κινόας παρέμεινε μετά την πρόκληση υπερχοληστερολαιμίας και οξειδωτικού στρες, υποδεικνύοντας ότι διαδραματίζει ενεργό ρόλο στον μεταβολισμό της χοληστερόλης.
Η αντιοξειδωτική δράση της κινόας
- είναι πιο ισχυρή στη διάρκεια περιόδων οξειδωτικού στρες.
- γίνεται αντιληπτή μέσω της μειωμένης υπεροξείδωσης των λιπιδίων του πλάσματος, και της αυξημένης έκφρασης αντιοξειδωτικών ενώσεων (π.χ. υπεροξειδάση της γλουταθειόνης και καταλάση) σε πολλά όργανα.
Συμπεράσματα και σχολιασμός
Τα δεδομένα των ερευνών σε ζωικά πειραματικά μοντέλα αποκαλύπτουν ότι η κατανάλωση κινόας μπορεί να οδηγήσει σε ευεργετικές φυσιολογικές επιδράσεις, και συγκεκριμένα σε περιορισμό της αύξησης βάρους, βελτίωση του προφίλ των λιπιδίων και πιθανώς σε αντιοξειδωτική προστασία. Παρότι το συγκεκριμένο είδος ερευνών δεν μπορεί να επιβεβαιώσει τους ισχυρισμούς για οφέλη υγείας στον άνθρωπο, τα υπάρχοντα δεδομένα μπορούν να κατευθύνουν τον σχεδιασμό κλινικών δοκιμών σε ανθρώπινο πληθυσμό.
Όσον αφορά την επίδραση στο σωματικό βάρος, είναι απαραίτητο να διερευνηθεί η ποσότητα της κινόας που απαιτείται για την πρόκληση κλινικά σημαντικής επίδρασης στον άνθρωπο και κατά πόσο αυτή είναι εφικτή στα πλαίσια μιας συνηθισμένης ισορροπημένης δίαιτας. Αναφορικά με το λιπιδαιμικό προφίλ, δεν είναι ακόμη απόλυτα ξεκάθαρο ποια βιοενεργά συστατικά είναι υπεύθυνα για τις παρατηρούμενες επιδράσεις. Αναμένονται μελλοντικές έρευνες προκειμένου να εξακριβωθεί πληρέστερα. Τέλος, η αντιοξειδωτική δράση της κινόας παραμένει σχεδόν ανεξερεύνητη, μιας και οι δύο υπάρχουσες έρευνες έχουν αξιολογηθεί ως φτωχής μεθοδολογικής ποιότητας και κατέληξαν σε αντιφατικά μεταξύ τους αποτελέσματα. Είναι γνωστό ότι η κινόα περιέχει συστατικά με ισχυρή αντιοξειδωτική δράση, όπως τα φλαβονοειδή και το φαινολικά οξέα, όμως η περιεκτικότητά της σε αυτά ποικίλει βάση γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων. Απαιτούνται μελλοντικές έρευνες που θα εξετάσουν την παρουσία αντιοξειδωτικών στοιχείων στις χορηγούμενες ποικιλίες, καθώς και των μεταβολιτών τους για την πλήρη κατανόηση της βιολογικής δράσης των στοιχείων που περιέχονται στην κινόα.
