Η παχυσαρκία αποτελεί μία από τις σοβαρότερες και τις πιο διαδεδομένες νόσους της σύγχρονης εποχής. Σε γενικές γραμμές, παχυσαρκία θεωρείται το υπερβάλλον ποσό σωματικού λίπους που, όπως όλοι γνωρίζουμε, μπορεί να επιφέρει σοβαρά προβλήματα υγείας. Ωστόσο ο επιπολασμός της παχυσαρκίας στις μέρες μας έχει πάρει διαστάσεις επιδημίας τόσο στην Ελλάδα, όσο και στον υπόλοιπο κόσμο.
Πόσο συχνή είναι η παχυσαρκία;
Συγκεκριμένα υπολογίζεται πως το 5 έως 10% του πληθυσμού παγκοσμίως, δηλαδή περισσότερα από 250 εκατομμύρια άτομα, είναι υπέρβαρα. Μήπως τελικά η εξήγηση του φαινομένου «παχύσαρκος» βρίσκεται στην παιδική ηλικία; Δυστυχώς εύκολα διαπιστώνει κανείς με μια γρήγορη ματιά στις παιδικές χαρές πως τα νήπια δεν εξαιρούνται από τη νόσο αυτή. Εκτιμήσεις επιστημονικών ερευνών για τα υπέρβαρα και παχύσαρκα νήπια κάτω των πέντε ετών φανερώνουν πως ο αριθμός τους κυμαίνεται κάπου στα 22 εκατομμύρια σε όλον τον κόσμο.
«Γιατί είναι σημαντικό να μην αναπτύξει το παιδί μου παχυσαρκία κατά τη νηπιακή ηλικία;»
Καταρχήν η πρόληψη εμφάνισης παχυσαρκίας τόσο κατά τη νηπιακή όσο και κατά την παιδική ηλικία φαίνεται ότι είναι μία από τις σημαντικότερες μεθόδους πρόληψης και αποτροπής της εμφάνισης παχυσαρκίας στην ενήλικη ζωή και κατά συνέπεια και όλων των χρόνιων προβλημάτων υγείας που συχνά συνυπάρχουν με την ύπουλη αυτή νόσο. Επιπλέον, με τη σωστή πρόληψη μπορούν να αποφευχθούν οι πιο άμεσες επιπτώσεις της νόσου που αφορούν σε δυσκολίες ένταξης των νηπίων στο σχολικό περιβάλλον λόγω της μειωμένης ικανότητας τους να συμμετάσχουν σε δραστηριότητες που απαιτούν ευκινησία και ευλυγισία.
Έρευνες έχουν δείξει πως η παχυσαρκία στη νηπιακή ηλικία σχετίζεται πιο ισχυρά με την ύπαρξη παχυσαρκίας στην ενήλικη ζωή παρά με την παχυσαρκία που εμφανίζεται μετά τα 7 πρώτα χρόνια ζωής. Το γεγονός αυτό τονίζει τη σημασία της πρόληψης της παιδικής παχυσαρκίας στη νηπιακή ηλικία. Επιπλέον όσο μεγαλύτερη είναι η περίοδος παχυσαρκίας στην προσχολική παιδική ηλικία, τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα αυτή να εμφανιστεί στην εφηβεία και μετέπειτα στην ενήλικη ζωή.
Δυστυχώς, παρά τη μεγάλη σημασία που έχει η πρόληψη και η έγκαιρη διάγνωση της παχυσαρκίας, λίγοι είναι οι γονείς που αντιλαμβάνονται το πρόβλημα και καταφεύγουν σε ειδικούς για την αντιμετώπισή του. Στις περισσότερες περιπτώσεις, οι γονείς αντιλαμβάνονται ότι το παιδί τους έχει πρόβλημα παχυσαρκίας όταν αυτό γίνεται δυσκίνητο, γενικώς μη δραστήριο και όταν αρχίζει να παραπονιέται πως δέχεται «πειράγματα» από άλλα παιδιά για το βάρος και το μέγεθος του κορμιού του. Επιστημονικές έρευνες έχουν μάλιστα φανερώσει πως οι γονείς που ανήκουν στα χαμηλά κοινωνικά στρώματα δείχνουν μικρότερη ανησυχία για το βάρος των παιδιών τους.
«Πώς μπορώ να ξέρω αν το παιδί μου είναι υπέρβαρο ή παχύσαρκο»;
Έπειτα από εκτενείς μελέτες που έχουν πραγματοποιηθεί σε χιλιάδες παιδιά, έχουν καθοριστεί τα φυσιολογικά όρια τιμών βάρους και ύψους για κάθε ηλικία, συμπεριλαμβανομένης της νηπιακής, και αυτά αναγράφονται στις καμπύλες ανάπτυξης που μπορείτε να δείτε στο βιβλιάριο υγείας του παιδιού σας. Συνετό είναι να ζητάτε σε τακτά χρονικά διαστήματα από τον παιδίατρο να ζυγίζει και να μετρά τις αναλογίες του παιδιού και να ελέγχει εάν αυτές εμπίπτουν στις φυσιολογικές τιμές.
«Πώς το μορφωτικό και κοινωνικό μου επίπεδο επηρεάζει το σωματικό βάρος του παιδιού;»
Η βιβλιογραφία αναφέρει πως ο συνδυασμός χαμηλού εισοδήματος, χαμηλού κοινωνικού επιπέδου και παχυσαρκίας σε έναν ή και στους δύο γονείς συμβάλλει στη δημιουργία συνθηκών για ανάπτυξη παχυσαρκίας στα παιδιά, όχι τόσο λόγω κληρονομικότητας, αλλά κυρίως λόγω του οικογενειακού περιβάλλοντος που συχνά διαμορφώνεται. Με πιο απλά λόγια, συχνά τα παιδιά αντίστοιχων οικογενειών καταλήγουν να καταναλώνουν τρόφιμα χαμηλού κόστους, συχνά ανθυγιεινά, με ιδιαίτερα μεγάλη περιεκτικότητα λίπους, κυρίως κορεσμένου. Επίσης, οικογένειες με τα πιο πάνω χαρακτηριστικά συχνά παραλείπουν τα οικογενειακά γεύματα και άλλες οικογενειακές εκδηλώσεις που προωθούν την υιοθέτηση σωστού τρόπου διατροφής και στάσης ζωής γενικότερα.
Επίσης θεωρείται ότι οι μητέρες είναι αυτές που διαδραματίζουν τo σημαντικότερο ρόλο στη διαμόρφωση των διαιτητικών συνηθειών των παιδιών, κάτι πολύ λογικό, αφού κυρίως κατά τη νηπιακή ηλικία εκείνες έχουν τον πρώτο λόγο στη διατροφή των παιδιών τους. Επίσης, πιστεύεται ότι οι μητέρες είναι αυτές που καθορίζουν και το επίπεδο φυσικής δραστηριότητας των νηπίων ανάλογα με το χρόνο που αυτές αφιερώνουν στην ψυχαγωγία του παιδιού στα διάφορα παιδικά πάρκα αλλά και στο σπίτι. Έτσι, μητέρες με οικονομική άνεση πιθανώς να μπορούν να αφιερώνουν τον απαραίτητο χρόνο για τη σωστή ανατροφή των παιδιών τους. Πιο σημαντικό βέβαια είναι το γεγονός πως οι πιο μορφωμένοι γονείς προσπαθούν να ενημερώνονται από έγκυρες πηγές τόσο για τη σωστή διαπαιδαγώγηση των νηπίων όσο και για τα θέματα υγιεινής διατροφής.
«Πώς το βάρος των γονέων επηρεάζει αυτό των παιδιών;»
Τέλος, το κοινωνικό και μορφωτικό επίπεδο των γονέων συνδέεται και με το δικό τους σωματικό βάρος. Άτομα χαμηλού μορφωτικού και κοινωνικού επιπέδου νοσούν πιο συχνά από παχυσαρκία κάτι που έχει έμμεση επίπτωση στο βάρος του παιδιού. Συγκεκριμένα μάθετε πως σύμφωνα με επιστημονικές έρευνες έχει διαπιστωθεί πως:
- Περίπου το 0-20% των παιδιών με γονείς φυσιολογικού βάρους είναι παχύσαρκα.
- Περίπου το 40% των παιδιών με έναν από τους δύο γονείς παχύσαρκο είναι παχύσαρκα.
- Περίπου το 80% των παιδιών που έχουν και τους δύο γονείς παχύσαρκους είναι παχύσαρκα.
Το παραπάνω αποτέλεσμα δεν αποδίδεται μόνο στο γεγονός ότι τα παιδιά κληρονομούν από τους γονείς τους γονίδια που σχετίζονται με αυξημένο βάρος αλλά κυριότερα στις συνήθειες διατροφής και σωματικής άσκησης που κληρονομούν από εκείνους.
Ποια είναι η αντιμετώπιση;
Σύμφωνα με τους σημαντικότερους φορείς υγείας ανά την υφήλιο, η πρόληψη αποτελεί στρατηγική στην παιδιατρική πρακτική. Είναι πια βέβαιο πως οποιαδήποτε εκστρατεία καταπολέμησης και πρόληψης της παχυσαρκίας δεν μπορεί να πετύχει χωρίς τη συμβολή των γονιών. Καθήκον και υποχρέωση όσον αφορά στο θέμα της παχυσαρκίας στη νηπιακή αλλά και τη σχολική παιδική ηλικία είναι οι τακτές επισκέψεις των γονέων στους ειδικούς για τον έλεγχο της σωματικής ανάπτυξης των παιδιών.
Αναδημοσίευση από το περιοδικό Ευεξία & Διατροφή. Τεύχος 31 ΜΑΪΟΣ - ΙΟΥΝ 2008, 30
