Το πέρασμα της ηλικίας συνδέεται με πολλές βιολογικές αλλαγές οι οποίες πιθανόν να προδιαθέτουν τους ενήλικους μεγαλύτερων ηλικιών να παρουσιάζουν ανεπάρκειες θρέψης. Σ’ αυτές περιλαμβάνονται μεταβολές της γεύσης, της οσμής, του μασήματος και της σιελογόνους ροής, της γαστρικής οξύτητας, της ηπατικής και της νεφρικής λειτουργίας.
Επιπλέον, δυσκολίες στην προετοιμασία του φαγητού, η λήψη πολλών φαρμάκων και ο αλκοολισμός, αποτελούν κοινά προβλήματα που συναντούμε σε γηραιότερα άτομα και τα οποία πιθανόν σχετίζονται με την θρέψη. Με βάση αυτούς τους προβληματισμούς θα ήταν συνετό οποιαδήποτε διαιτητική παρέμβαση να ξεκινά με μια εξονυχιστική διερεύνηση, η οποία θα περιλάμβανε ένα κλινικό και διατροφικό ιστορικό και μια περιβαλλοντική και ψυχολογική εκτίμηση.
Υπάρχει περιορισμένη έρευνα πάνω στις αλλαγές των θρεπτικών αναγκών με το πέρασμα της ηλικίας και ουσιαστικά καμία που να αποβλέπει σε μεσήλικα άτομα με διαβήτη. Επομένως, οι διατροφικές συστάσεις για τους γηραιότερους ενήλικες με διαβήτη θα πρέπει να εξαχθούν από ότι είναι γνωστό για τον γενικό πληθυσμό. Ο πιο αξιόπιστος δείκτης κακής θρέψης σε ένα ηλικιωμένο άτομο είναι ίσως η μεταβολή του σωματικού βάρους. Γενικά, ανεπιθύμητη και ανεξέλεγκτη προσθήκη ή απώλεια >10 pounds ή >10% του σωματικού βάρους σε διάστημα λιγότερο από 6 μήνες, θα πρέπει να εξετασθεί και να εκτιμηθεί για το εάν οφείλεται σε κακή θρέψη ή σε άλλους παράγοντες.
Ενεργειακές απαιτήσεις
Εξαιτίας των αλλαγών στην σύνθεση του σώματος (πχ. απώλεια μυϊκής μάζας του σώματος) και των τύπων άσκησης, οι ενεργειακές απαιτήσεις των ηλικιωμένων είναι κατά 20-30% ελαττωμένες από αυτές των νεότερων ενηλίκων. Ωστόσο, έχει ειπωθεί ότι το τρέχων RDA για την ενέργεια πιθανόν να υποτιμά τις ενεργειακές ανάγκες των υγιών ηλικιωμένων ατόμων. Παρόλ’ αυτά, σε μια έρευνα διασταυρωμένου αποτελέσματος, ο μεταβολικός ρυθμός ηρεμίας ήταν χαμηλότερος σε ηλικιωμένα άτομα, ακόμα και μετά από μεταβολές της σύνθεσης του σώματος.
Ανάγκη για απώλεια βάρους
Η ανάγκη απώλειας βάρους σε υπέρβαρα ηλικιωμένα άτομα θα πρέπει να εξετασθεί προσεκτικά. Οι ηλικιωμένοι ασθενείς με διαβήτη, ιδιαίτερα αυτοί που βρίσκονται σε γηροκομεία, τείνουν περισσότερο να είναι λιπόσαρκοι παρά υπέρβαροι. Το χαμηλό βάρος σώματος έχει συσχετιστεί με μεγαλύτερη νοσηρότητα και θνησιμότητα σ’ αυτήν την ηλικιακή ομάδα. Το πέρασμα της ηλικίας δεν φαίνεται να τροποποιεί τον ρυθμό σύνθεσης ή διάσπασης των πρωτεϊνών, όταν τα αποτελέσματα αφορούν την ελεύθερη λίπους μάζα σώματος. Παρομοίως, οι σχετικές με την ηλικία αλλαγές στην εμφάνιση των ελεύθερων λιπαρών οξέων και στην οξείδωση του λίπους μπορούν να αποδοθούν στην μειωμένη μυϊκή μάζα του σώματος. Τέλος, δεν έχει αποδειχθεί ότι στους ηλικιωμένους άντρες εξασθενεί η συντήρηση ή διάθεση ενέργειας σε πειραματικές συνθήκες υποσιτισμού ή υπερσιτισμού.
Πιθανότητα υποθρεψίας και αφυδάτωσης
Σε περιβάλλον μακροπρόθεσμης φροντίδας, πιθανόν να εμφανιστούν υποθρεψία και αφυδάτωση λόγω της έλλειψης τροφικών επιλογών, της φτωχής ποιότητας της τροφής και περιττών περιορισμών. Οι ειδικευμένες δίαιτες για διαβητικούς δεν εμφανίζονται να είναι ανώτερες από τέτοιες συνηθισμένες δίαιτες. Επομένως, συνιστάται για τους τροφίμους των ιδρυμάτων περίθαλψης το σερβίρισμα του κανονικού μενού με την αρμόζουσα ποσότητα υδατανθράκων (± 15 gr) στα γεύματα και στα snacks. Αρκετές φορές είναι ίσως προτιμότερο να τροποποιούμε την δοσολογία του φαρμάκου για να ελέγξουμε καλύτερα την γλυκόζη του αίματος, παρά να προχωρούμε σε τροφικούς περιορισμούς.
Η συνιστώμενη σύσταση της δίαιτας των ηλικιωμένων σε θρεπτικά μακροσυστατικά και η εξατομίκευση του περιεχομένου της σε υδατάνθρακες και σε λίπος, δεν διαφέρει από τις γενικές συστάσεις για τους μεσήλικες ασθενείς με διαβήτη. Ωστόσο, οποιαδήποτε αύξηση της διαιτητικής φυτικής ίνας θα πρέπει να γίνεται προσεκτικά στα ηλικιωμένα άτομα και ιδιαίτερα σε αυτούς που δεν είναι περιπατητικοί ή που τείνουν να αφυδατωθούν. Λόγω της μειωμένης ανοχής στο αλκοόλ με την αύξηση της ηλικίας, η απορρόφηση αλκοόλ από τους ηλικιωμένους ασθενείς θα πρέπει να εξετάζεται προσεκτικά.
Θρεπτικά Μικροσυστατικά
Περιορισμός της πρόσληψης νατρίου σε <2.400 mgr/ημέρα (το τρέχων όριο που συνιστάται για τον χειρισμό της υπέρτασης και της επισωρευτικής καρδιακής ανεπάρκειας) ίσως να προδιαθέτει τα ηλικιωμένα άτομα που τους αρέσουν τα αλμυρά φαγητά, να περιορίζουν περαιτέρω την ενεργειακή τους πρόσληψη και να αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης θρεπτικών ανεπαρκειών. Τα ηλικιωμένα άτομα φαίνεται να διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης ανεπαρκειών σε θρεπτικά μικροσυστατικά όπως είναι: η θειαμίνη, η βιταμίνη B12, το φολικό, η βιταμίνη C και η βιταμίνη D. Οι ανεπάρκειες ασβεστίου, ψευδαργύρου και μαγνησίου είναι επίσης συχνές.
Όλα τα ηλικιωμένα άτομα θα πρέπει να συμβουλεύονται να έχουν μια πρόσληψη ασβεστίου τουλάχιστον 1.200 mgr/ημέρα. Στην μελέτη “The Baltimore Longitudinal Study of Aging” διαπιστώθηκε ότι η ημερήσια πρόσληψη και τα επίπεδα του πλάσματος ορισμένων αντιοξειδωτικών, όπως βιταμίνης Α και βιταμίνης Ε, ήταν σχεδόν καλύτερη στην πληθυσμιακή ομάδα των ηλικιωμένων.
Στην μελέτη “Τhe Framingham Study”, η φτωχή πρόσληψη φολικού, βιταμίνης Β6 και βιταμίνης Β12 σχετίστηκε με υψηλότερη συγκέντρωση ομοκυστεΐνης πλάσματος και με αυξημένη εμφάνιση στένωσης της καρωτίδας αρτηρίας. Σε μια έρευνα που διεξήχθη σε υγιή πληθυσμό ηλικιωμένων στον οποίο χορηγήθηκε συμπληρωματικά χρώμιο picolinated (1.000 mgr/ημέρα), το χρώμιο δεν τροποποίησε την ευαισθησία τους στην ινσουλίνη ή την λιπιδική τους κατάσταση ορού, ούτε την σύνθεση του σώματός τους.
Η ανεπάρκεια σε βιταμίνη D διαπιστώθηκε σε ποσοστό 8% των τροφίμων ιδρυμάτων περίθαλψης. Ποσοστό 17% εξ’ αυτών είχαν ενδείξεις δευτεροπαθούς υπερπαραθυρεοειδισμού. Μειονότητες όπως είναι οι Ισπανοί ηλικιωμένοι, έχουν ίσως χαμηλότερα επίπεδα στον ορό βιταμίνης Β12, βιταμίνης C και φολικού, σε σύγκριση με λευκούς ηλικιωμένους.
Η χρήση διατροφικών συμπληρωμάτων ενδείκνυται όταν ο ασθενής δεν μπορεί να καλύψει με τα προσλαμβανόμενα τις θρεπτικές του ανάγκες. Καθημερινή χορήγηση 1.000-1.500 mgr στοιχειακού ασβεστίου είναι ίσως ασφαλής και πιθανόν να προλαμβάνει την οστεοπόρωση.
Φυσική δραστηριότητα
Η σωματική άσκηση μπορεί να μειώσει σημαντικά την πτώση της μέγιστης αεροβικής ικανότητας (VO2) που λαμβάνει χώρα με την αύξηση της ηλικίας, να βελτιώσει τους παράγοντες κινδύνου για αθηροσκλήρωση, να επιβραδύνει την σχετική με την ηλικία μείωση της μυϊκής μάζας σώματος, να μειώσει το ολικό σωματικό πάχος και να βελτιώσει την ευαισθησία στην ινσουλίνη. Όλα αυτά μπορεί να είναι ευεργετικά για τους ηλικιωμένους ασθενείς με διαβήτη.
Ωστόσο, εξαιτίας των δυνάμενων κινδύνων από την άσκηση (καρδιακή ισχαιμία, μυοσκελετικά τραύματα, τραύματα των άκρων και υπογλυκαιμία σε ασθενείς που θεραπεύονται με ινσουλίνη ή με ουσίες υποβοήθησης έκκρισης ινσουλίνης), οι ειδικοί θα πρέπει να αναλαμβάνουν υπεύθυνα την εκτίμηση των σωματικών δυνατοτήτων και την εκπαίδευση των ηλικιωμένων, πριν ξεκινήσει η εφαρμογή ενός προγράμματος άσκησης. Η φυσική δραστηριότητα θα πρέπει να αυξάνεται βαθμιαία και να εντείνεται κατάλληλα, με περιόδους προθέρμανσης και χαλάρωσης καθ’ όλη την διάρκεια της άσκησης.
Ποιες οι συχνότερες επιπλοκές του διαβήτη;
- Καρδιακή προσβολή
- Εγκεφαλικά επεισόδια
- Νεφρική ανεπάρκεια
- Ακρωτηριασμοί στα κάτω μέλη, που επηρεάζουν την κνήμη, τα πόδια ή τα δάκτυλα των ποδιών
- Απώλεια όρασης που οδηγεί σε τύφλωση
- Κάθε χρόνο ένας μεγάλος αριθμός ασθενών με διαβήτη που δεν ελέγχουν σωστά τη νόσο τους, απειλούνται με επιπλοκές ή χάνουν τη ζωή τους λόγω γρίπης ή πνευμονίας
Υπάρχουν ισχυρά αποδεικτικά στοιχεία για την ορθότητα των κάτωθι ισχυρισμών:
- Οι ενεργειακές απαιτήσεις των ηλικιωμένων είναι μικρότερες από αυτές των νεοτέρων ενηλίκων.
- Όλα τα ηλικιωμένα άτομα θα πρέπει να συμβουλεύονται να φτάνουν να έχουν μια ημερήσια πρόσληψη ασβεστίου της τάξεως των 1.200 mgr/ημέρα.
- Η φυσική δραστηριότητα θα πρέπει να ενθαρρύνεται στα ηλικιωμένα άτομα.
- Ο υποσιτισμός συναντάται συχνότερα από τον υπερσιτισμό στους ηλικιωμένους και συνεπώς, θα πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη προσοχή όταν χορηγούνται με ιατρική συνταγή δίαιτες απώλειας βάρους.
Υπάρχουν ορισμένες ενδείξεις που υποστηρίζουν την ορθότητα των κάτωθι ισχυρισμών:
- Ένα πολυβιταμινούχο συμπλήρωμα σε καθημερινή βάση είναι πιθανόν κατάλληλο για ηλικιωμένα άτομα και κυρίως γι’ αυτά με περιορισμένη ενεργειακή πρόσληψη.
- Δεν ενδείκνυται η κατάχρηση των διαιτητικών περιορισμών στους ηλικιωμένους διαβητικούς τροφίμους που ζουν μακροπρόθεσμα σε ιδρύματα περίθαλψης. Οι τρόφιμοι με διαβήτη θα πρέπει να σερβίρονται καθορισμένα μενού (χωρίς περιορισμούς), με συνέπεια στην ποσότητα και την ώρα πρόσληψης των υδατανθράκων.
Ο ακόλουθος ισχυρισμός είναι βασισμένος στην ομοφωνία των εμπειρογνωμόνων:
Δεν υπάρχουν στοιχεία που να υποστηρίζουν την χορήγηση με ιατρική συνταγή διαίτων όπως η «μη-συμπυκνωμένων γλυκών» ή η «μη-πρόσθετων σακχάρων», οι οποίες εφαρμόζονται συχνά σε ηλικιωμένους διαβητικούς που περιθάλπονται στα γηροκομεία.
Οι διαβητικοί δεν είναι αβοήθητοι μπροστά στο δύσκολο αυτό πρόβλημα. Μπορούν να μειώσουν στο ελάχιστο τους κινδύνους τους ακολουθώντας πιστά τις οδηγίες των γιατρών και των διαιτολόγων τους:
- Οι ενεργειακές απαιτήσεις των ηλικιωμένων είναι μικρότερες από αυτές των νεοτέρων ενηλίκων.
- Η φυσική δραστηριότητα θα πρέπει να ενθαρρύνεται στα ηλικιωμένα άτομα.
- Ο υποσιτισμός συναντάται συχνότερα από τον υπερσιτισμό στους ηλικιωμένους και συνεπώς, θα πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη προσοχή όταν χορηγούνται με ιατρική συνταγή δίαιτες απώλειας βάρους.
