Υποεκτιμημένο πρόβλημα υγείας αποτελεί η καρδιακή ανεπάρκεια, τόσο στη χώρα μας, όσο και διεθνώς, η οποία λαμβάνει πλέον διαστάσεις επιδημίας. Μόνο στην Ευρώπη, 14 εκατομμύρια άτομα πάσχουν από καρδιακή ανεπάρκεια, με 3,6 εκατομμύρια ασθενείς να διαγιγνώσκονται κάθε χρόνο.
Πρόκειται για πρόβλημα υγείας κυρίως των μεγαλύτερων ηλικιών και η συχνότητά της αυξάνεται προοδευτικά με την ηλικία. Έτσι, ενώ στους ασθενείς κάτω των 50 ετών η συχνότητα της πάθησης είναι μόλις 0,5%, στις ηλικίες άνω των 85, η συχνότητά της αγγίζει το 15%. Η συχνότητα της καρδιακής ανεπάρκειας έχει διπλασιαστεί την τελευταία 10ετία, σημείωσε στο πλαίσιο ενημερωτικής εκδήλωσης της Ελληνικής Καρδιολογικής Εταιρείας με θέμα την Καρδιακή Ανεπάρκεια, ο Αναπληρωτής Καθηγητής, Β' Καρδιολογική Κλινική Ιατρικής Σχολής Παν. Αθηνών, Π.Γ.Ν. Αττικόν, κ. Γεράσιμος Φιλιππάτος -είναι πλέον πιο συχνή από τις περισσότερες μορφές καρκίνου. «Η καρδιακή ανεπάρκεια είναι η τελική κατάληξη κάθε καρδιακής πάθησης, όπως της υπέρτασης και της στεφανιαίας νόσου», προσθέτει ο κ. Φιλιππάτος.
Πολύ συχνά, είναι αποτέλεσμα ενός εμφράγματος του μυοκαρδίου, που νεκρώνει τμήματα της καρδιάς, ελαττώνοντας τη δύναμή της. Υπολογίζεται ότι το 22% των ανδρών και το 46% των γυναικών, μέσα σε διάστημα 6 ετών από το οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου, θα εμφανίσουν καρδιακή ανεπάρκεια. «Η ίδια η πρόοδος της Καρδιολογίας, που έχει μειώσει τη θνησιμότητα των ασθενών μετά το έμφραγμα, έχει δυστυχώς οδηγήσει σε αύξηση των ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια», συμπληρώνει ο Καθηγητής.
Άλλες αναγνωρισμένες αιτίες της καρδιακής ανεπάρκειας είναι οι δομικές παθήσεις στην καρδιά (π.χ. βαλβιδοπάθειες) και οι λοιμώξεις του μυοκαρδίου. Μπορεί όμως και μία αρρύθμιστη επί χρόνια υπέρταση να καταλήξει σε καρδιακή ανεπάρκεια, καθώς η καρδιά ζορίζεται να λειτουργήσει, λόγω της αυξημένης πίεσης στα αγγεία, και εξαντλείται. Υπολογίζεται ότι, οι μισοί περίπου από τους πάσχοντες από καρδιακή ανεπάρκεια, πάσχουν επειδή η καρδιά (λόγω της ηλικίας ή λόγω της υπέρτασης) γίνεται τόσο σκληρή που δεν μπορεί να δεχθεί αίμα.
Τι είναι η καρδιακή ανεπάρκεια;
Για να καταλάβουμε όμως τι είναι η καρδιακή ανεπάρκεια, θα πρέπει πρώτα να καταλάβουμε πώς λειτουργεί η καρδιά. Η καρδιά λειτουργεί σαν αντλία, στέλνοντας αίμα αφενός στους πνεύμονες, προκειμένου να εμπλουτιστεί σε οξυγόνο, αφετέρου στο υπόλοιπο σώμα, τροφοδοτώντας το με θρεπτικά συστατικά. Εν συνεχεία, το αίμα επιστρέφει στην καρδιά, για να ταξιδέψει πάλι προς τους πνεύμονες. Για να επιτελέσει με επιτυχία αυτό το ασταμάτητο έργο της αντλίας, η καρδιά χρειάζεται υγιή τοιχώματα ικανά να συστέλλονται, προκειμένου να διώχνουν το αίμα με την κυκλοφορία, αλλά και να διαστέλλονται, ώστε να γεμίζουν και πάλι με νέο αίμα ύστερα από κάθε συστολή, μία διαδικασία που επαναλαμβάνεται περίπου 70 φορές το λεπτό!
Στην καρδιακή ανεπάρκεια, τα τοιχώματα της καρδιάς γίνονται αδύναμα και δεν μπορούν να στείλουν αρκετή ποσότητα αίματος στο σώμα. Επειδή το αίμα και το οξυγόνο δεν επαρκούν για να θρέψουν τους μυς και τα όργανα του σώματος, οι μυς κουράζονται –γι΄ αυτό και ο ασθενής με καρδιακή ανεπάρκεια εμφανίζει εύκολα κόπωση. Παράλληλα, δεν επιστρέφει αρκετό αίμα στην καρδιά, επειδή η αδύναμη καρδιά δεν μπορεί να λειτουργήσει ως αντλία με επιτυχία. Το αίμα που δεν μπορεί να γυρίσει πίσω, μαζεύεται στις φλέβες, με αποτέλεσμα να αυξάνεται η πίεση μέσα σε αυτές. Την ίδια ώρα, τα υγρά βρίσκουν διέξοδο στους γύρω ιστούς, κυρίως στα πόδια αλλά και την κοιλιά (όπου παρατηρούνται οιδήματα-πρήξιμο). Υγρό συσσωρεύεται και στους πνεύμονες, προκαλώντας συμφόρηση και δύσπνοια.
Επιπολασμός καρδιακής ανεπάρκειας
Στην Ελλάδα, οι πάσχοντες από καρδιακή ανεπάρκεια υπολογίζονται σε 200.000, ενώ περισσότερα από 500 νοσοκομειακά κρεβάτια είναι μονίμως κατειλημμένα από αυτούς τους ασθενείς. Συνιστά την πιο συχνή αιτία νοσηλείας για τους ασθενείς άνω των 65 ετών και αυτό έχει μεγάλη σημασία καθώς αναμένεται διπλασιασμός της ηλικιακής αυτής ομάδας τα επόμενα 20-30 χρόνια.
Σήμερα, οι νοσηλείες λόγω καρδιακής ανεπάρκειας απορροφούν το 2% των συνολικών δαπανών για την υγεία, ενώ στις ΗΠΑ, το συνολικό (άμεσο και έμμεσο) κόστος για την περίθαλψη αυτών των ασθενών, ξεπερνά τα 35 δισεκατομμύρια δολάρια τον χρόνο.
Η καρδιακή ανεπάρκεια, αποτελεί επομένως, όχι μόνον δυσεπίλυτο ακόμη θεραπευτικό πρόβλημα αλλά και τεράστιο οικονομικό «αγκάθι» για τους κρατικούς προϋπολογισμούς. H καρδιακή ανεπάρκεια προκαλεί επίσης σημαντική επιδείνωση της ποιότητας ζωής των ασθενών, λίγο χειρότερη από αυτήν που παρατηρείται και στους ασθενείς νεφρικής ανεπάρκειας τελικού σταδίου.
Ποια τα συμπτώματα;
- Συνεχές αίσθημα κόπωσης
- Δυσκολία στις καθημερινές δραστηριότητες
- Οίδημα (πρήξιμο) στα πέλματα, τους αστραγάλους, τα πόδια ή την κοιλιά
- Αύξηση βάρους
- Δύσπνοια κατά την προσπάθεια ή σε ηρεμία
- Δυσκολία στην αναπνοή όταν ξαπλώνει
- Ο ασθενής ξυπνάει κατά τη διάρκεια της νύχτας και αναγκάζεται να σηκωθεί όρθιος για να αναπνεύσει.
«Κλειδί» η έγκαιρη διάγνωση
«Από τους ασθενείς που διαγιγνώσκονται με καρδιακή ανεπάρκεια, το 40% αναμένεται να πεθάνει στα επόμενα 5 έτη. Το ποσοστό αυτό διπλασιάζεται και φθάνει το 80% όταν η διάγνωση αργήσει και γίνει στα προχωρημένα στάδια της νόσου», τονίζει ο Καρδιολόγος, διευθυντής ΕΣΥ, Πρόεδρος της Ομάδας Εργασίας Καρδιακής Ανεπάρκειας της Ελληνικής Καρδιολογικής Εταιρείας, κ. Απόστολος Καραβίδας.
Αυτό από μόνο του καταδεικνύει πόσο σημαντικό είναι ο ασθενής να επισκεφθεί γρήγορα τον καρδιολόγο του, ώστε να γίνει έγκαιρα η διάγνωση της πάθησης. Η διάγνωση της πάθησης περιλαμβάνει λήψη ιστορικού, φυσιολογική εξέταση, καρδιογράφημα, ακτινογραφία θώρακος, νατριοουρητικά πεπτίδια (αρχίζουν να έχουν πρωτεύοντα ρόλο στη διάγνωση της καρδιακής ανεπάρκειας και μπορούν να μετρηθούν παρακλινικά, όπως και το σάκχαρο) και υπερηχοκαρδιογράφημα. Σε μεγάλα νοσοκομεία της χώρας, λειτουργούν οργανωμένα Ιατρεία Καρδιακής Ανεπάρκειας στελεχωμένα με εξειδικευμένο προσωπικό για την ολοκληρωμένη διαχείριση της νόσου.
Πρόληψη και ο ρόλος του αλατιού
Η αλλαγή του τρόπου ζωής, με απλές και ανέξοδες κινήσεις, όπως το καθημερινό περπάτημα, ο περιορισμός του αλατιού, η απώλεια βάρους, η διακοπή του καπνίσματος και η μείωση της κατανάλωσης αλκοόλ μπορεί να κάνουν τη διαφορά στην πρόληψη της καρδιακής ανεπάρκειας και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ασθενών. Δεδομένου πως μια από τις συχνότερες αιτίες που απορυθμίζουν την καρδιακή ανεπάρκεια είναι οι λοιμώξεις, πρέπει να γίνεται στους ασθενείς αυτούς ο προληπτικός εμβολιασμός για προστασία από τον πνευμονιόκοκκο και τη γρίπη.
«Όσο πιο νωρίς παρέμβουμε στην πρόληψη και στην ολιγοσυμπτωματική Καρδιακή Ανεπάρκεια, μπορούμε να βελτιώσουμε την πρόγνωση και να προλάβουμε τους αυξημένους θανάτους από τη νόσο», σημειώνει ο Επ. Καθηγητής Καρδιολογίας, κ. Ιωάννης Παρίσης.
Κομβικής σημασίας, τόσο στην πρόληψη, όσο και στη διαχείριση της καρδιακής ανεπάρκειας είναι ο περιορισμός του αλατιού. Στην μεν πρόληψη γιατί μπορεί να βελτιώσει την υπέρταση, η οποία όπως προαναφέραμε αποτελεί έναν από τους παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση της ΚΑ, αλλά και στη διαχείριση της πάθησης, όταν αυτή έχει πια εγκατασταθεί.
Η νόσος κάνει το σώμα να διατηρεί το επιπλέον αλάτι και νερό, προκαλώντας κατακράτηση υγρών και στη συνέχεια πρήξιμο των αστραγάλων, των ποδιών ή του στομάχου και πρόσληψη βάρους. Μπορεί επίσης να προκαλέσει συμφόρηση των πνευμόνων με πρόβλημα στην αναπνοή. Η καρδιά καλείται να δουλέψει πιο σκληρά εξαιτίας της αυξημένης ποσότητας υγρών, ώστε να στείλει την αναγκαία ποσότητα αίματος στο σώμα. Το αλάτι επίσης προκαλεί δίψα, κάνοντας τον ασθενή να πίνει και άλλο νερό και να κάνει ακόμα πιο έντονο το πρόβλημά του. Γι΄ αυτό και ένα τμήμα της ενημερωτικής εκδήλωσης της Ελληνικής Καρδιολογικής Εταιρείας αφιερώθηκε στους τρόπους μείωσης του αλατιού κατά το μαγείρεμα, από τον διάσημο και έμπειρο σεφ, Λευτέρη Λαζάρου.
Ποια η θεραπευτική αγωγή;
Η φαρμακευτική θεραπεία περιλαμβάνει κυρίως τη χρήση διουρητικών, β-αναστολέων, α-ΜΕΑ και αναστολέων αλδοστερόνης. Οι αναστολείς του μετατρεπτικού ενζύμου (α-ΜΕΑ), οι β-αναστολείς και οι αναστολείς αλδοστερόνης έχουν φανεί από μελέτες ότι παρατείνουν την επιβίωση των ασθενών. Η προσθήκη διουρητικών βελτιώνει την ποιότητα ζωής τους, καθώς βοηθούν στην αποσυμφόρηση του ασθενή, αυξάνοντας την αποβολή των υγρών και του άλατος.
Πολύ σημαντικό παράγοντα αποτελεί και η συμμόρφωση του ασθενούς στη θεραπεία που του υπέδειξε ο γιατρός του. Σύμφωνα με τον κ. Φιλιππάτο, το 48% των εισαγωγών των ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια στο νοσοκομείο, οφείλεται στη μη συμμόρφωσή τους στη δίαιτα ή στη φαρμακευτική αγωγή. Σε προχωρημένα στάδια καρδιακής ανεπάρκειας, χρησιμοποιούνται βηματοδότες, συσκευές μηχανικής υποβοήθησης της αριστερής κοιλίας, με τελευταία λύση τη μεταμόσχευση καρδιάς.
Πώς θα μειώσουμε το αλάτι;
Ο κ. Λαζάρου συμβουλεύει:
- Να δίνουμε γεύση στο φαγητό μας, χρησιμοποιώντας τα οργανικά υλικά στην κουζίνα μας, που συνήθως πετάμε: τις φλούδες του κρεμμυδιού, τα κοτσανάκια από τον μαϊντανό και τον άνηθο, τα κόκαλα από το κοτόπουλο ή το κρέας κ.ά. Χρησιμοποιώντας όλα αυτά τα υλικά, μπορούμε να φτιάξουμε νόστιμους ζωμούς και να τους αποθηκεύσουμε σε παγοκύστες στην κατάψυξη, χρησιμοποιώντας διαφορετικό χρώμα παγοκύστης ανά είδος ζωμού: πράσινο για τους ζωμούς λαχανικών, κίτρινο για το κοτόπουλο, μπλε για τα θαλασσινά.
- Να χρησιμοποιούμε μυρωδικά από το μπαλκόνι μας και διάφορα μπαχαρικά (π.χ. πάπρικα καπνιστή για το κρέας, ματζουράνα και εστραγκόν για το ψάρι, τσίλι σε σκόνη).
- Να μην προσθέτουμε αλάτι στο κρέας και στο ψάρι, καθώς περιέχουν το δικό τους, φυσικό αλάτι.
Κρέας: Ο κ. Λαζάρου αναφέρθηκε σε μια πρακτική που χρησιμοποιούν πολλοί κτηνοτρόφοι την περίοδο πριν από το Πάσχα: ρίχνουν αλάτι στο νερό των ζώων. Έτσι αυτά, όσο περισσότερο νερό πίνουν, τόσο περισσότερο διψάνε, πρήζονται και αυξάνουν το βάρος τους. «Αν επιχειρήσετε να βράσετε ένα κρέας ή να μαγειρέψετε έναν κιμά και βγάλει πολλά υγρά, σημαίνει ότι το κρέας που πήρατε περιέχει πάρα πολλά πρόσθετα», σημειώνει ο διάσημος σεφ.
Ψάρι: Το ψάρι, ειδικά αν είναι ελληνικό (π.χ. ελληνικής ιχθυοκαλλιέργειας), δεν χρειάζεται αλάτι. «Οι ελληνικές θάλασσες περιβάλλονται από βουνά, με αποτέλεσμα όλα τα νερά από τις βροχές, που συμπαρασύρουν συστατικά από το έδαφος να καταλήγουν στη θάλασσα. Το ψάρι παίρνει τη γεύση του ανάλογα με αυτά που τρώει. Επίσης, η Μεσόγειος περιέχει περισσότερο αλάτι από άλλες θάλασσες, με αποτέλεσμα τα ψάρια της να είναι πιο νόστιμα», τονίζει ο κ. Λαζάρου. - Να μην προσθέτουμε αλάτι στο μαγείρεμα των ζυμαρικών, ιδίως όταν είναι χειροποίητα, γιατί περιέχουν ήδη αλάτι.
