Τι είναι η λαρυγγοφαρυγγική παλινδρόμηση;
Η νόσος της λαρυγγοφαρυγγικής παλινδρόμησης συγκατελέγεται στις αρκετά συχνές παθήσεις του γαστρεντερικού σωλήνα. Τα συμπτώματά της οφείλονται στην παλινδρόμηση του γαστρικού υγρού (γαστρικό οξύ και άλλα περιεχόμενα του στομάχου) που φτάνουν έως τον λάρυγγα και τον φάρυγγα, λόγω ανεπαρκών φραγμών στη γαστροοισοφαγική συμβολή.
Τα συμπτώματα από την περιοχή του λάρυγγα μπορεί να δημιουργούνται είτε άμεσα είτε έμμεσα. Ο άμεσος τρόπος είναι όταν ερεθίζεται ο λάρυγγας από την επαφή του με το όξινο περιεχόμενο του στομάχου. Ο έμμεσος τρόπος είναι όταν ο λάρυγγας αντιδρά στην παλινδρόμηση άλλων οργάνων, όπως συχνότερα ο οισοφάγος.
Τυπικά συμπτώματα είναι το βράγχος φωνής/δυσφωνία, το αίσθημα ξένου σώματος στο φάρυγγα, η ήπια δυσφαγία, ο χρόνιος βήχας και η αδυναμία να «καθαρίσει» κανείς τον λαιμό του.
Οι περισσότεροι ασθενείς δε γνωρίζουν ότι πάσχουν από την πάθηση αυτή αφού μειωμένο ποσοστό αναφέρουν τυπικό οπισθοστερνικό καύσο (κάψιμο στο στήθος μετά το φαγητό κυρίως) που μπορεί να οδηγήσει στη σωστή διάγνωση.
Μηχανική του προβλήματος και αίτια
Ο φυσιολογικός μηχανισμός που εμποδίζει την παλινδρόμηση αποτελείται από τον έναν σφιγκτήρα του οισοφάγου που κρατά την δίοδο του στομάχου σφραγισμένη κατά την διάρκεια της πέψης, από τα σκέλη του διαφράγματος και από τις μικροδιαφορές της ανατομικής θέσης της γαστροοισοφαγικής συμβολής σε κάθε άνθρωπο. Παλινδρόμηση δεν συμβαίνει υπό φυσιολογικές συνθήκες. Θα συμβεί μόνο όταν υπάρξει διαφορά στις πιέσεις που ασκούνται εντός του στομάχου.
Όταν συμβεί αυτό, ενεργοποιείται ένα αντανακλαστικό του οργανισμού που με τη σειρά του προκαλεί τη διάταση του στομάχου και την χαλάρωση του σφιγκτήρα.
Επίμονη ή παροδική ελάττωση του τόνου του οισοφαγικού σφιγκτήρα μπορεί να προκαλέσει την παλινδρόμηση. Αυτή με τη σειρά της έχει διάφορες αιτίες, όπως η μυϊκή αδυναμία και φυσικά δευτεροπαθή αίτια. Αυτά είναι διάφορα παθολογικά νοσήματα, όπως σκληροδερμική νόσος, η μυοπάθεια που σχετίζεται με χρόνια εντερική ψευδοαπόφραξη, κύηση, κάπνισμα, χειρουργική καταστροφή του σφιγκτήρα, οισοφαγίτιδα και διάφορα φάρμακα. Στις κυριότερες κατηγορίες φαρμάκων που την προκαλούν ανήκουν τα αντιχολινεργικά και τα χαλαρωτικά των λείων μυϊκών ινών.
Αναγωγή του γαστρικού περιεχομένου μπορεί να συμβεί όταν ο γαστρικός όγκος είναι αυξημένος (δηλαδή μετά από γεύμα, σε πυλωρική απόφραξη ή σε καταστάσεις υπερέκκρισης γαστρικού οξέος). Μπορεί επίσης να συμβεί όταν βρισκεται κανείς σε κατάκλιση, σε έντονο σκύψιμο ή έχει διαφραγματοκήλη. Τέλος, όταν αυξάνεται η γαστρική πίεση από παχυσαρκία, στην κύηση, σε παρουσία ασκίτη ή αν φοράει κανείς πολύ στενά ρούχα.
Διαφορές της λαρυγγοφαρυγγικής από την γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση
Αν και το όξινο περιεχόμενο του στομάχου είναι ουσιαστικά το κοινό σημείο των δύο παθήσεων, ωστόσο υπάρχουν διαφορές ανάμεσα στις δύο καταστάσεις:
- Στη γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση (ΓΟΠ) βασικό σύμπτωμα είναι ο οπισθοστερνικός καύσος, ενώ στην άλλη οντότητα το 35% των ασθενών μπορεί να εμφανίσουν αυτό το σύμπτωμα.
- Η πλειοψηφία των ασθενών με ΓΟΠ έχουν στοιχεία βιοψίας θετικής για οισοφαγίτιδα.
- Στη ΓΟΠ πάσχει ο κατώτερος οισοφαγικός σφιγκτήρας και υπάρχει συσχέτιση με την κατακεκλιμένη θέση, ενώ στη λαρυγγοφαρυγγική παλινδρόμηση πάσχει ο ανώτερος οισοφαγικός σφιγκτήρας και υπάρχει συσχέτιση με τον ασθενή σε όρθια θέση και κατά τη διάρκεια σωματικής άσκησης.
- Πολύ μεγαλύτερη ποσότητα γαστρικού υγρού αρκεί να προκαλέσει τη δημιουργία ΓΟΠ σε αντίθεση με την άλλη οντότητα η οποία απαιτεί μικρότερη ποσότητα γαστρικού οξέος.
Ποια είναι τα συμπτώματα της νόσου;
Το χαρακτηριστικό σύμπτωμα της λαρυγγοφαρυγγικής παλινδρόμησης είναι η αναγωγή όξινου υλικού στο στόμα με αποτέλεσμα να δημιουργούνται δυσφωνία ή βράγχος φωνής, λαρυγγίτιδα, βήχας, αίσθημα ξένου σώματος στο λαιμό και δυσφαγία. Η τελευταία αποτελεί σύμπτωμα σε αρκετούς ασθενείς. Όταν επιμένει, μπορεί να υποδηλώνει την ανάπτυξη πεπτικής στένωσης. Και εάν είναι ταχέως επιδεινούμενη, τότε σε συνδυασμό με απώλεια σωματικού βάρους του ασθενούς, μπορεί να κρύβει την ανάπτυξη αδενοκαρκινώματος του οισοφάγου.
Η λαρυγγοφαρυγγική παλινδρόμηση έχει συσχετιστεί επιπλέον με συμπτώματα ρινικής απόφραξης, κοκκιώματα των φωνητικών χορδών, λαρυγγόσπασμο, οίδημα Reinke και πολύποδες του λάρυγγα. Περίπου το ένα τρίτο τον ασθενών με τη νόσο θα εμφανίσουν οπισθοστερνικό καύσο. Σπανιότερη εκδήλωση από την συνεχώς επιδεινούμενη παλινδρόμηση μπορεί να είναι η πνευμονική εισρόφηση. Όταν αυτή υποτροπιάσει ίσως προκαλέσει πνευμονία, πνευμονική ίνωση ή βρογχικό άσθμα.
Πώς γίνεται η διάγνωσή της;
Η διάγνωση της νόσου είναι εύκολο να τεθεί με βάση το ιστορικό και μόνο των ασθενών. Οι διαγνωστικές εξετάσεις ενδείκνυνται στους ασθενείς που έχουν επίμονα συμπτώματα και βασικότερη είναι η λαρυγγοσκόπηση, η οποία αποκαλύπτει την χαρακτηριστικά οιδηματώδη εικόνα του λάρυγγα. Τυπικά, ο λάρυγγας παρουσιάζει οίδημα (πρήξιμο-διόγκωση), κυρίως στο πίσω τμήμα του. Συνήθως μπορεί να πραγματοποιηθεί και λήψη υλικού για βιοψία από τον βλεννογόνο του λάρυγγα.
Τεκμηρίωση ή εξακρίβωση και ποσοτική εκτίμηση της παλινδρόμησης, όταν υπάρχει λόγος γίνεται με περιπατητική μακράς διαρκείας (24ωρών) καταγραφή του οισοφαγικού pH. Για την αξιολόγηση της φαρυγγικής παλινδρόμησης είναι χρήσιμο ένα σύστημα ταυτόχρονης καταγραφής στον φάρυγγα και στον οισοφάγο. Οι καταγραφές του pH είναι χρήσιμες μόνο στην αξιολόγηση της όξινης παλινδρόμησης. Η τεκμηρίωσή της είναι αναγκαία όταν ο ρόλος της παλινδρόμησης στα συμπτώματα δεν είναι σαφής, ιδίως εάν οι ενδοσκοπικές ενδείξεις δεν είναι αρκετές.
Άλλος ένας τρόπος για να διαγνώσουμε τη νόσο είναι εξ’ αποκλεισμού με την θεραπεία. Αν δηλαδή ο ασθενής ανταποκριθεί θετικά σε αγωγή για καταπολέμηση των συμπτωμάτων της παλινδρόμησης, τότε ισχυροποιείται η διάγνωση.
Ποιά είναι η θεραπευτική αντιμετώπιση;
Στόχοι της θεραπείας είναι η ανακούφιση από τα συμπτώματα, η πρόληψη των πιθανών επιπλοκών και η επούλωση τυχόν διάβρωσης του βλεννογόνου (εάν υπάρχει).
Ξεκινώντας από τα γενικά μέτρα σε αυτά ανήκουν ο συνδυασμός δίαιτας και αλλαγών συμπεριφοράς. Έτσι λοιπόν η δίαιτα για την μείωση του σωματικού βάρους, ο ύπνος με ανυψωμένο το μαξιλάρι (κορυφή του κρεβατιού) κατά 10-15 εκατοστά και η εξουδετέρωση όσων παραγόντων αυξάνουν την πίεση στην κοιλιά είναι βασικά μέτρα που πρέπει να ληφθούν.
Από τροφές υπάρχει ισχυρή σύσταση να αποφεύγονται τροφές και ροφήματα που περιέχουν καφείνη (καφές, τσάι, σόδα), ο χυμός πορτοκάλι, το αλκοόλ, η σοκολάτα και η μέντα. Επίσης να αποφεύγονται η μαρμελάδα, οι διάφορες σως, τα καυτερά μπαχαρικά. Ενδείκνυνται τροφές που έχουν pH>4.6 όπως το άπαχο κρέας, το γάλα, τα θαλασσινά και τα φρέσκα λαχανικά. Βοηθούν ιδιαίτερα τα τακτικά και μικρά γεύματα στη διάρκεια της ημέρας
Στις αλλαγές της καθημερινότητας συγκαταλέγεται πρωτίστως η διακοπή του καπνίσματος. Επίσης, καλό είναι να αποφεύγεται η έντονη σωματική άσκηση αμέσως μετά το γεύμα. Ομοίως, δεν προτείνεται η κατάκλιση πριν περάσουν μερικές ώρες μετά το τελευταίο γεύμα.
Όσον αφορά στην φαρμακευτική αγωγή σε αυτή συμπεριλαμβάνονται οι εξής κατηγορίες-οικογένειες φαρμάκων:
- Αντιόξινα
- Η2 ανταγωνιστές
- Αναστολείς της αντλίας πρωτονίων
Οι τελευταίοι είναι συνήθως οι πιο αποτελεσματικοί και συχνά συνταγογραφούνται σε συμπτωματικούς ασθενείς.
