Τι είναι η λογοθεραπεία;
Η Λογοθεραπεία είναι η επιστήμη που σχετίζεται με την αξιολόγηση, τη διάγνωση, τη θεραπεία, την επιστημονική μελετη και πρόληψη των διαταραχών λόγου, επικοινωνίας, ομιλίας, φωνής και κατάποσης σε παιδιά και ενήλικες.
Λόγος
O λόγος αφορά την ικανότητα αναγνώρισης λέξεων και εννοιών καθώς και να μπορεί το άτομο να επικοινωνεί μέσω ενός κωδικοποιημένου συστήματος σε όλες του τις μορφές, δηλαδή την προφορική και την γραπτή.
Επικοινωνία
Η επικοινώνια αποτελεί μια δυναμική διεργασία ανταλλαγής ιδεών και πληροφοριών. Αυτή η δυναμική διαδικασία περιλαμβάνει την κωδικοποίηση, τη μετάδοση και αποκωδικοποίηση των επιδιωκόμενων μυνημάτων.
Ομιλία
Η ομιλία είναι ένα λεκτικό μέσο επικοίνωνιας ή μεταβίβασης του νοήματος. Για να πραγματοποιηθεί, απαιτείται ακριβής νευρομυικός συντονισμός και είναι το αποτέλεσμα συγκεκριμένων κινητικών συμπεριφορών. Επίσης, η ομιλία αποτελείται από συνδυασμούς ομηλητικών ήχων, την ποιότητα φωνής, τον επιτονισμό και τον ρυθμό. Κάθε ένα από αυτά τα συστατικά μέρη χρησιμοποείται με στόχο να τροποποιηθεί το ομιλητικό μύνημα.
Ποιες διαταραχές χρειάζονται λογοθεραπεία;
Οι κλινικές εξειδικευμένες υπηρεσίες που παρέχουν οι λογοθεραπευτές αφορούν τις παρακάτω διαταραχές :
- Καθυστέρηση ομιλίας και λόγου
- Αναπτυξιακές γλωσσικές διαταραχές
- Μαθησιακές διαταραχές
- Αρθρωτικές διαταραχές
- Ειδική γλωσσική διαταραχή (Specific Language Impairement : SLI)
- Αναπτυξιακή δυσαρθρία
- Αυτισμός
- Επίκτητη παδική αφασία
- Καθυστέρηση της ανάπτυξης ομιλίας και λόγου
- Δυσφωνίες
- Διαταράχη της ροής της ομιλίας (τραυλισμός)
- Διαταραχές φωνής, ομιλίας, λόγου λογω βαρηκοιας και ακουστικής επεξεργασίας κατοπιν κοχλιακής εμφύτευσης
- Νευρογενείς κινητικές διαταραχές της ομιλίας (δυσαρθρίες και επίκτητη απραξία)
- Νευρολογικές διαταραχές και συνδρομα
- Νοητική καθυστέρηση
- Διαταραχές κατάποσης (δυσφαγία)
- Κρανιοπροσωπικές ανωμαλίες
- Βαρηκοια/ κώφωση/ κοχλιακή εμφύτευση
- Εγκεφαλικά επεισόδια/ αφασίες
- Χειρουργικές επεμβάσεις κεφαλής και τραχήλου (λαρυγγεκτομή)
Πότε πρέπει να αναζητήσω λογοθεραπευτή;
Η ανάπτυξη των παιδιών αποτελεί μία διεργασία φυσιολογικής προόδου από ένα πρώιμο και χαμηλότερο επίπεδο λειτουργικότητας σε ένα πιο πολύπλοκο, όπως είναι αυτό των ενηλίκων. Αν και το κάθε παιδί έχει το δικό του ρυθμό γλωσσικής ανάπτυξης υπαρχούν κάποια γλωσσίκα ορόσημα, δηλαδή “δείκτες” οι οποίοι χρησιμεύουν στην ανάδειξη του επιπέδου της λειτουργίας του παιδιόυ σε σχέση με τα αναμενόμενα επίπεδα βάσει της ηλικίας σε διαφόρους τομείς της λειτουργικότητας του ατόμου. Για παράδειγμα, ενώ ένα παιδί αναμένεται να βαβίσει στην ηλικία των 6 μηνών, το βάβισμα του ξεκινάει στους 3 μήνες. Ετσι ,έχουμε ένα δείκτη σχετικά με την λειτουργία του βαβίσματος και το πότε έγινε η εκκίνηση σε σχέση με τα αναπτυξιακά ορόσημα. Η αποκλιση από αυτά τα ορόσημα μπορέι να αποτελεί μία ένδειξη ότι θα πρέπει να επισκεφτούμε ένα λογοθεραπευτή για να γίνει μια αξιόλογηση και εάν απαιτείται να προχωρήσει στην παρέμβαση. Γενικότερα, εάν παρατηρήσουμε κάποιες από τις παρακάτω ενδείξεις στο παιδί, καλό θα είναι να επισκεφτούμε έναν λογοθεραπευτη.
Ομιλία
Όταν το παιδί δεν παράγει καθόλου ομιλία ενώ αναμενόταν να έχει ήδη μιλήσει σύμφωνα με την ηλικία του ή παράγει λόγο αλλά δεν είναι κατανοητή στα πλαίσια του σχολικού του περιβάλλον ή γενικότερα δεν μοιάζει με την ομιλία παιδιών μικρότερης ηλικίας πρέπει να πραγματοποιήσει μία πρώτη επίσκεψη με ένα λογοθεραπευτή για να εκτιμήσει την κατάσταση. Επίσης, απαραίτητο είναι και σε περιπτώσεις όπου το παιδί δεν παράγει καθόλου κάποιους ήχους της ομιλίας, όπως π.χ θ, σ, ρ και τους αντικαθιστά με άλλους ήχους (π.χ τέλω αντί του θέλω) ή κατα τη διάρκεια της ομιλίας του φαίνεται να μπλοκάρει και να τραυλίζει, είτε επαναλαμβάνοντας τον πρώτο ήχο της λέξης τ..τ...τι θελεις;, είτε την πρώτη συλλαβή της λέξης π.χ μα..μα..μαμά. Τέλος, αν παρατηρήσετε ότι το παιδί σας όταν μιλά κάνει συντακτικά ή γραμματικά λάθη, όπως λάθος χρήση των άρθρων ή των καταληξεων κάντε μία επίσκεψη στον λογοθεραπευτή για να σας βοηθήσει.
Επικοινωνία
Επίσης, στην περίπτωση που δεν επικοινωνεί καθόλου μαζί μας και αδιαφορεί για τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις ή δεν καταλαβαίνει αυτά που του λέμε είναι δείγμα ότι χρειάζεται να επισκεφτείτε ένα λογοθεραπευτή. Ακόμη και αν δείχνει να κατανοεί τα πάντα και να ακολουθεί εντολές αλλά δε μπορεί να επικοινωνήσει και να χρησιμοποιεί νοήματα τότε πρέπει επίσης να μην παραλείψετε την επίσκεψη.
Αναπτυξιακά ορόσημα ανά ηλικία
Ομιλία
Παρακάτω παρατίθενται ενδεικτικά κάποια γλωσσικά ορόσημα ανά ηλικία.
0-6 μηνών
0-6 μηνών
- Γενικά κοιτά προς τον ομιλητή.
- Αναγνωρίζει ακουστικά και οπτικά τη μητέρα και στρέφει το κεφάλι του προς την κατεύθυνση του ήχου.
- Αποκρινεται στο όνομα του όταν ακούει ανθρώπινη φωνή (4 με 6 μηνών).
- Ξεκινά να κατανοεί λίγες, οικείες λέξεις όπως “μαμά”, “μπαμπά”,”γεια” και φράσεις οπως “Έρχεται ο μπαμπάς “, “Θές το μπιμπερό”.
7-12 μηνών
7-12 μηνών
- Αποκρίνεται στο “οχι “ που λέγεται χωρίς ένταση στη φωνή.
- Διακόπτει τη δραστηριότητα , όταν ακούει το όνομα του.
- Αναγνωρίζει ονομασίες ελάχιστων, συνηθισμένων αντικειμένων και τα δείχνει όταν του ζητηθούν.
- Ακολουθεί απλές λεκτικές εντολές, όταν συνοδεύονται απο μια χειρονομία (π.χ “ Πάρε τη μπάλα" ή "Ανοιξε τη πόρτα").
- Επιλέγει αντικείμενο σε μια ασκηση διακρισης μεταξυ δύο αντικειμένων.
- Κατανοέι εως και 10 λέξεις.
13-18 μηνών
13-18 μηνών
- Αποκρίνεται σε λεκτική εντολή, χωρίς να συνοδεύεται από χειρονομία.
- Αναγνωρίζει αντικέιμενα σε μια άσκηση διάκρισης μεταξύ τεσσάρων αντικειμένων.
- Προσέχει τις εικόνες και αναγνωρίζει μία ή περισσότερες.
- Κατανοεί έως 50 λέξεις.
19-24 μηνών
19-24 μηνών
- Κατανοεί ορισμένες προσωπικές αντωνυμίες και τα επιρρήματα μέσα και επάνω.
- Ακολουθεί εντολές ενος σταδίου, οι οποίες περιέχουν 3 γλωσσολογικά στοιχεία σε μία άσκηση διάκρισης μεταξύ 4 αντικειμένων (π.χ "Δώσε μου το αυτοκίνητο και το κουτάλι").
- Αποκρίνεται σε ορισμένους ερωτηματικους τύπους “Τι – κανει “ Που – αντικειμενο”.
- Δείχνει τουλάχιστον τέσσερα μέρη του σώματος και 5 ή περισσότερες εικόνες.
3 ετών
3 ετών
- Ακολουθεί εντολές δύο σταδίων, οι οποίες περιέχουν 4 γλωσσολογικά στοιχεία σε μια άσκηση διάκρισης μεταξύ 4 έως 5 αντικειμένων (π.χ. "Δώσε μου το κουτάλι και σπρώξε το αυτοκίνητο").
- Κατανοεί ορισμένες απλές ερωτήσεις με τις λέξεις “που, πότε, πως και ποιος" και έννοιες σχημάτων και διαφορετικότητας.
- Αναγνωρίζει βασικά χρώματα.
- Κατηγοριοποιεί αντικέιμενα σε βασικές ομάδες (π.χ παιχνίδια).
4 ετών
4 ετών
- Κατανοεί 5.600 λέξεις.
- Αποκρίνεται σωστά στις περισσότερες ερωτήσεις, σχετικά με τις καθημερινές δραστηριότητες.
- Κατανοεί τις περισσότερες ερωτήσεις με τις λέξεις “που, πότε, πως, ποιος” και την έννοια του συλλαβισμού.
5 ετών
5 ετών
- Κατανοεί 9.600 λέξεις, χρονικές έννοιες (π.χ πριν, μετά, αύριο) και υλικό σε μικρές παραγράφους.
- Ακολουθεί εντολές 3 σταδίων, οι οποίες περιέχουν 6 γλωσσολογικά στοιχεία, σε μια άσκηση διάκρισης μεταξύ 4 εως 5 αντικειμένων (π.χ “Πέτα το παπούτσι, δώσε μου το μωρό και πιάσε το ποτήρι").
- Αναγνωρίζει ορισμένα γράμματα της αλφαβήτου.
51/2 ετών
- Κατανοεί 13.500 λέξεις, υποτακτικούς συνδέσμους (π.χ εάν, επειδή), απλές και ορισμένες σύνθετες δομές προτάσεων καθώς και την αντιστροφή των προτάσεων παθητικής φωνής (π.χ Ο σκύλος κυνηγήθηκε απο τη γάτα).
Έκφραση
Παρακάτω παρατίθενται ενδεικτικά κάποια εκφραστικά ορόσημα ανά ηλικία.
0-6 μηνών
0-6 μηνών
- Παράγει διαφοροποιημένο κλάμα και ήχους ευχαρίστησης ή πρώιμου βαβίσματος (π.χ. π, μπ, ντ, χ, τζ).
- Παραγει δύο ή περισσότερες συλλαβές και 4 διαφορετικούς ήχους.
- Παράγει φωνήεντα με ήχους που μοιάζουν με σύμφωνα (γκου) τα οποία εχουν διάρκεια ένα δευτερόλεπτο.
- Έχει κοινωνικό χαμόγελο (2-4 μηνών).
- Αποκρίνεται στο όνομα του στο 50% του χρόνου που παράγεται.
7-12 μηνών
7-12 μηνών
- Παράγει περισσότερους ήχους συμφώνων όπως τ, ν, ντ.
- Παράγει και μιμείται ήχους, 5 ή περισσότερες λέξεις και σωστό αριθμό συλλαβών.
- Χρησιμοποιεί ακατάληπτη γλώσσα και αναμυγνύει λέξεις με ακατάληπτη γλώσσα οι οποίες έχουν 1 ή 2 συλλαβές.
13-18 μηνών
13-18 μηνών
- Παράγει 4 έως 12 λέξεις.
- Χρησιμοποιεί λέξεις για να εκφράσει επιθυμίες και να επικοινωνήσει οι οποίες έχουν 1 και 2 συλλαβές.
- Μιμείται τις περισσότερες λέξεις.
- Η ομιλία είναι κατανοητή κατά 25% σε έναν άγνωστο ακροατή.
18-24 μηνών
18-24 μηνών
- Παράγει 10 εως 20 λέξεις.
- Ξεκινα να συνδυάζει λέξεις σε εκφωνήματα δύο λέξεων.
- Μιμείται προτάσεις με 2 και 3 λέξεις.
- Κατονομάζει ορισμένα μέρη του σώματος.
20-22 μηνών
20-22 μηνών
- Παράγει 20 εως 30 λέξεις.
- Χρησιμοποιεί ερωτηματικό επιτονισμό (π.χ Εγω φύγω).
22-24 μηνών
22-24 μηνών
- Παράγει τα περισσότερα φωνήεντα και σύμφωνα : μ, μπ, π, κ, γκ, τζ, χ, ν, τ, ντ.
- Χρησιμοποιεί 50 έως και 200 λέξεις και το 65% της ομιλίας είναι καταληπτό.
- Χρησιμοποιεί συνδυασμούς 2 και 3 λέξεων, για να εκφράσει μια ποικιλία σημασιολογικών σχέσεων.
- Κατονομάζει τουλαχιστον 3 από τα εξής αντικείμενα: αυτοκίνητο, καρέκλα, κουτί, κλειδί, πιρούνι.
3 ετών
3 ετών
- Παράγει 900 έως 1.200 λέξεις.
- Κάνει ερωτήσεις με τις λέξεις “τι , που και ποιος”.
- Ξεκινά να χρησιμοποιεί σύνθετες προτάσεις.
4 ετών
4 ετών
- Παραγει 1.500 με 1.600 λέξεις.
- Κατονομάζει βασικά χρώματα και μετρά ως το 5.
- Χρησιμοποιεί δομές συνθετων προτάσεων πιο συχνά, προσωπικές αντωνυμίες με περισσότερη ακρίβεια, αρνητικούς και ερωτηματικούς τύπους, συνδέσμους (π.χ. και, αλλά) και αναφορικές αντωνυμίες (π.χ ποιος).
5 ετών
5 ετών
- Παράγει 2.100 εώς 2.200 λέξεις.
- Εχει κατακτήσει τους περισσότερους συντακτικούς κανόνες και μπορεί να συζητήσει εύκολα.
- Διαμορφώνει σύντομες, καλά δομημένες ιστορίες.
- Χρησιμοποιεί σωστά παρελθοντικούς και μελλοντικούς χρόνους.
51/2 ετών
- Παράγει 2.300 λεξεις.
- Συνεχίζει να κατακτά ανώμαλες μορφολογικά και συντακτικά δομές.
Τι είναι η λογοθεραπευτική αξιολόγηση;
Η λογοθεραπευτική αξιολόγηση ειναι μια διαδικασία η οποία εξετάζει τα χαρακτηριστικά, τις ικανότητες και τις παρούσες ανάγκες του ατόμου.
Μας δίνει τη δυνατότητα να διαπιστώσουμε εάν υπάρχει κάποια επικοινωνιακή διαταραχή και στην περίπτωση που η απάντηση είναι θετική, εξετάζει τη φύση της διαταραχής και τις επιπτώσεις στη ζωή του ατόμου. Επιπρόθετα, παρέχει στον λογοθεραπευτή τις κατάλληλες πληροφορίες για τη δημιουργία μιας πετυχημένης παρέμβασης. Ετσι, με βάση την αξιολόγηση θα τεθούν οι θεραπευτικοί στόχοι, οι θεραπευτικές διαδικασίες και το χρονοδιαγραμμα της θεραπείας.
Ο τρόπος που θα πραγματοποιηθεί η αξιολόγηση διαφέρει αναλογα με τη διαταραχή, τον πελάτη και τον λογοθεραπευτή. Ωστώσο, υπάρχουν κάποια βήματα τα οποία είναι κοινά σε όλες τις αξιολογήσεις.
Λήψη λογοπαθολογικόυ ιστορικού
Πριν απο οποιοδήποτε αξιολόγηση είναι πολύ σημαντικό να γίνει η λήψη ενός πλήρους ιστορικού του πελάτη. Αυτή η διαδικασία συνήθως πραγματοποιείται κατά την πρώτη συνάντηση και μπορεί να περιλαμβάνει ερώτησεις σχετικά με τον τοκετό και την ανάπτυξη, ιατρικό, κοινωνικό, εκπαιδευτικό και οικογενειακό ιστορικό και εάν έχει προηγηθεί αξιολόγηση και παρέμβαση.
Στοματοπροσωπική εξέταση
Κατα τη διάρκεια της στοματοπροσωπικής εξέτασης είναι σημαντικό να αξιολογηθούν οι δομές της παραγωγής ομιλίας και η λειτουργική επάρκεια τους. Ετσι λοιπόν, αξιολογούνται τα δόντια, τα χείλη, η υπερώα, η γλώσσα, η σταφυλή, η στοματική κοιλότητα κ.α. Παράλληλα εξετάζεται κατά πόσο υπάρχει συγχρονισμός μεταξύ των παραπάνω δομών, έτσι ώστε να είναι δυνατή η εκφορά των φθόγγων όσον αφορά την άρθρωση και την αντήχηση.
Ακοολογικός έλεγχος
Ο λογοθεραπευτής καταγράφει εάν εχει εκτιμηθεί η ακοή του παιδιού από ακοολόγο, αλλιώς το παραπέμπει σε αυτόν για την αντίστοιχη αξιολόγηση.
Αξιολόγηση της παραγωγής διαδοχοκινητικών συλλαβών
Η συγκεκριμένη αξιολόγηση πραγματοποιείται για να διαπιστωθεί η ικανότητα του αρθρωτικού μηχανισμού να κάνει γρήγορες εναλασσόμενες κινήσεις ομιλίας. Πριν γίνει η μέτρηση με το χρονόμετρο, δίνονται σαφείς οδηγίες στον εξεταζόμενο, όπως και η δυνατότητα να προβάρει την άσκηση. Να επισημανθεί ότι αυτή η διαδικασία αξιολόγησης δε χρησιμοποείται σε παιδιά προσχολικής ηλικίας, καθώς είναι δύσκολο να διατηρηθεί για αρκετή ώρα η παραγωγή έτσι ώστε στη συνέχεια να μπορεί να υπολογιστεί. Παρ'όλα αυτά, μπορεί να αξιολογηθεί η ομαλότητα της παραγωγής μεμονωμένων συλλαβών.
Απόκτηση δείγματος λόγου, ομιλίας και φωνής
Το δείγμα αυτό θα αποκτηθεί μέσω του διαλόγου. Για να αποκτήσουμε ένα αξιόπιστο δείγμα θα πρέπει να υπάρξουν τουλάχιστον 100 με 300 παραγωγές ή λέξεις, να δοθεί η ευκαιρίια στον πελάτη να παράξει μία ποικιλία γλωσσικών δομών (π.χ καταφάσεις, ερωτήσεις, ρηματικοί χρόνοι κτλ) σε διαφορετικα γλωσσικά περιβάλλοντα (σπίτι, σχολείο, κλινικό πλαισιο κ.ο.κ).
Ανάγνωση κειμένων
Δίνονται στο πελάτη κείμενα προς ανάγνωση αντίστοιχα της ηλικίας του, απ'όπου και συλλέγονται πληροφοριές σχετικά με τη φωνή, την ροή, την άρθρωση και τις αναγνωστικές του ικανότητες.
Αποτελεσματική παρέμβαση: Πως μπορούμε να το επιτύχουμε;
Συνεργασία με επαγγελματίες υγείας
Είναι σημαντικό να θυμόμαστε οτι ο λογοθεραπευτής συνεργάζεται και με αλλους επαγγελματίες υγείας (εργοθεραπευτές, γιατρούς ή ψυχολόγους), ετσι ώστε ο καθένας να συμβάλλει με τις γνώσεις του και την εμπειρία του στην πληρέστερη αξιολόγηση του πελάτη με στόχο το καλύτερο αποτέλεσμα. Γι'αυτό αν σας παραπέμψει σε κάποιον απο τους παράπανω ή αν σας ζητήσει να επικοινωνήσει μαζί του μην το παραβλέψετε! Είναι δείγμα επαγγελματισμού.
Ρωτήστε την εξειδίκευση του λογοθεραπευτή σας!
Μη διστάσετε να ρωτήσετε το λογοθεραπευτή σας σε ποιες διαταραχές εξειδικεύεται. Θα εχει μεγαλύτερη εμπειρία και η θεράπεια θα ειναι αποτελεσματικότερη. Ειναι σημαντικό ακόμη να υπάρχει μια σχέση εμπιστοσύνης ανάμεσα στο πελάτη ή το παιδί σας με το λογοθεραπευτή. Είναι απαραίτητο να υπάρξει χημεία, καθώς πρόκειται για μια ανθρώπινη σχέση. Οσο δυνατότερη ειναι η θεραπευτική σχέση, τόσο η θεραπεία θα εχει το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα.
Μην παραλείπετε τις προγραμματισμένες σας συνεδρίες
Ειναι σημαντικό να υπαρχει σταθερότητα και ροή όσον αφορά την πραγματοποίηση των συνεδριών. Εάν υπάρχουν συχνές απουσίες, κάθε φορά θα απαιτείται εκ νεου διάστημα προσαρμογής για το παιδί. Ετσι και το παιδί δυσκολεύεται και ίσως οι θεραπείες να κρατήσουν περισσότερο από το αναμενόμενο γιατί χάνεται ο ρυθμός τους.
Μην ξεχνάτε οτι είστε και εσεις μέρος της ομάδας!
Η δουλειά που γίνεται σε κάθε συνεδρία δεν τελειώνει εκει. Είναι σημαντικό οι θεραπευτικοί στόχοι να δουλεύονται και στο σπίτι αλλά και σε άλλα πλαίσια του παιδιού έτσι ώστε να υπάρχει γενίκευση των αποτελεσμάτων. Ο λογοθεραπευτής σας θα σας εξηγήσει πως μπορείτε να συμβάλλετε και εσείς, έτσι ώστε οι στόχοι να κατακτηθόυν πιο γρήγορα και παράλληλα να διατηρηθούν.
Σεβασμός στην μοναδικότητα
Κάθε παιδί είναι διαφορετικό και ο χρόνος που χρειάζεται για να κατακτήσει ο,τι δυσκολεύεται είναι ατομικός. Είναι σημαντικό να μην μεταφέρουμε το δικό μας άγχος στο παιδί για την έκβαση ή τον ρυθμό των θεραπειών γιατί μπορεί να μπλοκαριστεί επιπλέον, μιας και το ίδιο γνωρίζει ήδη ότι δυσκολευέται.
Η πρόληψη είναι η καλύτερη θεραπεία
Εάν υποψιάζεστε ότι το παιδί σας δυσκολεύεται σε καποιο τομέα μην καθυστερείτε την επαφή σας με καποιο ειδικό, επειδή σας αγχώνει εσάς η πιθανότητα να υπάρχει κάποια δυσκολία. Η δυσκολία δεν θα εξαφανιστεί εάν καθυστερήσει η αξιολόγηση. Ακόμα και αν το παιδί δεν το εκφράζει αντιλαμβάνεται ότι δυσκολεύεται μιας και τέτοιου είδους δυσκολίες επηρεάζουν το παιδί στα διάφορα πλαίσια και στις αλληλεπιδράσεις τους με σημαντικά πρόσωπα με αποτέλεσμα να βιώνει πίεση και άγχος.
