Είναι γνωστό σε όλους, αν και τελικά οι περισσότεροι δεν θα κάνουν πολλά για να το αποτρέψουν. Κι όμως, μπορείς να μειώσεις τις πιθανότητες να εμφανίσεις ένα αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο υιοθετώντας μια υγιεινή διατροφή και αλλάζοντας τρόπο ζωής σου.
Τι είναι το Αγγειακό Εγκεφαλικό Επεισόδιο;
Ως αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο χαρακτηρίζεται ένα επεισόδιο οξείας ή υποξείας έναρξης με νευρολογική διαταραχή που οφείλεται σε αγγειακή βλάβη και διαρκεί περισσότερο από 24 ώρες.
Τα εγκεφαλικά επεισόδια ανήκουν στην ευρύτερη κατηγορία των αγγειακών νόσων και αποτελούν την δεύτερη αιτία θανάτου παγκοσμίως, με τις καρδιοπάθειες να έρχονται πρώτες. Σύμφωνα με δημοσίευση του American Heart Association το 2017, τα αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια, αποτέλεσαν το 10% των παγκόσμιων θανάτων το έτος 2013. Παράλληλα, τα αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια συχνά οδηγούν σε σημαντικές αναπηρίες καθώς προκαλούνται λειτουργικά και νοητικά ελλείμματα, και περισσότεροι από τους μισούς ασθενείς που επιβιώνουν, τελικά δεν δύνανται να αυτοεξυπηρετηθούν.
Ποια τα αίτια;
Ένα αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο μπορεί να συμβεί όταν προκαλείται αναστολή της ροής του αίματος σε ένα κομμάτι του εγκεφάλου λόγω έμφραξης ενός αιμοφόρου αγγείου από θρόμβο αίματος ή άλλη μάζα, οδηγώντας σε νέκρωση (κυτταρικό θάνατο, δηλαδή) του συγκεκριμένου σημείου του εγκεφάλου. Ο θρόμβος μπορεί να δημιουργηθεί αν διαρραγεί μια κεντρική αρτηρία με αθημαρωματική πλάκα σε προχωρημένο στάδιο.
Αν και σε μικρότερη συχνότητα, ένα αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο δύναται να προκληθεί και από αιμορραγία ενός αιμοφόρου αγγείου που μεταφέρει οξυγόνο και θρεπτικά συστατικά μέσα ή γύρω από τον εγκέφαλο.
Ποιοι οι παράγοντες κινδύνου;
Πολλοί είναι οι παράγοντες οι οποίοι θα μπορούσαν να πυροδοτήσουν ένα αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο. Οι παράγοντες διακρίνονται σε μη αναστρέψιμους, δηλαδή σε αυτούς που έχουν να κάνουν με χαρακτηριστικά του ατόμου που δεν αλλάζουν, αλλά και σε αυτούς που κάνοντας παρεμβάσεις στον τρόπο ζωής του ατόμου δύνανται να αναστραφούν.
Στους μη αναστρέψιμους ανήκουν:
- Η αυξημένη ηλικία, δηλαδή οι άνδρες άνω των 45 ετών και οι γυναίκες άνω των 55 ετών.
- Η κληρονομικότητα και το οικογενειακό ιστορικό αγγειακών εγκεφαλικών επεισοδίων.
- Το αρσενικό φύλο.
- Η φυλή και η εθνικότητα. Οι Αφροαμερικάνοι, οι Ισπανόφωνοι και οι Ασιάτες των νησιών του Ειρηνικού Ωκεανού έχουν δύο φορές συχνότερη εμφάνιση αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου.
- Κάποιες κληρονομικές παθήσεις, όπως η δρεπανοκυτταρική αναιμία, καθώς τα δρεπανοκύτταρα συσσωρεύονται στα τοιχώματα των αιμοφόρων αγγείων και αποφράσουν τις αρτηρίες.
- Η εμφάνιση ισχαιμικού αγγειακού επεισοδίου αυξάνει στο δεκαπλάσιο τον κίνδυνο εμφάνισης εγκεφαλικού επεισοδίου.
Στους αναστρέψιμους παράγοντες κινδύνου συμπεριλαμβάνονται διάφοροι περιβαλλοντικοί παράγοντες, χαρακτηριστικοί του τρόπου ζωής στον ανεπτυγμένο κόσμο και είναι οι παρακάτω:
- παχυσαρκία (και ιδιαίτερα η κεντρικού τύπου παχυσαρκία)
- καθιστική ζωή
- υπερχοληστερολαιμία
- υπέρταση
- σακχαρώδης διαβήτης
- κάπνισμα
- χρήση αντισυλληπτικών
- κατάχρηση αλκοόλ
- κατάθλιψη
Το αυξημένο σωματικό βάρος αυξάνει τον κίνδυνο για αγγειακά νοσήματα κυρίως μέσω της επίδρασης άλλων παραγόντων κινδύνου: όπως η αύξηση της ινσουλινοαντίστασης, η αύξηση της πίεσης αίματος, η αύξηση της συστημικής φλεγμονής και της προθρομβωτικής κατάστασης, η αλβουμινουρία και η δυσλιπιδαιμία.
Η αύξηση της συστολικής πίεσης άνω των 140mmHg και της διαστολικής άνω των 90mmHg αυξάνει τον κίνδυνο, καθώς οδηγεί σε εναπόθεση αιμοπεταλίων και μονοκυττάρων στο ενδοθήλιο των αρτηριών και επομένως αυξάνοντας τον κίνδυνο για ρήξη της αθηρωματικής πλάκας.
Επιπρόσθετα ο σακχαρώδης διαβήτης, λόγω της χρόνιας υπεργλυκαιμίας προκαλεί γλυκοζυλίωση σε πρωτεΐνες του κολλαγόνου των αγγείων με αποτέλεσμα τη διαταραχή της ελαστικότητας και λειτουργίας των αγγείων.
Όσον αφορά το κάπνισμα, φαίνεται ότι εμπλέκεται στον σχηματισμό αθηρωματικής πλάκας και αυξάνει το ιξώδες του αίματος με αποτέλεσμα τον σχηματισμό θρόμβου. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι παθητικοί καπνιστές διατρέχουν τον ίδιο κίνδυνο με τους ενεργητικούς. Το κάπνισμα, επίσης, αυξάνει τον κίνδυνο για αθηρογένεση καθώς αυξάνει τα επίπεδα τις C αντιδρώσας πρωτεΐνης και της οξειδωμένης LDL χοληστερόλης μειώνοντας παράλληλα την HDL χοληστερόλη.
Διαβάστε επίσης: LDL - Λιποπρωτεΐνη Χαμηλής Πυκνότητας
Για την σχέση του αλκοόλ με την εμφάνιση αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου τα δεδομένα δεν είναι ξεκάθαρα. Παρόλα αυτά φαίνεται να συνδέεται με το ισχαιμικό αλλά κυρίως με το αιμορραγικό εγκεφαλικό επεισόδιο ιδιαίτερα στις γυναίκες.
Ποια τα συμπτώματα;
Συνέπεια ενός αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου είναι η καταστροφή των νευρικών κύτταρων του εγκεφάλου, έχοντας ως αποτέλεσμα να διαταράσσεται ή να σταματά η λειτουργία τμημάτων του σώματος, τα οποία υπό φυσιολογικές συνθήκες ρυθμίζονταν από τα συγκεκριμένα εγκεφαλικά κύτταρα.
Η εκδήλωση ενός αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου μπορεί να γίνει ξαφνικά με πολύ έντονη κλινική εικόνα (όπως συνήθως συμβαίνει στα αιμορραγικά και εμβολικά επεισόδια) ή πιο βαθμιαία (όπως στα ισχαιμικά επεισόδια). Αναλόγως της εντόπισης της βλάβης επηρεάζονται και τα ανάλογα όργανα, αισθήσεις και δεξιότητες του ατόμου. Τα συνηθέστερα συμπτώματα ενός ισχαιμικού επεισοδίου περιλαμβάνουν:
- Αδυναμία ή αιμωδία των άκρων
- Αιφνίδια δυσκολία στην ομιλία
- Αισθητικές διαταραχές, όπως υπαισθησία, δυσαισθησία, παροδική απώλεια όρασης ή μέρους οπτικού πεδίου, διπλωπία
- Αστάθεια στην ορθοστασία και την βάδιση
Από την άλλη ένα αιμορραγικό επεισόδιο θα προκαλέσει συμπτώματα όπως: αιφνίδια κεφαλαλγία, διαταραχή του επιπέδου συνείδησης και εμετούς.
Ένα βρομβοεμβολικό επεισόδιο οδηγεί σε αιφνίδια εγκατάσταση διαταραχών στην κίνηση, στις αισθήσεις, στην ομιλία και την κατάποση.
Ποιοι οι τύποι;
Δύο είναι οι βασικοί τύποι του αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου, το ισχαιμικό και το αιμορραγικό αγγειακό επεισόδιο. Το 85% των αγγειακών εγκεφαλικών επεισοδίων είναι ισχαιμικά, δηλαδή προκαλούνται λόγω απόφραξης, ενώ μόλις το 15% αιμορραγικά, τα οποία προκαλούνται από ρήξη ενός αιμοφόρου αγγείου. Αξίζει να σημειωθεί ότι αν η διάρκεια του επεισοδίου είναι μικρότερη των 24 ωρών και είναι συνέπεια μειωμένης αιμάτωσης ονομάζεται παροδικό ισχαιμικό αγγειακό επεισόδιο.
Τα περισσότερα ισχαιμικά εγκεφαλικά επεισόδια προκαλούνται από θρόμβο ή έμβολο και είναι συνήθως αποτέλεσμα αθηροσκλήρωσης εγκεφαλικών αγγείων ή υποκείμενης καρδιαγγειακής νόσου.
Τα ισχαιμικά επεισόδια διακρίνονται σε:
- Θρομβωτικά, όπου μεγάλο αγγείο, όπως η καρωτίδα ή η βασική αρτηρία, αποφράσσεται από θρόμβο.
- Θρομβοεμβολικά, όπου έμβολο από την καρδιά ή από μεγάλα εξωκρανιακά αγγεία αποφράσσει μεγάλο ενδοκρανιακό αγγείο.
- Κενοτοπιώδη εμφρακτα (lacunar), όπου απόφραξη μικρών αγγείων προκαλεί ισχαιμία και δημιουργία κοιλοτήτων (κενοτόπια).
Τα αιμορραγικά εγκεφαλικά επεισόδια, αν και δεν είναι τόσο συχνά όσο τα ισχαιμικά, έχουν χειρότερη πρόγνωση. Εμφανίζονται συχνότερα σε άτομα με υπέρταση ή σε περιπτώσεις ύπαρξης ανευρίσματος ή δυσπλασίας αρτηριοφλεβώδους. Από την περιοχή του εγκεφάλου που εντοπίζεται η αιμορραγία εξαρτάται και πρόγνωση της νόσου.
Πώς γίνεται η διάγνωση;
Η γρήγορη διάγνωση και η πρώιμη αντιμετώπιση είναι πολύ σημαντικές. Η αρχική εκτίμηση περιλαμβάνει προσεκτικό ιστορικό και νευρολογική εξέταση. Η λεπτομερής λήψη του ιστορικού θα βοηθήσει στην διάγνωση, στην τοπογραφική εντόπιση και την φύση της βλάβης, αλλά και την αιτία του επεισοδίου.
Η αξιολόγηση περιλαμβάνει επίσης αιματολογικές εξετάσεις, εξετάσεις απεικόνισης του εγκεφάλου και αγγείων του εγκεφάλου, δοκιμασίες καρδιακής λειτουργίας, ηλεκτροκαρδιογράφημα, υπερηχοκαρδιογράφημα και καταγραφή καρδιακού ρυθμού.
Ποια η θεραπευτική αντιμετώπιση;
Η θεραπεία του αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου έχει εξελιχθεί ιδιαίτερα, καθώς εντοπίζονται έγκαιρα οι ασθενείς με αυξημένο κίνδυνο για ισχαιμικό αγγειακό επεισόδιο με αποτέλεσμα την μείωση των θανάτων από ισχαιμικό επεισόδιο μεταξύ της δεκαετίας 2007 με 2017.
Στην περίπτωση που συμβεί ένα αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο η άμεση ιατρική φροντίδα και θεραπεία είναι απαραίτητη για να προληφθεί η διασπορά της βλάβης στον εγκέφαλο.
Η θεραπεία των ισχαιμικών αγγειακών επεισοδίων περιλαμβάνει μερικά από τα παρακάτω:
- Χορήγηση ενεργοποιητή ιστικού πλασμινογόνου (tPA), που διαλύει το θρόμβο.
- Χορήγηση φαρμάκων που ρευστοποιούν το αίμα, που μειώνουν την αρτηριακή πίεση και τη χοληστερίνη.
- Επεμβατικά βοηθήματα (stents).
Για την θεραπεία του αιμορραγικού αγγειακού επεισοδίου ίσως χρειαστούν:
- Φάρμακα που μειώνουν την αρτηριακή πίεση
- Αποιδηματικά φάρμακα
- Χειρουργείο για παροχέτευση του αίματος από εγκέφαλο
- Χειρουργείο για μείωση της ενδοεγκεφαλικής πίεσης
- Χειρουργείο αποκατάστασης των διατριθέντων αιμοφόρων αγγείων.
- Εισαγωγή ενός βοηθήματος (coil) για την παρεμπόδιση της αιμορραγίας των αγγείων
- Εισαγωγή ενός σωλήνα παροχέτευσης για τη μείωση της ενδοεγκεφαλικής πίεσης.
Ένα ποσοστό των ασθενών δεν θα καταφέρει να επαναφέρει πλήρως όλες τις λειτουργιές του έπειτα από ένα αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, διατηρώντας προβλήματα μνήμης, ομιλίας, κατάποσης, όρασης, αίσθησης, ισορροπίας και βάδισης. Για αυτόν τον λόγο, ίσως ο ασθενής χρειαστεί την υποστήριξη φυσικοθεραπειών, εργοθεραπειών ή/και λογοθεραπειών.
Πώς προλαμβάνεται το εγκεφαλικό επεισόδιο;
Τροποποιώντας κάποιους από τους παράγοντες κινδύνου που αναφέρθηκαν νωρίτερα, είναι δυνατό να προληφθεί ένα εγκεφαλικό επεισόδιο. Για παράδειγμα θα ήταν καλό αν έχετε διαβήτη να φροντίζετε ώστε η γλυκόζη του αίματος να μένει στα φυσιολογικά επίπεδα ή αν έχετε υπέρταση να ρυθμίζετε την πίεση σας και ούτω καθεξής.
Έχει φανεί ότι μειώνοντας το σωματικό βάρος, επηρεάζονται θετικά πολλοί από τους παράγοντες που οδηγούν σε αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, όπως ο σακχαρώδης διαβήτης, η υπέρταση, η φλεγμονή και οι δυσλιπιδαιμίες.
Επίσης για την πρόληψη της εμφάνισης ενός αγγειακού επεισοδίου είναι σημαντικό να υπάρχει φυσική δραστηριότητα με στόχο τα 30 λεπτά σωματικής άσκησης καθημερινά. Καλό θα ήταν ο ασθενής να συμβουλευτεί τον ιατρό του πριν ξεκινήσει οποιαδήποτε μορφή σωματικής άσκησης αν έχει ήδη κάποιο καρδιαγγειακό πρόβλημα.
Τέλος, καθίσταται άμεση ανάγκη διακοπής του καπνίσματος.
Ποιος ο ρόλος της διατροφής στην πρόληψη;
Η ισορροπημένη διατροφή παίζει επίσης πολύ σημαντικό ρόλο στην πρόληψη ενός αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου. Μάλιστα έχει φανεί ότι άτομα που ακολουθούν την Μεσογειακή δίαιτα έχουν μικρότερες πιθανότητες να αποκτήσουν κάποιο αγγειακό νόσημα, διότι αποφεύγεται ο σχηματισμός αθηρωματικής πλάκας στα αγγεία, τα οποία διατηρούν την ελαστικότητα τους και έτσι θα αποφευχθεί ο σχηματισμός θρόμβων.
Διαβάστε επίσης: Μεσογειακή διατροφή: Άλλη μια ευκαιρία επιστροφής σε γνώριμες αξίες
Μερικές αλλαγές που θα μπορούσατε να κάνετε είναι οι εξής:
- Αντικαταστήσετε το μεγαλύτερο ποσοστό κορεσμένων λιπαρών οξέων με πολυακόρεστα και μονοακόρεστα.
- Ελαχιστοποιήσετε την κατανάλωση trans λιπαρών οξέων, καθώς αυξάνουν την ολική χοληστερόλη και παράλληλα μειώνουν την HDL χοληστερόλη.
- Μειώσετε την κατανάλωση αλατιού
- Αντικαταστήστε τους επεξεργασμένους υδατάνθρακες με σύνθετους.
Για να επιτευχθούν τα παραπάνω μπορείτε να αυξήσετε την κατανάλωση:
- Φρούτων & λαχανικών
- Οσπρίων
- Προϊόντων ολικής άλεσης
- Ψαριών
- Ελαιολάδου
- Ξηρών καρπών (ανάλατων)
Από την άλλη, είναι σημαντικό να μειωθεί η κατανάλωση κόκκινου κρέατος & πλήρων γαλακτοκομικών, ενώ η κατανάλωση του αλκοόλ πρέπει να γίνεται με μέτρο (2 ποτήρια για άνδρες & 1 ποτήρι για γυναίκες ημερησίως).
Τι διατροφή να ακολουθείται μετά από ένα εγκεφαλικό επεισόδιο;
Ακόμα και μετά από ένα εγκεφαλικό επεισόδιο η διατροφή παίζει πολύ σημαντικό ρόλο καθώς μπορεί να εμποδίσει την εμφάνιση ενός δεύτερου εγκεφαλικού επεισοδίου. Μετά από ένα εγκεφαλικό επεισόδιο μπορεί να εμφανιστεί ινσουλινοαντοχή, δυσανεξία στη γλυκόζη, διαταραχή στο ισοζύγιο υγρών και ηλεκτρολητών και διαταραχή στην οξεοβασική ισορροπία του ασθενούς. Ως εκ τούτου είναι μείζονος σημασίας να βελτιωθεί το λιπιδαιμικό προφίλ του ασθενούς, η αρτηριακή πίεση και τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα, μέσω μιας διατροφής πτωχής σε αλάτι, κορεσμένα και trans λιπαρά οξέα και επεξεργασμένους υδατάνθρακες. Αν επιβάλλεται η απώλεια βάρους είναι σημαντικό να αποφευχθούν ενεργειακά πυκνά τρόφιμα όπως τα αναψυκτικά με ζάχαρη.
Όσον αφορά την κατανάλωση αλκοόλ, συμφώνα με τις κατευθυντήριες οδηγίες του European Society of Cardiology του 2020, θα πρέπει η πρόσληψη να μην ξεπερνάει τα 100γρ/εβδομάδα ή τα 15γρ/ημέρα
Σε αυτό το σημείο είναι σημαντικό να επισημανθεί ότι έπειτα από ένα αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο είναι πιθανό να προκληθούν νευρολογικές διαταραχές στον ασθενή που μπορεί να επηρεάσουν την ικανότητά του να σιτιστεί. Σε αυτή την περίπτωση μπορεί ο ασθενής να υποσιτίζεται, γεγονός που θα επιβραδύνει την αποκατάσταση του και θα επιμηκύνει την παραμονή του στο νοσοκομείο. Ως εκ τούτου, πρωτίστως πρέπει να ελεγχθεί η κατάσταση θρέψης του ασθενούς και σε δεύτερο χρόνο να δοθούν οι οδηγίες για την σύσταση της δίαιτάς του.
Ποιες αλλαγές πρέπει να γίνουν στον τρόπο ζωής;
Είναι προφανές ότι για να αποφευχθεί ένα δεύτερο αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο θα πρέπει εκτός από την διατροφή να γίνουν αλλαγές και στον τρόπο ζωής. Οι αλλαγές αυτές αφορούν καταρχάς την αύξηση της φυσικής δραστηριότητας. Ξεκινήστε να κινείστε περισσότερο! 30-60 λεπτά μέτριας έντασης άσκησης, 5 ημέρες την εβδομάδα, αρκούν για να μειώσετε τον κίνδυνο. Ακόμα και η μη οργανωμένη άσκηση είναι προτιμότερη από το να μην υπάρχει καθόλου σωματική δραστηριότητα. Η άσκηση πρέπει να είναι αερόβια καθώς με αυτόν τον τρόπο υπάρχει καλύτερη ινσουλινοευαισθησία και ρυθμίζονται καλύτερα τα λιπίδια και η αρτηριακή πίεση. Παράλληλα πρέπει να συνδυάζεται με ασκήσεις αντιστάσεων προκειμένου να διατηρείται η μυϊκή μάζα και η δύναμη.
Επιπλέον αν έχετε αυξημένο σωματικό βάρος με δείκτη μάζας σώματος μεγαλύτερο του 25, καλό θα ήταν να απευθυνθείτε σε κάποιον ειδικό προκειμένου να το μειώσετε. Αυτό μπορεί να πραγματοποιηθεί μέσω αύξησης της φυσικής δραστηριότητάς σας ή μείωσης της προσλαμβανόμενης ενέργειας από την τροφή.
Άλλες αλλαγές που πρέπει να γίνουν στον τρόπο ζωής, έπειτα από ένα εγκεφαλικό επεισόδιο, είναι η διακοπή του καπνίσματος και η αποφυγή του παθητικού καπνίσματος, αλλά και υποστήριξη της ψυχικής υγείας του ασθενούς στην περίπτωση που πάσχει από κατάθλιψη.
