Οι αυτιστικές διαταραχές είναι διαταραχές που εμφανίζονται κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης του παιδιού και επιδρούν στον τρόπο με τον οποίο καθένας επικοινωνεί και αντιλαμβάνεται τον κόσμο που τον περιβάλλει. Οι αυτιστικές διαταραχές (autistic spectrum disorders - ASDs) περιλαμβάνουν τον αυτισμό, διεισδυτική διαταραχή της ανάπτυξης μη εξειδικευμένη με άλλον τρόπο (pervasive development disorder not otherwise specified PDD - NOS) και το σύνδρομο του Asperger και αποτελούν μακροχρόνιες, πολύπλοκες διαταραχές.
Παρακάτω, περιγράφονται εν συντομία δυο σημεία κοινού ενδιαφέροντος στο ASD
- η μανιώδης πολυφαγία (extreme faddy eating) και πως να χρησιμοποιείται η διατροφή ως θεραπευτική αγωγή για το ASD και
- οι καλύτερες στρατηγικές συμπεριφοράς που πιστεύεται ότι μπορούν να βοηθήσουν στη μανιώδη πολυφαγία. Υπάρχουν ορισμένες ενθαρρυντικές ενδείξεις για τη χρήση της διατροφής ως συμπληρωματικής μεθόδου στην θεραπευτική αντιμετώπιση του ASD.
Τι είναι η μανιώδης πολυφαγία;
Τα άτομα που πάσχουν από ASD μπορεί να παρουσιάσουν κάποιο η κάποια από τα ακολούθα προβλήματα καταναλώνοντας μια συγκεκριμένη διατροφή η οποία μπορεί να τους οδηγήσει στην ακραία μανιώδη πολυφαγία.
- Να γίνονται εξαιρετικά αγχώδεις όταν δοκιμάζουν νέες τροφές.
- Να εμφανίζουν ιδιαίτερες προτιμήσεις για τροφές συγκεκριμένου χρώματος όπως π.χ. εκείνες με κόκκινο χρώμα.
- Να καταναλώνουν έτοιμες τροφές, συσκευασμένες μονό με γνωστό τρόπο και να απορρίπτουν αγαπημένες τους τροφές όταν αλλάζει η συσκευασία.
- Να προκαλείται άγχος σε χώρους εστίασης κατά τη διάρκεια των γευμάτων λόγω αυξημένου θορύβου, εντόνου φωτισμού η λόγω οσμής άλλων τροφών.
- Να καταναλώνουν τροφές που τους προσφέρονται μονό με ένα συγκεκριμένο τρόπο π.χ. όπως στο ίδιο πιάτο.
Αρκετά άτομα που εμφανίζουν τέτοια προβλήματα σίτισης φαίνεται ότι ζουν με υγιεινό τρόπο όμως στην πραγματικότητα η διατροφή τους είναι περιορισμένη και ανθυγιεινή. Στις περιπτώσεις εκείνες που η διατροφή ενός ατόμου του προκαλεί προβλήματα υγείας όπως δυσκοιλιότητα, απώλεια βάρους, μειωμένη ανάπτυξη, παχυσαρκία, διατροφικές ελλείψεις, κάποιος πτυχιούχος διαιτολόγος μπορεί να προσφέρει τις κατάλληλες συμβουλές, ως προς την ορθότητα της διατροφής.
Ποιες στρατηγικές συμπεριφοράς πρέπει να ακολουθηθούν;
Στρατηγικές που μαζί με επιλεγμένη διατροφή μπορούν να βοηθήσουν είναι οι ακόλουθες:
Προκαθορισμένα ωράρια γευμάτων
Δημιουργήστε προκαθορισμένα ωράρια γευμάτων με δομημένη διατροφική επαναληψιμότητα χρησιμοποιώντας λεπτομερή οπτικά προγράμματα που περιλαμβάνουν που και ποτέ θα πραγματοποιηθεί το γεύμα αλλά και τι θα περιλαμβάνει, εικονογραφημένους πίνακες που εμφανίζουν με λεπτομέρειες το τι πρόκειται να συμβεί κατά τη διάρκεια του γεύματος, ή τις τροφές που θα δοκιμαστούν σε αυτό. Συχνά, τα άτομα που πάσχουν από ASD, ανταποκρίνονται καλύτερα στις οπτικές πληροφορίες (όπως π.χ. γραπτές, σύμβολα, φωτογραφίες, σχεδία) από ότι στις προφορικές.
Αντιμετώπιση ιατρικών προβλημάτων
Μπορείτε να προσφέρετε σημαντική βοήθεια, αντιμετωπίζοντας έγκαιρα τα υποκείμενα ιατρικά προβλήματα, ικανά να χειροτερεύσουν τα ήδη υπάρχοντα προβλήματα σίτισης, όπως οδοντικά η εντερικά προβλήματα (πονόδοντο, δυσκοιλιότητα), τροποποιώντας τα φάρμακα εκείνα που έχουν ως παρενέργεια τη ελάττωση της όρεξης, και βοηθώντας εκείνους με κινητικά προβλήματα η δυσκολία στην έκφραση και την επικοινωνία με εξειδικευμένο προσωπικό.
Εξειδικευμένο πρόγραμμα
Αναγνωρίστε τις ιδιαιτερότητες του κάθε ατόμου ξεχωριστά, και εφαρμοστέ ένα εξειδικευμένο πρόγραμμα τύπου βήμα - βήμα επίλυσης τους, δημιουργώντας ένα ήρεμο και ευχάριστο περιβάλλον για τα γεύματα.
Νέοι τρόποι για δοκιμή τροφίμων
Γίνετε ευρηματικοί στο να βρίσκετε τρόπους που να προκαλούν το ενδιαφέρον των ατόμων αυτών να δοκιμάσουν διαφορετικά φαγητά, όπως π.χ. οργανώνοντας παιχνίδια όπου ομάδες ειδικών τους μαθαίνουν να δοκιμάζουν διαφορετικές τροφές, γράφοντας ιστορίες σχετικές με την τροφή, παρουσιάζοντας έναν οπτικό κατάλογο παρομοίων τροφών, αλλά και τροφών που πρόκειται να δοκιμαστούν στο εγγύς μέλλον.
Πώς είναι η διατροφή ατόμων με αυτισμό;
Αν και οι δίαιτες αποτελούν δημοφιλή τρόπο θεραπευτικής αντιμετώπισης του ASD, από τους ειδικούς του χώρου, μονο τελευταία υπήρξαν σαφείς επιστημονικές ενδείξεις που επιβεβαιώνουν την προαναφερόμενη θεώρηση. Παρόλες, όμως, τις ενδείξεις δεν υπάρχει μέχρι σήμερα κάποιο συνιστώμενο διαιτολόγιο για την αντιμετώπιση του συνδρόμου.
Ένα μικρό μονο μέρος των ατόμων που πάσχουν από ASD φαίνεται να βελτιώνεται όταν λαμβάνονται υπ όψιν οι ιδιαιτερότητες τους η τα γαστρεντερικά τους προβλήματα με την αναπροσαρμογή του διαιτολογίου τους. Όμως, μέχρι σήμερα, δεν υπάρχουν ειδικές εξετάσεις, αιματολογικές η άλλες, που να μας δείχνουν με ακρίβεια ποιες τροποποιήσεις πρέπει να πραγματοποιήσουμε στο διαιτολόγιο αυτών των ατόμων ώστε να τους βοηθήσουμε πιο αποτελεσματικά.
Τα έξι διαιτολόγια που ακολουθούν αποτελούν συνοπτική θεώρηση των ποιο ευρέως χρησιμοποιούμενων διατροφικών αντιμετωπίσεων των ασθενών αυτών.
Ποιο είναι το διαιτολόγιό τους;
Διαιτολόγια αποκλεισμού η απαγόρευσης λήψης συγκεκριμένης τροφής.
Διαιτολόγια που δεν περιλαμβάνουν γλουτένη η καζεΐνη
Ενέργεια: Αποκλείοντας τη γλουτένη, μια πρωτεΐνη που περιέχεται στο σιτάρι, τη βρώμη και τη σίκαλη και μια παρόμοια που περιέχεται στα πίτουρα, ψωμί, πίτσα, ζυμαρικά, γλυκά, μπισκότα, κάποια δημητριακά που χρησιμοποιούνται για πρωινό, καθώς και ορισμένα επεξεργασμένα τρόφιμα. Επιπλέον, απαγορεύοντας την καζεΐνη – μια πρωτεΐνη που βρίσκεται στο αγελαδινό γάλα καθώς και τις παρόμοιες που βρίσκονται στο πρόβειο και κατσικίσιο γάλα. Γιαούρτι, τυρί, βούτυρο, κάποιες μαργαρίνες, παγωτά, σοκολατούχο γάλα, μπισκότα και κάποια επεξεργασμένα τρόφιμα που περιέχουν καζεΐνη.
Η Θεωρία: Οι ασθενείς που πάσχουν από ASD παρουσιάζουν κάποιες εντερικές <ευαισθησίες>, εμφανίζοντας δυσανεξία στις συγκεκριμένες πρωτεΐνες, η οποία επηρεάζει τόσο τις διανοητικές λειτουργίες όσο και την συμπεριφορά.
Η Απόδειξη: Ανεξάρτητες ανασκοπήσεις μελετών αναφορικά με την απαγόρευση κατανάλωσης των προαναφερομένων πρωτεϊνών, βρήκαν την συγκεκριμένη θεωρία όχι επαρκώς τεκμηριωμένη. Υπάρχουν τόσο υποστηρικτές όσο και πολέμιοι αυτού του τύπου διατροφής.
Αποκλεισμός προσθετικών τροφίμων
Ενέργεια: Απαγορεύοντας ένα ευρύ φάσμα προσθετικών ουσιών τροφίμων οι οποίες περιλαμβάνουν κυρίως χρωστικές (Ε100, Ε199), το αρωματικό προσθετικό monosodium glutamate (MSG, E621), το γλυκαντικό ασπαρτάμη (Ε951), διογκωτικά, βενζοικα συντηρητικά (210-219) και καφεΐνη.
Στη Θεωρία: Τα άτομα που πάσχουν από ASD παρουσιάζουν δυσανεξία στα προαναφερόμενα προσθετικά, τα οποία επηρεάζουν τη συμπεριφορά τους.
Η Απόδειξη: Δεν υπάρχει σαφής λόγος για τον οποίο αυτά τα άτομα θα πρέπει να αποφεύγουν τα προσθετικά τροφίμων. Όλες αυτές οι ουσίες ελέγχονται σχολαστικά από τους αρμόδιους κρατικούς φορείς για την ασφάλεια τους, όμως, ορισμένα άτομα μπορεί να παρουσιάσουν δυσανεξία σε κάποια από αυτά.
Αποκλεισμός φαινολικών συστατικών και τροφών με υψηλές συγκεντρώσεις σαλικυλικών
Ενέργεια: Αποκλεισμός ενός ευρέως φάσματος τροφών, περιλαμβανομένων τυριών, σοκολάτας, ντομάτας, πορτοκαλιών αλλά και μπανάνες εκχυλίσματα μαγιάς, κάποιες χρωστικές και αρκετά λαχανικά.
Η Θεωρία: Επειδή κάποιοι ασθενείς δεν διαθέτουν τα ένζυμα εκείνα που χρειάζονται για να διασπάσουν τα συστατικά αυτών των τροφών, εμφανίζουν συμπτώματα της νόσου.
Η Απόδειξη: Δεν υπάρχει σαφής απόδειξη ότι απαγορεύοντας αυτές τις τροφές βελτιώνονται ταυτόχρονα και οι ασθενείς.
Διαιτολόγια χωρίς ζυμωγόνες ουσίες
Ενέργεια: Δεν υπάρχει προκαθορισμένο διαιτολόγιο που να μην περιλαμβάνει ζυμωγόνες ουσίες., όμως, εξαιρούνται συχνά η φυσική και επεξεργασμένη ζάχαρη (συμπεριλαμβανομένης εκείνης των φρούτων), τρόφιμα που έχουν υποστεί ζύμωση όπως ψωμί, ξύδι, οινόπνευμα, τυρί, σάλτσα σόγιας, καφές και επεξεργασμένα τρόφιμα.
Η Θεωρία: Τρώγοντας χωρίς ζυμωγόνες ουσίες και ζάχαρη μειώνονται οι ζυμώσεις στο έντερο με αποτέλεσμα τη μείωση των ενοχλημάτων από μέρους του και της δυσανεξίας που εμφανίζουν οι ασθενείς αυτοί.
Η Απόδειξη: Οι υπερβολικές εντερικές ζυμώσεις αντιμετωπίζονται σήμερα με τη χορήγηση φαρμάκων με αρκετή επιτυχία. Δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι αφαιρώντας τη ζάχαρη και τις ουσίες που προκαλούν ζυμώσεις (και που δεν έχουν καμία σχέση με τις εντερικές ζυμώσεις) βοηθούνται πραγματικά οι ασθενείς με ASD.
Ποιος ο ρόλος των συμπληρωμάτων διατροφής στον αυτισμό;
Υψηλές δόσεις βιτ. Β6 και Μαγνησίου
Η Θεωρία: Οι ασθενείς με ASD εμφανίζουν έναν μη φυσιολογικό μεταβολισμό της βιτ. Β6, έχοντας, έτσι, ανάγκη από υψηλές δόσεις αυτής για να αντεπεξέλθουν.
Η Απόδειξη: Υπάρχουν κάποιες ενδείξεις βελτίωσης της συμπεριφοράς των ασθενών όταν λάβουν υψηλές δόσεις βιτ.Β6 και Μαγνησίου, αλλά πιο εμπεριστατωμένες μελέτες δεν κατάφεραν να δώσουν οριστική απάντηση βρίσκοντας τα αποτελέσματα των προηγούμενων μελετών ανεπαρκή. Αναμένονται περαιτέρω στοιχεία.
Ιχθυέλαια και άλλα συμπληρώματα πλούσια σε ω-3
Η Θεωρία: Τα ω-3 λιπαρά ενισχύουν τις κυτταρικές μεμβράνες των εγκεφαλικών νευρικών κυττάρων και βελτιώνουν κάποιες εγκεφαλικές λειτουργίες.
Η Απόδειξη: Υπάρχουν κάποιες ενδείξεις ότι τα συμπληρώματα με ω-3 βελτιώνουν κάποιες διαταραχές ανάπτυξης του νευρικού συστήματος όπως δυσκολίες αντίληψης, μαθησιακές δυσκολίες καθώς και δυσκολίες στην ανάπτυξη της συνεργασίας, μη ειδικές, όμως, του ASD. Δεν υπάρχουν μελέτες που να αποδεικνύουν ότι η μακροχρόνια λήψη των ιχθυελαίων διατηρεί αυτές τις αλλαγές, η κρύβει κινδύνους ,άγνωστους μέχρι στιγμής, για την υγειά. Χρειάζονται περισσότερες μελέτες για να δούμε που είναι πιο σημαντικά αυτά τα αποτελέσματα, από το να υποστηρίζουμε, γενικά, ότι η κατανάλωση ψαριών βοηθά στο ASD!
Ποια τα αρνητικά της χρήσης της διατροφής στον αυτισμό;
Συχνά, δίδεται η εντύπωση ότι η αλλαγή των διαιτητικών συνηθειών είναι πιο ασφαλής από τη χρήση των φαρμάκων. Ο αποκλεισμός τροφών χωρίς την εξασφάλιση ότι η συνιστώμενη διατροφή καλύπτει τις απώλειες πολύτιμων για την υγειά ουσιών, μπορεί να προκαλέσει διατροφικές ελλείψεις, απώλεια βάρους και διαταραχή στην ανάπτυξη των παιδιών. Όσο περισσότερες τροφές αποκλείονται τόσο αυξάνει αυτός ο κίνδυνος και τα παιδία εκείνα που είναι μανιώδεις πολυφάγοι μπορεί να εκτεθούν σε μεγάλο κίνδυνο λόγω, ακριβώς, της ανεπαρκούς διατροφής.
Η λήψη υψηλών δόσεων βιταμινών ή μεταλλικών στοιχείων μπορεί να αποδειχθεί, κάποιες φορές, επιβλαβής. Τα επίπεδα της βιτ. Β6 βρίσκονται, συχνά, πάνω από τα επιτρεπτά όρια ασφαλείας. Αυτά τα επίπεδα έχουν σχετιστεί με βλάβες του νευρικού συστήματος σε ένα μικρό αριθμό ασθενών. Υπάρχει ιδιαίτερος κίνδυνος, στους ασθενείς εκείνους με ASD που δεν αντιλαμβάνονται την αίσθηση του πόνου ή που δεν είναι ικανοί να ενημερώσουν ότι πονούν, να μην γίνει δυνατή η έγκαιρη αναγνώριση και αντιμετώπιση της νευρικής βλάβης.
Για τα άτομα εκείνα που θεωρούν τις αλλαγές ως κάτι το ιδιαίτερα αρνητικό, οι διατροφικές αλλαγές θα γίνουν δύσκολα αποδεκτές, όπως και η λήψη φαρμάκων.
Τα συμπληρώματα διατροφής καθώς και οι απαιτούμενες αλλαγές του διαιτολογίου έχουν οικονομικό αντίκτυπο (αύξηση των εξόδων διατροφής).
Το καλύτερο είναι, πριν να προβείτε σε οποιαδήποτε αλλαγή της θεραπευτικής αγωγής, να συμβουλευτείτε το γιατρό σας.
Ποιος ο ρόλος του διαιτολόγου στα άτομα με αυτισμό;
Ο διαιτολόγος έχει τη δυνατότητα να σας προσφέρει εξειδικευμένες συμβουλές εφ όλης της ύλης και την κατάλληλη υποστήριξη στο να επιτύχει μια υγιεινή και ισορροπημένη διατροφή που να περιλαμβάνει τη λήψη βιταμινών και ιχνοστοιχείων ως συμπληρωμάτων (όπου και όταν αυτά χρειάζονται) και μπορεί να υποστηρίξει τα άτομα εκείνα με ASD που αποφασίζουν να δοκιμάσουν τη διατροφή ως μέσον θεραπευτικής αγωγής.
Ρωτήστε τον οικογενειακό σας γιατρό να σας συστήσει κάποιον διαιτολόγο στον τόπο κατοικίας σας ή ψάξτε τον από μόνοι σας μέσω του επαγγελματικού συλλόγου ή μέσω της ιστοσελίδας του συλλόγου.
