Λόγω της ολοένα συνεχώς αυξανόμενης τεχνολογίας και ενημέρωσης μέσω Διαδικτύου, πρέπει να είμαστε αρκετά προσεκτικοί όταν αναζητούμε πληροφορίες για θέματα υγείας στο Διαδίκτυο. Οι πληροφορίες που λαμβάνουμε θα πρέπει να «φιλτράρονται», ώστε να αποφεύγουμε την παραπληροφόρηση. Γι' αυτό το σπουδαίο θέμα ήμουν προσκεκλημένος στη ραδιοφωνική εκπομπή του ΑΝΤ1 97,2 Fm, το οποίο μπορείτε να ακούσετε παρακάτω.
Στην προσπάθειά μας να εξοικονομήσουμε χρόνο και χρήμα, συχνά καταφεύγουμε σε δίαιτες που βρίσκουμε στο Ίντερνετ, ανέφερε ο δημοσιογράφος κ. Γιάννης Ιωάννου. Ως διαιτολόγος είχα καθήκον να ενημερώσω τον παρουσιαστή και τους ακροατές πως τέτοιου είδους δίαιτες μπορούν μόνο αρνητικά αποτελέσματα να έχουν. Το ερώτημα που κλήθηκα να απαντήσω λοιπόν είναι, πώς αξιολογούμε τις διατροφικές πληροφορίες που βρίσκουμε σε βιβλία αλλά και στο Διαδίκτυο; Κάποιες χρήσιμες συμβουλές παρατίθονται παρακάτω.
Διαδίκτυο: πώς αξιολογούμε τις διατροφικές πληροφορίες που βρίσκουμε;
Ελέγχουμε το επιστημονικό υπόβαθρο που φέρει ο αρθρογράφος
Υπάρχουν πολλοί αυτοδίδακτοι διατροφολόγοι εκεί έξω. Με αυτό δεν εννοώ ότι όσοι έχουν πτυχίο είναι και απαραίτητα ορθοί σε αυτά που υποστηρίζουν.
Διευρύνετε τις γνώσεις σας
Ωστόσο, τα μαθήματα όπως η ανατομία, η φυσιολογία, η βιοχημεία, η βιοστατιστική κ.ά., σε βοηθούν να αντιληφθείς και να επεξεργαστείς κάποια πράγματα καλύτερα και να αναπτύξεις κριτική σκέψη. Σου δίνουν το πλεονέκτημα να εντοπίσεις ανακρίβειες, λάθη, παρερμηνείες σε φαινομενικά επιστημονικές πληροφορίες. Επίσης, σε βοηθούν να αξιολογήσεις τα δεδομένα.
Πολλοί διατροφικοί μύθοι έχουν τη βάση τους σε κάτι που είναι αρχικά αληθές. Τα γεγονότα όμως παρερμηνεύονται, παρεξηγούνται και δεν εφαρμόζονται σωστά. Κάτι μπορεί να είναι αληθές, δίχως όμως να είναι σχετικό ή σημαντικό σε κάποιες καταστάσεις. Για παράδειγμα, είναι αληθές ότι «καίτε» περισσότερο λίπος όταν γυμνάζεστε νηστικοί, ωστόσο αυτό δεν σας κάνει να χάσετε περισσότερο σωματικό λίπος μακροπρόθεσμα. Πολλές φορές, ευρήματα από στατιστικές είναι διφορούμενα και πολλές διατροφικές συμβουλές βασίζονται σε αυτά.
Ελέγχουμε τη βιβλιογραφία
Ένα επιχείρημα είναι πιο αξιόπιστο όταν υποστηρίζεται βιβλιογραφικά, σε σχέση με ένα άλλο που δεν αναφέρει καθόλου βιβλιογραφία. Όμως, μην θαμπώνεστε από τις βιβλιογραφικές αναφορές. Έχω δει άρθρα που είναι γεμάτα με αναφορές, αν όμως ψάξετε την πηγή τους, θα δείτε ότι προέρχονται από περιοδικά και το διαδίκτυο. Η αλήθεια είναι ότι θα περιμένατε κάτι περισσότερο από έναν «επιστήμονα»! Ίσως για παράδειγμα θα περιμένατε να ενημερώνεται από πηγές που εσείς δεν μπορείτε- λ.χ. επιστημονικά περιοδικά!
Υπάρχει λοιπόν αρκετή διατροφική πληροφορία που κυκλοφορεί και ανακυκλώνεται από τα μέσα, ενώ μπορεί να μην έχει τεκμηριωθεί, όπως π.χ. η εικασία ότι τρώγοντας πρωτεΐνη και υδατάνθρακες μαζί, μειώνεται η ικανότητα της χώνεψής τους. Η συνεχής επανάληψη, έχει όμως κάνει τον κόσμο να το πιστεύει.
Ψάξτε και άλλες σχετικές έρευνες
Ακόμα χειρότερα, υπάρχουν εικασίες που έχουν αποδειχθεί ότι δεν ισχύουν και παρ’ όλα αυτά εξακολουθούν να κυκλοφορούν και γίνονται πιστευτές, όπως το ότι η σοκολάτα προάγει την ακμή. Αν θέλετε αξιόπιστη διατροφική πληροφορία, αναζητήστε αυτούς που κάνουν έρευνα και είναι ανοιχτόμυαλοι. Ψάξτε απευθείας την επιστημονική βιβλιογραφία και δείτε αυτούς που υποστηρίζουν τη μια εκδοχή, αλλά και τους άλλους που υποστηρίζουν την αντίθετη, πάντα όμως με επιστημονικά κριτήρια.
Εν συντομία, θέλετε κάποιον που σας δίνει τα στοιχεία, σας λέει πού τα βρήκε, και να εκφράζει τη γνώμη του για αυτά. Γνώμη που βασίζεται σε επιστημονικά δεδομένα και όχι απλά διαίσθηση ή τρόπο σκέψης. Εν τούτοις, μεμονωμένα αποτελέσματα μπορεί να διαφέρουν. Η επιστημονική τεκμηρίωση βασισμένη σε στοιχεία, εξαρτάται από στατιστικές, και όσα περισσότερα στοιχεία συλλέγουμε, τόσο περισσότερο θα είμαστε σίγουροι ότι θα προβλέψουμε τι θα συμβεί. Όμως δεν μπορούμε να εγγυηθούμε ότι κάτι που ισχύει για το 99,9% του πληθυσμού, θα ισχύει και για εσάς.
Έτσι λοιπόν, παρόλο που η έρευνα δείχνει ότι, τρώγοντας κάθε 3 ώρες είναι στατιστικά απίθανον να επηρεαστεί ο μεταβολικός σας ρυθμός, μπορείτε να ανακαλύψετε ότι τρώγοντας συχνότερα, είναι πιο εύκολο να χάσετε βάρος. Αυτό μπορεί να σημαίνει, είτε ότι είσαστε η στατιστική εξαίρεση, είτε ότι τρώγοντας συχνότερα, μπορείτε να ελέγξετε την όρεξή σας. Αν έχετε βρεί τι σας βοηθάει, τότε όλες οι στατιστικές, δεν έχουν καμία σημασία. Αν όμως δεν έχετε βρει, τότε το πιο λογικό είναι να ξεκινήσετε με αυτά που στατιστικά, έχουν να σας καταθέσουν μια σκέψη. Γι’ αυτό και σας προτείνω να αναζητάτε τη σωστή πληροφορία και όχι τις διφορούμενες ψευδοεπιστημονικές που κυκλοφορούν, ούτε και τις προσωπικές μαρτυρίες.
Να ακολουθήσω μια δίαιτα που βρήκα στο διαδίκτυο;
Κατ' αρχήν ένα τέτοιο διατροφικό πλάνο δεν θα είναι εξατομικευμένο με βάση τις βασικές σωματομετρήσεις του πελάτη. Επιπλέον, επειδή δεν προκαλούν καμία αλλαγή στη διατροφική συμπεριφορά του ενδιαφερόμενοι και επειδή δεν τον εκπαιδεύουν πάνω σε πολύ βασικές αρχές, που θα τον βοηθήσουν να μη ξεφεύγει από το συγκεκριμένο διατροφικό μοτίβο. Αυτό είναι αποτέλεσμα της απουσίας άμεσης επαφής διαιτολόγου-εξεταζόμενου. Επίσης, μέσω του Διαδικτύου δεν είναι εφικτό να γίνουν οι απαραίτητες μετρήσεις, όπως για παράδειγμα μέτρηση σπλαχνικού λίπους, μέτρηση λιπώδους ιστού και περιφερειών, που θα δώσουν ένα ακόμη πιο εξατομικευμένο πρόγραμμα διατροφής.
Ποιες ιστοθέσεις να εμπιστευτώ για θέματα διατροφής και υγείας;
Τα τελευταία χρόνια το διαδίκτυο (Internet) έχει γνωρίσει μια απίστευτη ανάπτυξη, όχι μόνο όσο αφορά στον όγκο πληροφοριών και υπηρεσιών που προσφέρονται online, αλλά και στον αριθμό των ανθρώπων που έχει πρόσβαση σε αυτές τις πληροφορίες. Το διαδίκτυο περιέχει ένα μεγάλο όγκο έμπιστων ιστοθέσεων, όπου μπορεί ο καθένας να συμβουλευτεί πάνω σε θέματα υγείας και διατροφής. Για την σωστή αναζήτηση θα πρέπει να γνωρίζει κανείς πως και που θα ψάξει τις πληροφορίες που επιθυμεί.
World Wide Web (WWW)
Η σωστή αναζήτηση παίζει το βασικότερο ρόλο για την αναζήτηση των πληροφοριών. Ας γνωρίσουμε καλύτερα τον παγκόσμιο ιστό:
Το World Wide Web (WWW), που συνήθως καλείτε WEB, είναι μια συλλογή αρχείων υπολογιστών σε συγκεκριμένες τοποθεσίες στο διαδίκτυο. Κάθε τοποθεσία στο Web καθορίζεται από μια διεύθυνση, που είναι γνωστή ως URL, και η οποία είναι προσβάσιμη σε κάθε χρήστη του πρωτοκόλλου http://www.τοποθεσία.com. Κάποιες τοποθεσίες δεν χρησιμοποιούν www.
Επίσης η κατάληξη της διεύθυνσης έχει σχέση με την προέλευση της ιστοσελίδας, δηλαδή το .gr είναι για την Ελλάδα, το .it για την Ιταλία και το .de για την Γερμανία, καθώς και με το περιεχόμενο της, για παράδειγμα αν είναι εκπαιδευτικό η διεύθυνση καταλήγει σε .edu, αν είναι εμπορικό σε .com, αν είναι κυβερνητικό σε .gov κ.λ.π. Μπορεί κανείς να συνδεθεί στο διαδίκτυο μέσω του υπολογιστή του, εφόσον διαθέτει γραμμή τηλεφώνου, μόντεμ, παροχέα υπηρεσιών Internet, και ένα κατάλληλο πρόγραμμα (π.χ. Internet Explorer, Netscape Navigator, Opera). Τα περισσότερα Πανεπιστήμια προσφέρουν στους φοιτητές τους τη δυνατότητα πρόσβασης στο διαδίκτυο και οι περισσότερες βιβλιοθήκες συχνά διαθέτουν προγράμματα προκειμένου να εξοικειωθεί ο φοιτητής με το Internet.
Αν θέλετε να βρίσκετε αξιόπιστες πληροφορίες για θέματα υγείας και διατροφής που σας αποσχολούν ακολουθήστε τους παρακάτω πέντε κανόνες!
1. Ακρίβεια
Ελέξτε αν η σελίδα στην οποία βρίσκεστε παραθέτει τον συγγραφέα, αν πρόκειται για επίσημο φορέα, αν υπάρχει τρόπος επικοινωνίας με αυτή και αν παραθέτει βιβλιογραφία από επιστημονικές έρευνες στο τέλος του κειμένου.
2. Σχετικότητα
Βεβαιωθείτε οτι η σελίδα σας είναι άμεσα σχετιζόμενη με το θέμα το οποίο αναζητάτε. Επιλέξτε ιστοσελίδες με καταλήξεις όπως .edu, .gov, .org ή .net οι οποίες πιθανών εξασφαλίζουν πιο έγκυρες πληροφορίες.
3. Αντικειμενικότητα
Εξασφαλίστε οτι η ιστοθέση στην οποία βρίσκεστε σας παρέχει ακριβείς πληροφορίες, με περιορισμένη διαφήμιση και είναι αντικειμενική για την παρουσίαση των πληροφοριών.
4. Επικαιρότητα
Αναζητήστε την ημερομηνία δημοσίευσης ώστε να ελέξτετε αν σελίδα σας είναι ενημερωμένη και ενημερώνεται τακτικά.
5. Κάλυψη
Επιλέξτε σελίδες όπου μπορείτε να διαβάσετε τις πληροφορίες χωρίς κάποιο κόστος, αγορά κάποιου προϊόντος, συνδρομή κτλπ.
Χρήσιμες ιστοθέσεις
Διατροφή και άσκηση
Μεγάλος αριθμός τοποθεσιών Web προσφέρει πληροφορίες πάνω στην διατροφή και την άσκηση.
Ελληνικές ιστοσελίδες με περιεχόμενο ιατρικό και διατροφικό
http://health.in.gr , www.mednutrition.gr , https://eiep.gr [Ελληνική Ιατρική Εταιρεία Παχυσαρκίας]
Αντίστοιχες πηγές στο εξωτερικό
www.eatright.org [American Dietetic Association], http://www.bda.uk.com [British Dietetic Assosiation], www.medscape.com, www.ama-assn.org [American Medical Association], www.nutrition.gov και www.nap.edu
Στο διαδίκτυο υπάρχουν και ιστοσελίδες με εξειδικευμένο υλικό, όπως για όλα τα στάδια ζωής
www.gynecology.gr, www.paidiatros.gr [Κέντρο Παιδιατρικής Μέριμνας] , www.ich.gr [Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού], www.nia.nih.gov [National Institute on Aging]
Παθολογικές καταστάσεις
Στο διαδίκτυο παρέχονται πληροφορίες για εξειδικευμένες παθολογικές καταστάσεις.
Καρδιαγγειακές παθήσεις
www.elikar.gr [Ελληνικό Ίδρυμα Καρδιολογίας], www.acc.org [American College of Cardiology], www.strokeassociation.org [National Stroke Association], www.americanheart.org [American Heart Association], [Children's Heart Society], www.heartuk.org.uk [British Heart Association]
Οστεοπόρωση
www.heliost.gr [Ελληνικό Ινστιτούτο Οστεοπόρωσης], www.nof.org [National Osteoporosis Foundation] και https://www.osteoporosis.foundation/ [International Osteoporosis Foundation] και [The Chinese University of Hong Kong Jockey Club Centre for Osteoporosis Care and Control]
Σακχαρώδης Διαβήτης
[Εθνικό Κέντρο Έρευνας, Πρόληψης και Θεραπείας του Σακχαρώδη Διαβήτη και των Επιπλοκών του], www.mednet.gr και www.diabetes.org.uk
Διαταραχές του γαστρεντερικού συστήματος
www.hsg.gr [Ελληνική Γαστρεντερολογική Εταιρία]
Τροφικές αλλεργίες
www.foodallergy.com [Alletess Medical Laboratory]
Διαταραχές πρόσληψης διατροφής
[American Anorexia/Bulimia Assosiation], [American Heart Association], [Children's Heart Society] και [British Heart Association].
Διασφάλιση Ποιότητας
www.improve.org και www.cqm.org [Center for Quality of Management].
Συμπερασματικά
Δυστυχώς, δεν μπορούμε πάντα να βασιζόμαστε μόνο στις πληροφορίες που αποκομίζουμε από το WWW. Όταν η αναζήτηση αφορά θέματα υγείας, πρέπει να είμαστε προσεκτικοί χρησιμοποιώντας το διαδίκτυο. Και αυτό γιατί ένας σημαντικός αριθμός διευθύνσεων προωθεί διάφορα προϊόντα και υπηρεσίες που υπόσχονται τη θεραπεία ή την πρόληψη διαφόρων προβλημάτων υγείας. Δυστυχώς, οι περισσότερες τοποθεσίες αφορούν συμπληρώματα διατροφής, τα οποία παρέχουν απατηλές υποσχέσεις.
