Η σωστή διατροφή αποτελεί σημαντική παράμετρο για την υγεία ενός παιδιού. Ιδιαίτερη σημασία πρέπει να δίνεται από την πρώτη ημέρα της ζωής του και καθ’ όλη τη διάρκεια της βρεφικής ηλικίας γιατί τίθενται οι βάσεις για τη σωματική και πνευματική ανάπτυξή του.
Κατά τη διάρκεια του πρώτου χρόνου το βρέφος τριπλασιάζει το βάρος γέννησης και αυξάνει κατά 50% το μήκος του. Για να επιτευχθεί η ραγδαία αυτή ανάπτυξη και να καλυφθούν οι ανάγκες χρειάζεται τροφή με πλούσια θερμιδική και θρεπτική αξία.
Μητρικό γάλα τους πρώτους 6 μήνες
Το γάλα της μητέρας αποτελεί την ιδανική τροφή για το βρέφος τους πρώτους 6 μήνες της ζωής και μπορεί να συνεχιστεί μέχρι το τέλος του πρώτου έτους αν είναι εφικτό. Το μητρικό γάλα αποτελεί ένα "μείγμα" θρεπτικών συστατικών και βιολογικών παραγόντων τα οποία βρίσκονται σε απόλυτη ισορροπία μεταξύ τους. Έχει υψηλή διατροφική αξία και σύνθεση που κανένα ξένο γάλα δε μπορεί να "μιμηθεί". Ο θηλασμός προάγει επίσης το δεσμό μητέρας- παιδιού και έχει βρεθεί από μελέτες να συνδέεται με υψηλότερο δείκτη νοημοσύνης και χαμηλότερη επίπτωση λοιμώξεων κατά την παιδική ηλικία.
Αν η μητέρα δεν μπορεί να θηλάσει;
Όταν η μητέρα δεν μπορεί ή δεν τα καταφέρνει να θηλάσει, για τη διατροφή του βρέφους χρησιμοποιούνται τα τροποποιημένα γάλατα. Αυτά βασίζονται στο αγελαδινό γάλα και διακρίνονται σε γάλατα πρώτης βρεφικής ηλικίας για βρέφη μέχρι 6 μηνών και δεύτερης βρεφικής ηλικίας για τα μεγαλύτερα βρέφη.
Μητρικό γάλα vs αγελαδινό
Το αγελαδινό γάλα υφίσταται αρκετές τροποποιήσεις για να παρασκευαστούν τα βρεφικά γάλατα. Μειώνεται αρκετά η περιεκτικότητα σε πρωτεΐνη, αφαιρείται το ζωϊκό λίπος, προστίθεται μείγμα φυτικών ελαίων, βιταμίνες και ιχνοστοιχεία με σκοπό την προσομοίωση του με το μητρικό. Μπορεί όμως η βιοχημική σύνθεση των τροποποιημένων γαλάτων να "μοιάζει" με το μητρικό, λείπουν όμως όλοι οι βιολογικοί παράγοντες (ανοσοσφαιρίνες, αντισώματα, ορμόνες) που κάνουν το μητρικό γάλα αναντικατάστατο.
Στο μωρό πρέπει να δίνεται η δυνατότητα να προσδιορίζει εκείνο πόσο και πότε τρώει. Μερικά μωρά στην αρχή πεινάνε κάθε δύο ώρες ημέρα και νύχτα, ενώ άλλα κάνουν μεγαλύτερα μεσοδιαστήματα. Είναι καλύτερα να ταίζουμε το μωρό όταν είναι πεινασμένο και το ζητά, καθώς έτσι αισθάνεται ασφάλεια και μαθαίνει να εμπιστεύεται.
5ος- 6ος μήνας: Έναρξη στερεών τροφών
Κάπου ανάμεσα στον 5ο με 6ο μήνα γίνεται σταδιακά η εισαγωγή των στερεών τροφών. Το μητρικό γάλα ή το τροποποιημένο γάλα 1ης βρεφικής ηλικίας παρέχουν πλήρη θρεπτική και θερμιδική κάλυψη μέχρι τον 6ο μήνα της ζωής. Η εισαγωγή στο διαιτολόγιο στερεών τροφών συμβαδίζει με την ωρίμανση του πεπτικού συστήματος και την αναπτυξιακή εξέλιξη του βρέφους.
Στην ηλικία αυτή το μωρό στηρίζει τέλεια το κεφάλι του, κάθεται με υποστήριξη, κρατά αντικείμενα στην παλάμη του, τα φέρνει στο στόμα, δείχνει την πείνα του ανοίγοντας το στόμα, αρχίζει να καταπίνει με μεγαλύτερη ευκολία, δείχνει τη δυσαρέσκειά του σπρώχνοντας το κορμί του προς τα πίσω. Όταν δεν έχουν αναπτυχθεί οι μηχανισμοί αυτοί δεν είναι σωστό να πιέσουμε το βρέφος να αρχίσει τις στερεές τροφές.
Ρυζάλευρο
Οι τροφές αυτές πρέπει να είναι θρεπτικά πλήρεις ώστε να αντικαταστήσουν το γάλα. Το ρυζάλευρο εμπλουτισμένο με γάλα αποτελεί συνήθως τη πρώτη στερεά τροφή του βρέφους. Προτιμάμε το ρύζι από άλλα δημητριακά γιατί έχει τον μικρότερο κίνδυνο για πρόκληση αλλεργίας.
Φρούτα
Λίγο αργότερα μετά την εισαγωγή του ρυζαλεύρου βάζουμε πλούσια σε βιταμίνες φρέσκα φρούτα όπως μήλο, αχλάδι, πορτοκάλι και άλλα φρούτα ανάλογα με την εποχή. Πρέπει να αφήνουμε τουλάχιστον 3 ή και παραπάνω μέρες ανάμεσα στη εισαγωγή κάθε καινούργιας τροφής για να προσθέσουμε κάποια άλλη. Με αυτό τον τρόπο μπορούμε εύκολα να υποψιαστούμε αλλεργία ή δυσανεξία σε κάποια τροφή.
Ένταξη άλλων τροφών
Στη συνέχεια εισάγουμε σταδιακά τα λαχανικά, το κρέας, τα ενισχυμένα με σίδηρο δημητριακά, τα ζυμαρικά. Στον 8ο μήνα δίνουμε τον κρόκο αυγού, ενώ το ασπράδι του αυγού και το ψάρι θα πρέπει να δίνονται γύρω στα πρώτα γενέθλια. Φρέσκο γάλα αγελάδος ή γαλακτοκομικά προιόντα που βασίζονται σε αυτό, όπως γιαούρτι και τυρί δε συνιστώνται κάτω των 12 μηνών. ΄Εχει βρεθεί ότι ευθύνονται για πρόκληση αλλεργίας καθώς και αναιμίας από μικροαπώλειες αίματος από το πεπτικό.
Η ποσότητα των στερεών τροφών που τρώει το βρέφος αυξάνει σταδιακά και μειώνεται η ποσότητα του προσλαμβανομένου γάλατος σε περίπου 500 ml γύρω στον 1 χρόνο ζωής. Λόγω της μείωσης του γάλατος είναι αναγκαία η χορήγηση υγρών και κυρίως νερού.
Αποφυγή αλατιού και ζάχαρης
Αλάτι και ζάχαρη καλό είναι να αποφεύγονται για τον κίνδυνο υπέρτασης, παχυσαρκίας και τερηδόνας. Δεν πρέπει να γίνεται περιορισμός του λίπους κάτω του έτους αφού είναι κύρια πηγή ενέργειας, λιποδιαλυτών βιταμινών και απαραιτήτων για την ανάπτυξη του νευρικού συστήματος λιπαρών οξέων.
Αυτές είναι οι γενικές αρχές της διατροφής τον πρώτο χρόνο ζωής. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι στην ηλικία αυτή τα μωρά αισθάνονται την πείνα και τον κορεσμό, αλλά δεν μπορούν να επικοινωνήσουν καλά μαζί μας. Εμείς πρέπει να τους παρέχουμε σε τακτά διαστήματα ποικιλία ενδεδειγμένων τροφών και να τα αφήσουμε να αποφασίσουν εκείνα πόσο θα φάνε. Στο τέλος της ημέρας θα φάνε αυτό που χρειάζονται παρόλο που η ποσότητα από το ένα γεύμα στο άλλο μπορεί να διαφέρει σημαντικά.
Αναδημοσίευση του περιοδικού "Ευεξία & Διατροφή", τεύχος 52 Νοεμβρίου-Δεκεμβρίου 2011, σελ. 24-25
