Τα πρώτα χρόνια της ζωής του παιδιού είναι τα πιο σημαντικά, για να θέσει τόσο τις σωματικές όσο και τις νοητικές βάσεις, για τη μετέπειτα ζωή του. Η διατροφή, μαζί με το περιβάλλον του παιδιού, παίζει το σημαντικότερο ρόλο για την ανάπτυξή του. Επιπλέον, ήδη από αυτή την ηλικία, το παιδί θα αποκτήσει τις διατροφικές συνήθειες, που θα έχει στο μέλλον.
Συνήθως οι πρώτες στερεές τροφές αρχίζουν να μπαίνουν από τον 4ο – 6ο μήνα του βρέφους και το γάλα (μητρικό ή φόρμουλα) εξακολουθεί να αποτελεί την κύρια πηγή ενέργειας και θρεπτικών συστατικών για το βρέφος. Η καλύτερη ηλικία για να αρχίσει η εισαγωγή τροφίμων είναι από τον 6ο μήνα, γιατί ο πεπτικός σωλήνας και τα νεφρά του βρέφους είναι πιο ώριμα, έχει αρχίσει να υποχωρεί το αντανακλαστικό εξώθησης της γλώσσας, το βρέφος σταδιακά μπορεί να κάθεται, να καταπίνει πιο συμπαγείς δομές από το γάλα και φυσικά αρχίζει να δείχνει ενδιαφέρον για το ό,τι τρώνε οι μεγάλοι και προσπαθεί να τους μιμηθεί. Η έναρξη στερεών τροφών είναι «επικίνδυνη» για το βρέφος , είτε ξεκινήσει νωρίτερα, είτε αργότερα από την ηλικία, που το παιδί είναι ικανό να τη δεχτεί.
Τα απαραίτητα συμπληρωματικά του γάλακτος τρόφιμα, που πρέπει σταδιακά να ενταχθούν στο διαιτολόγιο του βρέφους, είναι:
- Πλούσια σε ενέργεια, πρωτεΐνες και μικροθρεπτικά συστατικά (ιδιαίτερα σίδηρο, ψευδάργυρο, ασβέστιο, βιταμίνη Α, βιταμίνη C και φυλλικό οξύ)
- Καθαρά και ασφαλή, δηλαδή χωρίς παθογόνους μικροοργανισμούς, χωρίς επιβλαβή χημικά ή τοξίνες, χωρίς σκληρά μέρη, με τα οποία μπορεί να πνιγεί το παιδί και όχι πολύ ζεστά.
- Χωρίς πολλά μπαχαρικά (κυρίως πιπέρι) και χωρίς αλάτι
- Εύκολα και ευχάριστα στην κατανάλωσή τους
- Εύκολα στην παρασκευή τους
- Μη αλλεργιογόνα. Ξεκινάμε με τα πιο ασφαλή και δοκιμάζουμε τελευταία τα πιο πιθανά για αλλεργίες.
Η πρώτη τροφή που θα δοθεί στο βρέφος είναι το ρυζάλευρο, καλύτερα βιολογικό και εμπλουτισμένο σε σίδηρο, χωρίς προσθήκη ζάχαρης και άλλων γλυκαντικών. Το ρυζάλευρο είναι το λιγότερο αλλεργιογόνο τρόφιμο και δεν περιέχει γλουτένη. Ταυτόχρονα ή / και 3 ημέρες μετά το ρυζάλευρο προστίθενται ως δεκατιανό τα φρούτα μήλο, αχλάδι, μπανάνα, με ένταξη κάθε νέου φρούτου ανά 3ήμερο. Η σειρά και ο συνδυασμός με τον οποίο θα επιλεχθούν, συνήθως ποικίλλει και ουσιαστικά δεν παίζει σημαντικό ρόλο, γιατί στόχος των πρώτων γευμάτων είναι να εξοικειωθεί το βρέφος με τη χρήση του κουταλιού και προοδευτικά με την κατάποση και την έννοια του φαγητού. Ξεκινάμε με 1–2 παιδικά κουταλάκια και σταδιακά φτάνουμε μέχρι τα 200 ml, πάντα ανάλογα και με την όρεξη του παιδιού.
Ξεκινώντας την ημέρα του το βρέφος που μόλις έχει αρχίσει να τρώει στερεά, έχει σαν πρώτο γεύμα γάλα, στη συνέχεια θα ακολουθήσει το φρούτο από τις 10 – 12, θα ξαναπιεί γάλα, το απόγευμα θα φάει την κρέμα από ρυζάλευρο και το βράδυ θα ακολουθήσουν 1 ή περισσότερα γεύματα με γάλα. Όλα τα τρόφιμα, είτε είναι φρούτα είτε τα δημητριακά, δίνονται σε μορφή πουρέ – κρέμας. Τα φρούτα αλέθονται, ενώ τα δημητριακά αναμιγνύονται συνήθως με νερό ή γάλα. Στην αρχή θα χρειάζεται συμπλήρωμα του γεύματος με γάλα, είτε μητρικού είτε φόρμουλας, γιατί το βρέφος δεν τρώει με επάρκεια. Σε περίπτωση που και αργότερα δεν καταφέρνει να φάει επαρκή ποσότητα, το γεύμα του πρέπει να συμπληρώνεται με γάλα, ανάλογα και με το ρυθμό ανάπτυξης του παιδιού.
Η εισαγωγή κάθε καινούριου τροφίμου, πρέπει να διαρκεί από 3 έως 15 μέρες στα πιο αλλεργιογόνα τρόφιμα, όπως το αγελαδινό φρέσκο γάλα, το αυγό, πρώτα ο κρόκος και στη συνέχεια το ασπράδι, και το ψάρι. Αυτό το μεσοδιάστημα είναι αρκετό, για να ευαισθητοποιηθεί ο οργανισμός του βρέφους και να εκδηλώσει κάποια αλλεργική αντίδραση ή ανησυχία, εμετό, εξάνθημα ή διάρροια, ενώ είναι και κατάλληλος χρόνος να προλάβει ο γονιός να το παρατηρήσει και να αποκλείσει το συγκεκριμένο τρόφιμο, το οποίο θα ξαναμπεί αργότερα.
Στη συνέχεια, ακολουθούν τα λαχανικά, με πρώτα το κολοκύθι, το καρότο, την πατάτα, μόνα τους ή μαζί με κοτόπουλο ή μοσχαράκι. Μπορούν να ακολουθήσουν και άλλα λαχανικά, όπως σέλινο, σπανάκι, μαρούλι, λάχανο, αρακάς, καθώς και όσπρια. Το φαγητό, συνήθως για λόγους ευκολίας, είναι προτιμότερο να υπολογίζουμε ότι θα καλύψει δύο μεσημεριανά γεύματα του μωρού και θα το συντηρήσουμε στο ψυγείο, με ιδιαίτερη προσοχή κατά τους θερινούς μήνες. Στο φαγητό πάντα προσθέτουμε φρέσκο ελαιόλαδο και λίγο αργότερα και λεμόνι, ενώ δε χρησιμοποιούμε ποτέ αλάτι, ζάχαρη και μπαχαρικά, τουλάχιστον μέχρι την ηλικία που θα αρχίσει να τρώει τα τρόφιμα της οικογένειας. Είναι πάντα προτιμότερο να επιλέγουμε εποχιακά φρούτα και λαχανικά και αν υπάρχει η άνεση της επιλογής, βιολογικά τρόφιμα.
DO IT YOURSELF
Στο εμπόριο κυκλοφορούν έτοιμες βρεφικές τροφές είτε φρούτων είτε φαγητού, οι οποίες δεν αποτελούν ενδεδειγμένη λύση για την καθημερινή σίτιση του βρέφους, αλλά αποτελούν πολύ καλή εναλλακτική στις περιπτώσεις που βρισκόμαστε έξω ή σε κάποιο ταξίδι. Ό,τι φτιάχνεται στο σπίτι είναι πάντα προτιμότερο και γι’ αυτό θα δούμε κάποιες επιλογές και γεύματα που μπορούμε να φτιάξουμε. Στην αρχή, όλες οι τροφές πρέπει να αλέθονται, για να μπορούν να καταναλωθούν από το βρέφος, αλλά στη συνέχεια μπορούμε να τις λιώνουμε με ένα πιρούνι ή και να τις ψιλοκόβουμε, καθώς θα μεγαλώνει το παιδί και θα αποκτά μασητικές δεξιότητες:
Πρωί - Φρουτόκρεμα: Όπως προαναφέρθηκε, ξεκινάμε με σταδιακή εισαγωγή των φρούτων, πάντα αλεσμένων. Φτιάχνετε μία φρουτόκρεμα, στην αρχή μόνο με μήλο, μετά με μήλο και αχλάδι και μετά προσθέτετε και μπανάνα (η σειρά μπορεί να είναι διαφορετική, αν και αυτή είναι η προτιμότερη). Το αλεσμένο μήλο στην αρχή μαυρίζει πολύ γρήγορα και αν δεν το «συμπαθεί» το παιδί, μπορεί να βραστεί πρώτα, για να γλυκάνει. Αργότερα, μπορούν να προστεθούν και άλλα εποχιακά φρούτα, π.χ. όπως πορτοκάλι (καλύτερα ως χυμός σε μπιμπερό ή μέσα στη φρουτόκρεμα), μανταρίνι, φράουλα, ροδάκινο χωρίς τη φλούδα, καρπούζι, πεπόνι, ακτινίδιο. Σε καμία περίπτωση δε δίνουμε την κρέμα με το μπιμπερό και δεν προτιμάμε τους χυμούς από το ολόκληρο αλεσμένο φρούτο.
Πρωί – Αυγό: Το αυγό το αρχίζουμε μετά τον 8ο – 10ο μήνα και πολλές φορές, εάν το παιδί έχει ιστορικό αλλεργιών, μετά τον πρώτο χρόνο. Στην αρχή δίνουμε τον κρόκο καλά βρασμένο (6 – 10 λεπτά) και αργότερα μελάτο. Πολλές φορές, για να μπορέσει το βρέφος να φάει τον κρόκο, που έχει έντονη μυρωδιά, μπορούμε να του αλέσουμε μαζί λίγο φρούτο ή να του βάλουμε λίγο ψωμάκι. Λίγο αργότερα θα προσθέσουμε και το αλλεργιογόνο ασπράδι.
Μεσημεριανό – Γεύμα: Όταν ξεκινάμε τα μεσημεριανά γεύματα, δίνουμε πρώτα σούπα λαχανικών, που μπορεί να περιέχει κολοκύθι, κρεμμύδι, καρότο, πατάτα, σέλινο, πράσο. Αργότερα, θα προστεθεί το κοτόπουλο, χωρίς την πέτσα ή το μοσχαράκι, χωρίς ορατό λίπος, καλά βρασμένα και αλεσμένα. Το ψάρι θα ενταχθεί πολύ αργότερα. Και θα μαγειρεύεται κατά τον ίδιο τρόπο. Τόσο στη χορτόσουπα, όσο και στην κοτόσουπα και στην κρεατόσουπα, μπορούμε να προσθέτουμε ρύζι ή λίγο μακαρονάκι. Και δεν ξεχνάμε το λάδι και το λεμόνι.
Απόγευμα - Κρέμα δημητριακών: Ξεκινάμε με το ρυζάλευρο, το οποίο ανάλογα και με το ρυθμό ανάπτυξης του παιδιού ή θα το ανακατέψουμε με γάλα, για περισσότερη ενέργεια ή με νερό. Αν το βρέφος αρνείται να καταναλώσει το «άνοστο» ρυζάλευρο, μπορούμε να αλέσουμε μέσα σε αυτό και φρούτα, κυρίως μπανάνα, που του δίνει μία ωραία γλυκιά γεύση. Ελεύθερο γλουτένης είναι και το κεχρί, που μπορεί να χρησιμοποιηθεί τον πρώτο καιρό, μετά το ρυζάλευρο ή αντί αυτού. Αργότερα, προς τον 8ο μήνα, μπορούν σταδιακά να μπουν και άλλα δημητριακά, που περιέχουν γλουτένη, όπως το σιτάρι και η βρώμη. Και σε αυτά, μπορούμε να προσθέτουμε φρούτα αλεσμένα ή φρουτοχυμό, για καλύτερη γεύση. Δεν πρέπει να μπαίνει σοκολάτα μέσα στην κρέμα, για να μην τη συνηθίζει το παιδί.
Αργότερα, η κρέμα δημητριακών θα αντικατασταθεί από γιαούρτι. Σκέτο γιαούρτι, γιαούρτι με αλεσμένα φρούτα, γιαούρτι με λίγη κρέμα δημητριακών και αργότερα, γιαούρτι με κομματάκια μαλακών φρούτων ή/και δημητριακών, που τα αφήνουμε να μαλακώσουν, αποτελούν ένα πολύ θρεπτικό ενδιάμεσο γεύμα. Προτιμήστε το κατσικίσιο, το αιγοπρόβειο ή το πλήρες στραγγιστό αγελαδινό γιαούρτι, που είναι λιγότερο γλυκά ή κάντε ανάμιξη με παιδικά, που είναι πιο γλυκά. Καλό είναι να μη συνηθίζουν τα παιδιά στις πολύ γλυκές, αλλά και πολύ αλμυρές γεύσεις.
Μπορείτε επιπλέον να δίνετε λίγο ψωμί ή φρυγανιά, όχι όμως πριν ή/και μαζί με το φαγητό, για να μην κόβεται η όρεξη του παιδιού. Αποφεύγετε να δίνετε κάτι άλλο στα βρέφη, όπως γλυκά και τυροπιτοειδή. Με την έναρξη των στερεών τροφών, το βρέφος πρέπει να καταναλώνει και επαρκείς ποσότητες νερού.
