Τι είναι η γυμναστική βουλιμία;
Η γυμναστική βουλιμία ή βουλιμία της άσκησης, γνωστή αλλιώς και ως καταναγκαστική άσκηση, είναι μία ψυχογενής πάθηση, κατά την οποία το άτομο γυμνάζεται σε τέτοιο βαθμό, που δεν λαμβάνει ευχαρίστηση από αυτό, αλλά το βλέπει πλέον σαν μία καταναγκαστική υποχρέωση.
Αν και δεν βρίσκεται μεταξύ των επίσημων διατροφικών διαταραχών, των οποίων τα κριτήρια ορίζονται από το DSM-5 (ψυχογενής βουλιμία, διαταραχή υπερφαγίας, ψυχογενής ανορεξία κ.ά.), η γυμναστική βουλιμία έχει σοβαρές επιπτώσεις στη ζωή και την υγεία των ασθενών. Ο όρος που χρησιμοποιήθηκε πρώτη φορά το 1970 είναι ψυχαναγκαστική άσκηση (Compulsive exercise). Πρόκειται για μία ανεπίσημη υποκατηγορία της ψυχογενούς βουλιμίας ή της ψυχογενούς ανορεξίας. Όλα ξεκινούν με στόχο την απώλεια βάρους, όπου όπως είναι γνωστό, η μέτρια φυσική δραστηριότητα συστήνεται και θεωρείται υγιής. Τα άτομα όμως που πάσχουν από τη διαταραχή αυτή υπερβαίνουν κατά πολύ το μέτρο και καταλήγουν να υπερ-γυμνάζονται με εμμονικό τρόπο. Πολλές φορές, η εξαντλητική γυμναστική συνδυάζεται με αποφυγή πρόσληψης τροφής, ενώ άλλες φορές η άσκηση χρησιμοποιείται για να «καούν» οι θερμίδες που καταναλώθηκαν σε προηγούμενα γεύματα.
Πρόκειται για μία νέα διαταραχή;
Στην πραγματικότητα όχι. Οι ειδικοί συμφωνούν ότι η καταναγκαστική άσκηση δεν αποτελεί μία νέα κλινική κατάσταση, αλλά φαίνεται να μοιάζει πολύ με την ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή. Παρόλα αυτά έχουν προταθεί δύο υποχρεωτικά κριτήρια για τη διάγνωσή της:α) Η άσκηση είναι υπερβολική, σε βαθμό που το άτομο ακολουθεί το πρόγραμμα γυμναστικής ανταποκρινόμενο σε μία εμμονή ή σύμφωνα με κανόνες που θα πρέπει να ακολουθούνται άκαμπτα. Επιπλέον, θεωρεί ότι η άσκηση κατ’αυτόν τον τρόπο θα προλάβει κάποιες τρομακτικές συνέπειες για το ίδιο το άτομο ή θα μειώσει το άγχος και τη δυσφορία που αισθάνεται. Κάτι που προκύπτει από λανθασμένες πεποιθήσεις του ατόμου γύρω από την άσκηση.β) Η άσκηση είναι χρονοβόρα (άνω της 1 ώρας κάθε φορά), σε σημείο που παρεμποδίζει το άτομο στην καθημερινότητα του, σε κοινωνικές συναναστροφές ή επαγγελματικές υποχρεώσεις, είτε η άσκηση συνεχίζεται ανεξάρτητα από ασθένεια, τραυματισμό ή την έλλειψη ευχαρίστησης.
Πότε μιλάμε για υπερβολική άσκηση;
Η σχετική βιβλιογραφία αναφέρει ότι η συμπεριφορά γύρω από την άσκηση είναι μη φυσιολογική όταν η αναβολή της συνοδεύεται από έντονο αίσθημα ενοχής ή όταν γίνεται με μόνο σκοπό την αλλαγή στο σχήμα ή βάρος του σώματος. Συνεπώς, η συχνότητα και διάρκεια της άσκησης δεν αποτελούν επαρκή κριτήρια για την γυμναστική βουλιμία, χρειάζεται να εξεταστούν:
- ο τρόπος με τον οποίο το άτομο αντιλαμβάνεται το ρόλο της άσκησης στη ζωή του
- και οι σκέψεις που κάνει γύρω από αυτήν.
Σε ποια άτομα εμφανίζεται συχνότερα;
Η εμφάνιση αυτής της άτυπης διαταραχής δεν έχει μελετηθεί εκτεταμένα. Φαίνεται, όμως, ότι ανάμεσα σε νέους ανθρώπους όπως οι φοιτητές, από αυτούς που πάσχουν από κάποια διατροφική διαταραχή, ένα ποσοστό 90-95% ασχολείται εντατικά με τη γυμναστική. Έρευνες δείχνουν επίσης, ότι η πλειοψηφία των ασθενών με Ψυχογενή Ανορεξία εμφανίζουν συμπεριφορές υπερβολικής άσκησης. Υπάρχει λοιπόν ισχυρός σύνδεσμος μεταξύ των επίσημων διατροφικών διαταραχών και της βουλιμίας της άσκησης.
Μελέτες έχουν δείξει ότι ένα ποσοστό 40-80% των ανορεξικών ασθενών έχει χρησιμοποιήσει την υπερβολική άσκηση σαν μία προσπάθεια να αποφύγει την πρόσληψη βάρους. Τέλος, έχει βρεθεί ότι το 3-45% των ατόμων που πηγαίνουν στο γυμναστήριο έχει μία καταστροφική σχέση με τη γυμναστική. Πρόκειται βέβαια για εξαιρετικά ευρεία δεδομένα, όμως σε κάθε περίπτωση είναι καλό να αναρωτηθεί κανείς ή ακόμη και να συμβουλευτεί κάποιον ειδικό σχετικά με το εάν η σχέση του με τη γυμναστική είναι υγιής.
Έχεις στον περίγυρό σου κάποιο άτομο για το οποίο ανησυχείς; Μάθε να αναγνωρίζεις τα συμπτώματα:
Δώσε προσοχή στις παρακάτω συμπεριφορές, οι οποίες είναι χαρακτηριστικές στα άτομα που πάσχουν από Ψυχαναγκαστική Άσκηση, σύμφωνα με τον Αμερικάνικο Οργανισμό για τις Διατροφικές Διαταραχές (NEDA):
- Η ενασχόληση του ατόμου με τη γυμναστική έρχεται σε σύγκρουση με άλλες σημαντικές δραστηριότητες της καθημερινότητας. Ακόμα, είναι πιθανό η άσκηση να γίνεται σε εντελώς ακατάλληλες ώρες.
- Το άτομο συνήθως αισθάνεται χαμηλή αυτοεκτίμηση, στρες και ανικανότητα, αλλά και αισθήματα ενοχής που προκύπτουν, εκτός άλλων, και από την αίσθηση ότι ποτέ δεν γυμνάζεται όσο θα έπρεπε.
- Η ρουτίνα της άσκησης τηρείται απαράβατα, ανεξαρτήτως καιρού, κούρασης, ασθενείας ή τραυματισμού.
- Η ξεκούραση ή ο χρόνος κατά τον οποίο το άτομο δεν ασκείται αποτελούν μία δυσάρεστη κατάσταση, όπου το άτομο δεν αισθάνεται άνετα.
- Συχνά θα αποτραβηχτεί από τον περίγυρό του και θα προτιμά να ζει απομονωμένο.
- Η διάρκεια της άσκησης είναι υπερβολική το ίδιο και η συχνότητα.
- Η άσκηση χρησιμοποιείται ως αντιρροπιστικός μηχανισμός, με τον ίδιο τρόπο που άλλοι ασθενείς με διατροφικές διαταραχές χρησιμοποιούν τον έμετο ή τα καθαρτικά, μετά από ένα γεύμα.
- Το άτομο επιτρέπει στον εαυτό του να φάει, με την προϋπόθεση ότι έχει ολοκληρώσει το πρόγραμμα γυμναστικής του.
- Η άσκηση μπορεί να γίνεται κρυφά από τους γύρω του.
- Η άσκηση χρησιμοποιείται, ως ένας τρόπος να ελέγξει τα συναισθήματα του.
Ποιες επιπλοκές σχετίζονται με τη γυμναστική βουλιμία;
Κανείς δεν αμφισβητεί ότι το να τηρούμε ένα πρόγραμμα γυμναστικής μέτριας έντασης και διάρκειας είναι μία υγιής συνήθεια που βελτιώνει αισθητά την ποιότητα ζωής μας. Η υπερβολή όμως μπορεί να μετατρέψει ακόμα και μία υγιεινή συνήθεια σε ανθυγιεινή.
Στην περίπτωση της γυμναστικής βουλιμίας, το άτομο διατρέχει διάφορους κινδύνους ανάμεσα στους οποίους βρίσκονται η αμηνόρροια και η γυναικεία αθλητική τριάδα (διατροφική διαταραχή, αμηνόρροια και οστεοπόρωση) για τις γυναίκες. Περισσότερες πληροφορίες για τις εν λόγω παθολογικές καταστάσεις μπορείς να βρεις εδώ .
Η οστεοπόρωση και η οστεοπενία, που προκύπτουν από την απώλεια οστικής μάζας είναι σοβαρές επιπλοκές που μπορεί να οδηγήσουν σε τραυματισμό και κάταγμα. Το σύνδρομο σχετικού ενεργειακού ελλείμματος, που παρατηρείται σε αθλούμενους, οι οποίοι δεν καλύπτουν τις ενεργειακές τους ανάγκες, έχει επιπτώσεις τόσο στην υγεία των οστών, όσο και στην λειτουργία της καρδιάς και του ανοσοποιητικού συστήματος. Η υπερβολική άσκηση ενδέχεται να οδηγήσει σε χρόνιο μυϊκό ή οστικό πόνο ή/και πόνο στις αρθρώσεις. Η πιθανότητα τραυματισμού αυξάνεται και το ανοσοποιητικό σύστημα είναι πιθανό να υπολειτουργεί, καθιστώντας το άτομο πιο ευάλωτο σε ασθένειες και λοιμώξεις του άνω αναπνευστικού. Αποφεύγοντας να ακούσει τα σημάδια του σώματος, το άτομο είναι πιθανό να καταλήξει με χρόνια κόπωση. Τέλος, ο καρδιακός ρυθμός επηρεάζεται από την απώλεια βάρους και, συγκεκριμένα, μειώνεται τόσο η πίεση και οι σφίξεις όσο και τα κύτταρα του αίματος, οδηγώντας σε κίνδυνο εμφράγματος.
Σε όλα τα παραπάνω, προστίθεται επιπλέον η ψυχολογική επιβάρυνση του ατόμου – συχνά παρατηρείται κατάθλιψη - και το αντίκτυπο στην ποιότητα της ζωής του.
Ποια η θεραπευτική αντιμετώπιση;
Σύμφωνα με τη βιβλιογραφία, η καταναγκαστική άσκηση συνδέεται άμεσα με την εμφάνιση κάποιας διατροφικής διαταραχής. Για την αντιμετώπισή της, ο ασθενής θα πρέπει να απευθυνθεί σε ειδικό ψυχικής υγείας. Όπως σε κάθε διατροφική διαταραχή εφαρμόζονται τεχνικές της γνωσιακής-συμπεριφορικής θεραπείας, με σκοπό την ενδυνάμωση του ατόμου και την ανάπτυξη μίας υγιούς σχέσης με το σώμα του και την άσκηση.
