Αφορμή για το παρόν άρθρο στάθηκε μια μικρή αναφορά για την πίνα, ένα ιδιαίτερο όστρακο, στο αυτοβιογραφικό βιβλίο ενός πολύ γνωστού Έλληνα ευζωιστή. Ήταν πραγματικά μεγάλη η έκπληξη όταν αντιλήφτηκα ότι εκτός από την απαράμιλλη θαλασσινή γεύση που χαρίζει το συγκεκριμένο όστρακο, έχει μια συναρπαστική ιστορία η οποία αξίζει να αναφερθεί και να παραλληλιστεί με τη λειτουργία του ανθρώπινου οργανισμού. Η ιστορία αφορά στη συμβίωση της πίνας με ένα μικρότερο θαλασσινό ον, το οποίο αποτελεί την κυριότερη αμυντική της γραμμή και εξυπηρετεί την επιβίωσή της!
Ποια είναι τα χαρακτηριστικά αυτού του ιδιαίτερου όστρακου;
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Η πίνα είναι ένα από τα μεγαλύτερα όστρακα της θάλασσας. Ζει σε βάθος έως 50 μέτρα και ανήκει στην οικογένεια Πιννιδών. Το μέγεθος της μπορεί να φτάσει τα 1,2 μέτρα, ωριμάζει σε 1-2 έτη και η μέγιστη διάρκεια ζωής της είναι περίπου τα 20 έτη. Συνήθως ζουν ομαδικά ανάμεσα σε φύκια, διαμορφώνοντας πυκνούς σχηματισμούς σαν «πόλεις και χωριά» στο βυθό, παραμένουν φυτεμένες στο ίδιο σημείο για όλη τους τη ζωή, ενώ στέκονται αγέρωχα όρθιες και μισάνοιχτες για να προσλάβουν την τροφή τους. Σήμερα, η αλιεία της απαγορεύεται σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση, σύμφωνα με την Οδηγία Οικοτόπων 92/43/ΕΟΚ, καθώς απειλείται με εξαφάνιση. Στις Ελληνικές θάλασσες συναντάται στo βόρειο και νότιο Αιγαίο, τις Κυκλάδες, το Σαρωνικό, τον Ευβοϊκό και την Κρήτη.
Πίνα: Ποια είναι η διατροφική της αξία;
Από γαστρονομική πλευρά πρόκειται για έναν εκλεκτό μεζέ (ψητός, τηγανιτός σε ελαιόλαδο ή σαγανάκι με τυρί), που ελευθερώνει ξεχωριστές θαλασσινές νότες ανάλογα με το τμήμα της ψίχας που καταναλώνεται. Για παράδειγμα το λευκό τμήμα - νεύρο που συγκρατεί το κέλυφος προσομοιάζει γευστικά με το καβούρι. Από διατροφική πλευρά περιέχει κυρίως πρωτεΐνη, τα πολύτιμα ω-3 λιπαρά οξέα, βιταμίνες (κυρίως Νιασίνη και βιτ. Ε), μέταλλα και ιχνοστοιχεία, ενώ λόγω της περιεκτικότητας σε φώσφορο και ψευδάργυρο της αποδίδονται αφροδισιακές ιδιότητες. Αν θελήσετε να την γευτείτε φροντίστε να μην προέρχεται από παράνομη πηγή αλίευσης.
Ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της πίνα
Το ενδιαφέρον στην πίνα είναι ότι στο εσωτερικό της υπάρχει μια μικρή γαρίδα (ή καβουράκι-μπιζελοκάβουρας σύμφωνα με άλλες αναφορές) που παίζει το ρόλο του προστάτη και μόλις αντιληφθεί ότι υπάρχει κίνδυνος, τότε τσιμπά στο νεύρο ή το στομάχι της πίνας η οποία κλείνει απότομα για να φυλαχθεί από τον κίνδυνο. Η γαρίδα (ή το καβουράκι) τρέφεται με το φυτοπλαγκτόν που φιλτράρει η πίνα με τα βράγχια της για να φάει. Είναι φανερό ότι η συμβίωση τους είναι ζωτικής σημασίας και για τους δύο οργανισμούς, ενώ ο συγχρονισμός τους είναι αξιοθαύμαστος.
Υπάρχουν, αντίστοιχοι μηχανισμοί άμυνας, συμβίωσης ή προστασίας στον ανθρώπινο οργανισμό;
Η απάντηση είναι καταφατική. Το ανοσοποιητικό σύστημα του ανθρώπου περιέχει μηχανισμούς με παρόμοια λειτουργία αλλά με διαφορετική μορφή. Στην παρούσα φάση θα επικεντρωθούμε σε τρία μόνο παραδείγματα που αφορούν στην πρόσληψη τροφής και το μεταβολισμό της.
- Στο έντερο υπάρχει η μικροβιακή χλωρίδα που χάρη σε αυτήν και στα εκατομμύρια μικροοργανισμών που περιέχονται θεωρούνται η σπουδαιότερη άμυνα του οργανισμού, για αυτό και χαρακτηρίζεται ως 'δεύτερος εγκέφαλος'. Πράγματι ο εντερικός μικροβιόκοσμος προστατεύει και προφυλάσσει τον οργανισμό από παθογόνους μικροοργανισμούς που πιθανόν να προκαλέσουν τροφικές δηλητηριάσεις αποτελώντας την πρώτη γραμμή άμυνας.
- Η αίσθηση της γεύσης και συγκεκριμένα της αίσθησης του πικρού στο πίσω μέρος της γλώσσας, λειτουργεί προστατευτικά από τροφές χαλασμένες, μουχλιασμένες ή σαπισμένες. Η γεύση είναι μια κοντινή αίσθηση (σε αντίθεση με την όραση ή την ακοή που θεωρούνται μακρινές) που μας πληροφορεί για τη χημική σύσταση των τροφών, με στόχο την αποφυγή ακατάλληλων και επικίνδυνων ουσιών π.χ. δηλητήρια για την λειτουργία του οργανισμού. Αν και μορφολογικά οι συγκεκριμένοι γευστικοί κάλυκες εντοπίζονται στο οπίσθιο μέρος της γλώσσας, υπάρχει ικανό χρονικό διάστημα αντίδρασης σε περίπτωση ανάγκης.
- Οι μηχανισμοί της πείνας οι οποίοι είναι πολύπλοκοι και ρυθμίζονται από ένα σύνολο μηχανικών, νευρικών και ορμονολογικών σημάτων, (π.χ. γρελίνη) βοηθούν τον οργανισμό να ρυθμίζει την ενεργειακή του επάρκεια ώστε να του εξασφαλίζει την καθημερινή δραστηριότητα αλλά και την ίδια του την επιβίωση αποκλείοντας καταστάσεις ασιτίας. Η ύπαρξη συνεχούς ενδοεπικοινωνιακού δικτύου του γαστρεντερικού σωλήνα με τον εγκέφαλο προφυλάσσει από την αφαγία και τις επακόλουθες δυσάρεστες και μη αναστρέψιμες επιπτώσεις που την συνοδεύουν.
Βλέπουμε επομένως ότι στη φύση αλλά και τον άνθρωπο υπάρχουν αξιοθαύμαστες περιπτώσεις συμβίωσης και συνεργατικών μηχανισμών που εξυπηρετούν τη διατήρηση της καλής λειτουργίας αλλά ακόμη την εξασφάλιση της ίδιας της ζωής!
