Τα τελευταία χρόνια, πληθώρα επιστημονικών δεδομένων καταδεικνύει τη σημασία του φαιού λιπώδους ιστού (καφέ λίπος) στον ανθρώπινο μεταβολισμό. Το λίπος εντός του οργανισμού βρίσκεται υπό μορφή λευκού λιπώδους ιστού (White Adipose Tissue) και καφέ λιπώδους ιστού (Brown Adipose Tissue).
Καφέ λίπους: ποια είναι η λειτουργία του;
Κύρια λειτουργία του καφέ λίπους είναι να μην αποθηκεύει το λίπος, αλλά να καίει λίπος/λιπαρά οξέα και γλυκόζη, για να παραχθεί σωματική ενέργεια (θερμότητα). Η απόχρωσή του οφείλεται στη μεγάλη περιεκτικότητά του σε μιτοχόνδρια. Το λευκό λίπος μπορεί να μετατραπεί σε καφέ λίπος σε συνθήκες παρατεταμένης έκθεσης στο ψύχος και ο καφέ λιπώδης ιστός μπορεί να μετατραπεί σε λευκό σε περιπτώσεις χρόνιας έκθεσης σε συνθήκες που προάγουν τη συσσώρευση λίπους στον οργανισμό.
Η λειτουργία του φαιού λιπώδους ιστού ελέγχεται από το συμπαθητικό νευρικό σύστημα. Τα καφέ λιποκύτταρα διαθέτουν πυκνή συμπαθητική νεύρωση και φέρουν στην επιφάνειά τους ειδικούς υποδοχείς τύπου β- για τους νευροδιαβιβαστές του συμπαθητικού συστήματος.
«Θερμογένεση χωρίς ρίγος», τι είναι;
Το καφέ λίπος ενεργοποιείται όταν ο ανθρώπινος οργανισμός εκτίθεται σε σχετικά χαμηλές θερμοκρασίες. Η αντίδραση αυτή αποκαλείται «θερμογένεση χωρίς ρίγος» (nonshivering thermogenesis) και αποτελεί την άμυνα του οργανισμού όταν απειλείται η θερμοκρασιακή ομοιόστασή του.
Η διαδικασία αυτή οφείλεται σε μια πρωτεΐνη, γνωστή με την ονομασία αποσυζευκτική πρωτεΐνη UCP-1 (uncoupling protein), η οποία υπάρχει και εκφράζεται αποκλειστικά στα κύτταρα του καφέ λίπους. Σε μελέτη με τρωκτικά έχει αποδειχθεί ότι η UPC-1 παίζει σημαντικό ρόλο στη ρύθμιση της ενεργειακής δαπάνης και του σωματικού βάρους.
Τι προκαλέι η ενεργοποίηση του καφέ λιπώδους ιστού;
Η ενεργοποίηση του καφέ λιπώδους ιστού προκαλεί απώλεια σωματικού βάρους στα τρωκτικά και είναι πολύ πιθανό να έχει και προστατευτική δράση έναντι νοσημάτων που σχετίζονται με την παχυσαρκία. Ωστόσο, πολλές είναι και οι ενδείξεις ότι το καφέ λίπος προστατεύει από την παχυσαρκία και την αύξηση του βάρους σε ανθρώπους.
Έχει εκτιμηθεί ότι μόλις 50 γραμμάρια μέγιστα διεγερμένου ανθρώπινου καφέ λιπώδους ιστού θα μπορούσε να αξιοποιήσει μέχρι και το 20% των βασικών θερμιδικών αναγκών για θερμογένεση, γεγονός που μπορεί να έχει σημαντικές συνέπειες στη θεραπεία της παχυσαρκίας στους ανθρώπους και των νοσημάτων που προκαλούνται από αυτήν
Τι έδειξαν οι μελέτες;
Πρόσφατες μελέτες έχουν δείξει ότι όσο πιο παχύσαρκος είναι ένας άνθρωπος, τόσο ασθενέστερη είναι και η ενεργοποίηση του καφέ λίπους. Στους λεπτούς ανθρώπους, έχει βρεθεί πως η δραστικότητά του ήταν μέχρι και 4 φορές μεγαλύτερη από τα παχύσαρκα άτομα, προστατεύοντας έτσι τους αδύνατους από τη συσσώρευση λίπους, κάνοντας τους παχύσαρκους ευάλωτους στην αύξηση του βάρους.
Επίσης, έχει βρεθεί πως οι παχύσαρκοι άνθρωποι έχουν, όχι μόνο μικρή δραστικότητα, αλλά και μικρότερη αναλογία καφέ λιπώδους ιστού. Σήμερα, σε έναν μέσο άνθρωπο το 90% του λίπους αποτελείται από λευκό λίπος.
Συμπερασματικά
Σε γενικές γραμμές, θα μπορούσαμε να πούμε ότι το καφέ λίπος έχει δημιουργηθεί για να καίει το λίπος, προκειμένου να προστατέψει τον οργανισμό από τα κρύο και το πάχος. Σαν συμπέρασμα των παραπάνω, φαίνεται πως η μείωση του βάρους δεν εξαρτάται μόνο από τη διατροφική συμπεριφορά και τη θέληση κάποιου, αλλά και από άλλους ενδογενείς, εξατομικευμένους και πολύπλοκους μηχανισμούς.
*Το άρθρο συντάχτηκε με σημαντική συμβολή από την τελειόφοιτη του τμήματος Επιστήμης Τροφίμων και Διατροφής του Πανεπιστημίου Αιγαίου Τσίλιου Σπυριδούλα.
