Πριν από λίγες ημέρες ανακοινώθηκε η έναρξη μιας πολύ ενδιαφέρουσας ερευνητικής προσπάθειας, με αντικείμενο τη μελέτη του φαινομένου της σπατάλης τροφίμων (food waste) στα Ελληνικά νοικοκυριά. Το Ελληνικό Ινστιτούτο Διατροφής (ΕΙΔ) και η ερευνητική ομάδα του τμήματος Μηχανολόγων Μηχανικών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου (ΕΜΠ) συνέπραξαν προκειμένου σε πρώτη φάση, να συλλεχθούν μέσω ειδικού ερωτηματολογίου στοιχεία για τις συνήθειες των Ελλήνων πάνω στο συγκεκριμένο θέμα και σε δεύτερη φάση, να αναλυθούν στατιστικά αυτά τα στοιχεία και να εξαχθούν πορίσματα τα οποία θα οδηγήσουν σε προτάσεις και λύσεις. Η συμπλήρωση του ερωτηματολογίου μπορεί να γίνει μέσα από τον σύνδεσμο http://www.eid.org.gr
Οι δύο εκπρόσωποι των φορέων που ξεκίνησαν αυτή τη μελέτη, ο Επίκουρος Καθηγητής του Τμήματος Μηχανολόγων Μηχανικών του ΕΜΠ Δρ. Σταύρος Πόνης και ο αντιπρόεδρος του Ελληνικού Ινστιτούτου Διατροφής Κλινικός Διαιτολόγος Κωνσταντίνος Ξένος, μας δίνουν περισσότερα στοιχεία για το φαινόμενο της σπατάλης τροφίμων (food waste) στα Ελληνικά νοικοκυριά, ένα φαινόμενο που πρέπει να μας προβληματίσει όλους.
Τι σας οδήγησε στο να ξεκινήσετε τη συγκεκριμένη μελέτη;
Το φαινόμενο της σπατάλης τροφίμων (food waste) είναι ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον πεδίο έρευνας με σημαντικές κοινωνικό-οικονομικές αλλά και περιβαντολλογικές επιπτώσεις που κανείς, πόσο μάλλον οι επιστήμονες-ερευνητές, δε μπορεί να αγνοήσει. Άλλωστε, η ίδια η Ευρωπαϊκή Ένωση (EU) έχει τοποθετήσει τη σπατάλη τροφίμων στο επίκεντρο της ερευνητικής της ατζέντας (EU 2020 priorities) και στο πλαίσιο αυτό, έχει ανακηρύξει το 2014, ως "Ευρωπαϊκό Έτος κατά της Σπατάλης Τροφίμων" (European Year Against Food Waste).
Τον περασμένο Μάιο η Ευρωπαϊκή Ένωση διοργάνωσε διήμερο συνέδριο/συνάντηση εργασίας στην Αθήνα, το οποίο παρακολούθησα ως προσκεκλημένος, με κεντρικό αντικείμενο την Ευρωπαϊκή Εφοδιαστική Αλυσίδα Τροφίμων και το φαινόμενο της σπατάλης τους από το χωράφι, στο πιάτο (from farm to plate) και μέχρι την τελική απόρριψη ή ανακύκλωση τους. Τόσο μέσα από τις εργασίες του συνεδρίου αυτού όσο και από την ενδελεχή μελέτη και αξιολόγηση της βιβλιογραφίας, καθίσταται φανερό πως η σπατάλη τροφίμων παρουσιάζει μια ιδιαίτερη ερευνητική δυναμική η οποία δε θα μπορούσε να μας αφήσει αδιάφορους. - Δρ. ΣΤΑΥΡΟΣ ΠΟΝΗΣ
Ο Έλληνας διατροφολόγος είναι αυτός που έρχεται σε απευθείας επαφή με τα μέλη των νοικοκυριών, γνωρίζει από πρώτο χέρι τις διατροφικές τους συνήθειες και ακόμα περισσότερο είναι σε θέση να τις επηρεάσει προς τη σωστή κατεύθυνση. Ως εκ τούτου γινόμαστε καθημερινά μάρτυρες διατροφικών και καταναλωτικών συμπεριφορών που αποτελούν καταλύτες στην αύξηση του φαινομένου της σπατάλης τροφίμων, όπως για παράδειγμα η αλόγιστη προμήθεια τροφίμων που ξεχνιούνται στο ράφι ή στο ψυγείο μέχρι ουσιαστικά να λήξουν... Οι πρώτες επαφές που είχαμε προ εξαμήνου με την ερευνητική ομάδα του ΕΜΠ, ανέδειξε τους κοινούς μας στόχους και ανησυχίες αλλά πολύ περισσότερο τη συμπληρωματικότητα των προσεγγίσεων μας στο θέμα της σπατάλης τροφίμων. Μετά από αυτό, η εκπόνηση αυτής της έρευνας δεν ήταν απλά μια επιλογή ή απόφαση, αλλά επιτακτική ανάγκη. - ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΞΕΝΟΣ
Ποιες είναι οι κοινωνικό-οικονομικές αλλά και περιβαντολλογικές προεκτάσεις του φαινομένου.
Δυστυχώς ζούμε σε έναν "παράδοξο" κόσμο. Σε έναν κόσμο που η κόρα από το ψωμί κόβεται και πετιέται, που τα φρούτα απορρίπτονται κατά τη διαδικασία έλεγχου μόνο και μόνο επειδή δεν έχουν το σωστό μέγεθος και σχήμα και οι μερίδες φαγητού διογκώνονται χωρίς καμία λογική ή σύνδεση με τις πραγματικές θερμιδικές ανάγκες –ποσοτικά και ποιοτικά- του ανθρώπου από ένα γεύμα. Την ίδια στιγμή 870 εκ. άνθρωποι σε όλο τον κόσμο, ή ένας στους οκτώ αν προτιμάτε, συστηματικά υποσιτίζεται.
Σημειώστε επίσης πως ακόμα και αν κάποιος επιλέξει να αγνοήσει τον κοινωνικό αντίκτυπο της σπατάλης τροφίμων, δεν μπορεί να κάνει το ίδιο στην περίπτωση των οικονομικών της επιπτώσεων, εκεί που η σπατάλη τροφίμων μεταφράζεται ευθέως σε ενέργεια, νερό και γη που ξοδεύτηκαν επί ματαίω. Ενδεικτικά θα αναφέρω πως μελέτες επιστημόνων και οργανισμών του εξωτερικού υπολογίζουν πως μια μείωση της σπατάλης τροφίμων – στο επίπεδο της κατανάλωσης μόνο- στις αναπτυγμένες χώρες κατά 30%, θα οδηγήσει στην εξοικονόμηση περίπου 400.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων καλλιεργήσιμης γης, τρεις φορές δηλαδή την έκταση της Ελλάδας.
Τέλος, σε ότι έχει να κάνει με το περιβάλλον και τις επιπτώσεις της σπατάλης τροφίμων σε αυτό, θα επικαλεστώ πρόσφατη έρευνα (2014) της Υπηρεσίας για την Έρευνα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (European Parliamentary Research Service). Σύμφωνα με αυτήν, η παραγωγή και η απόρριψη τροφίμων στην Ευρωπαϊκή Ένωση, που αγγίζει τα 90 εκατομμύρια τόνους ετησίως, οδηγεί στην εκπομπή 170 μεγατόνων διοξειδίου του άνθρακα και καταναλώνει περίπου 261 μεγατόνους φυσικών πόρων. - Δρ. ΣΤΑΥΡΟΣ ΠΟΝΗΣ
Η μελέτη σας επικεντρώνεται στα νοικοκυριά. Γιατί αυτό;
Εμείς στο Ελληνικό Ινστιτούτο Διατροφής πιστεύουμε πως τα νοικοκυριά μπορούν να αποτελέσουν εφαλτήριο αλλαγής και κινητήριο μοχλό ανάταξης και εκλογίκευσης της λειτουργίας της εφοδιαστικής του τροφίμου. Βραχυπρόθεσμα τα νοικοκυριά μπορούν, μέσα από την αλλαγή της καταναλωτικής συμπεριφοράς των μελών τους, να αμβλύνουν το αρχικό σήμα ζήτησης που "υπερφορτίζει" το εφοδιαστικό κύκλωμα και το εξαναγκάζει στην παραγωγή μεγαλύτερων ποσοτήτων τροφίμων και σε υπεραποθεματοποίηση.
Ένας ακόμη λόγος που μας οδήγησε στο να επικεντρωθούμε στα νοικοκυριά αφορά στις οικονομικές επιπτώσεις της σπατάλης τροφίμων οι οποίες είναι πάρα πολύ σημαντικές και το κυριότερο, εντοπίζονται δύσκολα. Ενδεικτικά αναφέρω το παράδειγμα της Γερμανίας, όπου το κατά κεφαλήν κόστος της σπατάλης τροφίμων έχει υπολογιστεί στα 310€ το χρόνο. Θεωρώ πως μακροπρόθεσμα, τα νοικοκυριά, μπορούν να αποτελέσουν κυψέλες αντίστασης στην υπερκατανάλωση, ώστε με τη στήριξη των οικογενειακών δομών και τη σωστή εκπαίδευση πάνω σε θέματα υπεύθυνης καταναλωτικής συμπεριφοράς, να οδηγηθούμε σε μια κοινωνία ευαισθητοποιημένων καταναλωτών τόσο σε θέματα διατροφής αλλά κυρίως απέναντι στο πρόβλημα της σπατάλης τροφίμων. - ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΞΕΝΟΣ
Πότε πιστεύετε πως θα μπορούμε να έχουμε τα πρώτα αποτελέσματα της μελέτης;
Η ομάδα εργασίας του Ελληνικού Ινστιτούτου Διατροφής έχει καθημερινή συνεργασία με την ερευνητική μας ομάδα στο Μετσόβιο Πολυτεχνείο, έτσι ώστε τα αποτελέσματα αυτής της μελέτης να ανακοινωθούν το συντομότερο δυνατόν, και σίγουρα όχι μετά το τέλος του πρώτου τριμήνου του 2015. - Δρ. ΣΤΑΥΡΟΣ ΠΟΝΗΣ
