Ο Χάρης Δημοσθενόπουλος MMedSci. SRD, Κλινικός Διαιτολόγος-Βιολόγος, Προϊστάμενος Διαιτολογικού Τμήματος Λαϊκού Νοσοκομείου Αθηνών έδωσε συνέντευξη στο medNutrition για τον Σακχαρώδη Διαβήτη, αναφερόμενος τόσο σε θέματα που ενδιαφέρουν το κοινό όσο και σε ζητήματα που αφορούν στους ειδικούς.
Για διαβητικούς
Υπάρχουν τροφές που έχουν μια θετική επίδραση κατά του ΣΔ;
Είναι πολλές οι μελέτες που τις τελευταίες δεκαετίες έχουν συσχετίσει τη λήψη ορισμένων τροφίμων με την πρόληψη του ΣΔ. Η κατανάλωση καφέ για παράδειγμα ή η υπερκατανάλωση φυτικών ινών είναι κάποια από τα χαρακτηριστικότερα παραδείγματα μελετών, που όμως δεν έχουν συλλογική αποδοχή.
Η σχέση της διατροφής με την πρόληψη του ΣΔ συνοψίζεται στην εφαρμογή ενός διαιτολογίου που να εξασφαλίζει ένα υγιές σωματικό βάρος, εξαλείφοντας – ιδανικά - την παχυσαρκία. Ένα τέτοιο διαιτολόγιο πρέπει να περιλαμβάνει όσο γίνεται λιγότερους απλούς υδατάνθρακες και σάκχαρα, και ταυτόχρονα να είναι πλούσιο σε φυτικές ίνες και «καλά» ακόρεστα λιπαρά σε ποσοστό μέχρι 35%.
Είναι σημαντικό για ένα άτομο με διαβήτη να εφαρμόζει ένα πρόγραμμα διατροφής καταρτισμένο από διαιτολόγο;
Η ισορροπημένη διατροφή, βασισμένη σε συστάσεις μεγάλων οργανισμών, όπως η Αμερικάνικη Διαβητολογική Ένωση (ADA) και το DiabetesNutritionStudyGroup που ανήκει στην Ευρωπαϊκή Διαβητολογική Ένωση, είναι το βασικό θεραπευτικό μέσο για το σακχαρώδη διαβήτη, ειδικά του τύπου 2.
Είναι, λοιπόν, πολύ σημαντικό για το άτομο με διαβήτη να ακολουθεί μια καθημερινή διατροφή με βασικό άξονα τις αρχές της δίαιτας για τον ΣΔ. Αν και πολλοί πιστεύουν πως ένα καλό φάρμακο μπορεί να δώσει απόλυτη ελευθερία στις διατροφικές επιλογές ενός διαβητικού ασθενή, κάτι τέτοιο ασφαλώς δεν ισχύει διότι χωρίς τήρηση του διαιτολογίου, ούτε τα δισκία, αλλά ούτε και η ινσουλίνη είναι ικανά από μόνα τους να εξασφαλίσουν μια καλή γλυκαιμική ρύθμιση.
Ποια είναι τα σημαντικότερα σφάλματα που κάνει ένα άτομο με ΣΔ;
Δυστυχώς, για πολλά χρόνια υπήρχε η άποψη ότι ο διαβητικός πρέπει να αποφεύγει μόνο τα γλυκά και αυτό είναι ικανό να ρυθμίσει τον ΣΔ. Οι περισσότεροι ασθενείς, λοιπόν, περιορίζουν μεν τα γλυκά αλλά ταυτόχρονα συνεχίζουν να καταναλώνουν λιπαρά κρέατα και τυριά, σχεδόν καθημερινά, δεν προσέχουν την ποιότητα των πρωτεϊνικών τροφών που αγοράζουν, αποφεύγουν τα φρούτα και τις σαλάτες - που είναι ιδιαίτερα ευεργετικά για το «ζάχαρο» - ενώ υπερκαταναλώνουν προϊόντα ολικής άλεσης όπως μαύρο ψωμί και δημητριακά, θεωρώντας τα απόλυτα υγιεινά και«αθώα» για το «ζάχαρο».
Επίσης, η συνύπαρξη παχυσαρκίας, η ελαττωμένη έως μηδαμινή σωματική δραστηριότητα και τα υψηλά επίπεδα καπνιστών, έρχονται να συμπληρώσουν τα βασικά σφάλματα στα οποία υποπίπτουν οι διαβητικοί ασθενείς. Γι’ αυτό το λόγο η παρέμβαση που κάνουμε είναι πολυεπίπεδη, με αλλαγές τόσο στην διατροφή όσο και στον τρόποζωής.
Ποια είναι η επίπτωση του ΣΔ στην Ελλάδα και την Ευρώπη;
Δυστυχώς, ο ΣΔ αποτελεί μια από τις κύριες αιτίες θανάτου παγκοσμίως. Σύμφωνα με στοιχεία από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, το 2006 οι ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη παγκοσμίως ξεπερνούσαν τα 170 εκατομμύρια. Έχοντας ένα υψηλό ρυθμό ανάπτυξης και εξάπλωσης ο αριθμός αυτός αναμένεται να διπλασιαστεί μέχρι το 2030.
Όσο αφορά στη χώρα μας, εκτιμάται ότι το 5.9% του γενικού πληθυσμού πάσχει από σακχαρώδη διαβήτη. Από πολύ πρόσφατα στοιχεία που προκύπτουν από το 2011 NationalDiabetesFactSheet (παρουσιάστηκαν μόλις στις 26/1/2011), 25.8 εκατομμύρια παιδιά και ενήλικες στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής – που αντιστοιχούν στο 8.3% του πληθυσμού – πάσχουν από διαβήτη. Από αυτούς, τα 18.8 εκ. είναι διαγνωσμένοι και τα 7.0 εκ. αδιάγνωστοι, ενώ 79 εκατομμύρια έχουν προ-διαβήτη και θα νοσήσουν μετά από κάποιο διάστημα.
Μύθοι που αφορούν τον ΣΔ
Θα έλεγα ότι κάθε φορά εντυπωσιάζομαι από τους μύθους που ακούω πως συνοδεύουν τη διαιτητική αγωγή του διαβήτη. Και όσο και να προσπαθούμε να ενημερώσουμε τον κόσμο, οι παλιές δοξασίες και τα «γιατροσόφια» θα συνεχίζουν να υπάρχουν για πολλά ακόμα χρόνια. Μερικοί από τους κλασσικούς μύθους είναι:
Η δίαιτα για τα διαβητικά άτομα είναι μονότονη και ανιαρή
Στην πραγματικότητα προσεγγίζει τις συστάσεις μιας υγιεινής δίαιτας για το γενικό πληθυσμό για μια ισορροπημένη διατροφή με έμφαση στην ποικιλία
Τα άτομα με διαβήτη μπορούν να καταναλώνουν μόνο γλυκά με τεχνητά γλυκαντικά και όχι με ζάχαρη
Στην πραγματικότητα και τα κανονικά γλυκά μπορούν να ενσωματωθούν, με καλό προγραμματισμό, στο διαιτολόγιο τους
Δεν πρέπει να καταναλώνουν πολλές τροφές με άμυλο
Δεν πρέπει να καταναλώνουν πολλές τροφές με άμυλο, διότι ανεβάζουν τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα και συμβάλουν στην αύξηση του σωματικού βάρους. Στην πραγματικότητα αυτός ο μύθος έχει καταρριφθεί από τις αρχές του ‘80 και μετά, όταν οι συστάσεις για το ποσοστό των υδατανθράκων ανέβηκε στο 45-50%
Δε θα πρέπει να ανησυχούν για την ποσότητα και την ποιότητα του λίπους που καταναλώνουν
Δε θα πρέπει να ανησυχούν για την ποσότητα και την ποιότητα του λίπους που καταναλώνουν, καθότι το λίπος δεν επηρεάζει τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα. Στην πραγματικότητα οι συστάσεις επιτρέπουν συνολικά έως30-35% για το λίπος, αρκεί το 15-20% να προέρχεται από μονοακόρεστα λιπαρά οξέ
Το καταλληλότερο φρούτο για τον διαβητικό είναι το ξυνόμηλο
Το καταλληλότερο φρούτο για τον διαβητικό είναι το ξυνόμηλο, ενώ απαγορεύεται η κατανάλωση ντομάτας και αλκοόλης από τους διαβητικούς! Στην πραγματικότητα οι διαβητικοί μπορούν να τρώνε σχεδόν όλα τα φρούτα και τα λαχανικά, αρκεί να μην είναι πολύ ώριμα και επίσης μπορούν να καταναλώνουν αλκοόλ με μέτρο και πάντα ως συνοδευτικό στο φαγητό.
Ποιες οι πηγές πληροφόρησης για ενημέρωση του κοινού για το ΣΔ;
Στην εποχή της πληροφόρησης και ενημέρωσης τα άτομα με διαβήτη έχουν πιο μεγάλη και εύκολη πρόσβαση στη γνώση, μέσα από ειδικές εκπομπές στην τηλεόραση και το ραδιόφωνο, περιοδικά υγείας και ειδικές ιστοσελίδες στο διαδίκτυο, όπως είναι και η δική σας ή οι σελίδες της Ελληνικής Διαβητολογικής Εταιρείας και άλλων επιστημονικών φορέων που σχετίζονται με τον Διαβήτη.
Αυτό όμως που επισημαίνουμε πάντα στα άτομα με διαβήτη είναι να επιλέγουν έγκυρες πηγές έτσι ώστε να αποκτούν σωστή, ολοκληρωμένη, τεκμηριωμένη και επίκαιρη γνώση, που βασίζεται στις τρέχουσες εξελίξεις και μελέτες.
Πώς σχετίζεται το μέγεθος των μερίδων με τον ΣΔ;
Σε όλα τα άτομα με Σακχαρώδη Διαβήτη επισημαίνουμε την ανάπτυξη της αίσθησης του μέτρου στην κατανάλωση της τροφής και ιδιαίτερα των θρεπτικών συστατικών που θεωρούνται τα πιο επιβαρυντικά για τα επίπεδα «ζαχάρου». Ειδικότερα, όταν εκπαιδεύουμε άτομα με ΣΔ τύπου 1 που ρυθμίζονται με λήψη ινσουλίνης η εκπαίδευση πάνω στο κεφάλαιο των μερίδων είναι ιδιαιτέρως σημαντικό.
Έτσι, τους μιλάμε για τα ισοδύναμα τροφίμων, που είναι στην ουσία όλα τα τρόφιμα κατηγοριοποιημένα ανάλογα με τα συστατικά τους και αμέσως μετά αναλύουμε και εκπαιδεύουμε πάνω στο σωστό μέγεθος της μερίδας. Πρέπει το κάθε άτομο να δει ακόμα και οπτικά πόση είναι μια μερίδα ζυμαρικών, ρυζιού ή πατάτας, ποια είναι η μέση μερίδα κρέατος και ψαριού και ποια η ενδεδειγμένη μερίδα λαχανικών και φρούτων.
Η κατανάλωση σωστών μερίδων εξασφαλίζει την καλύτερη ρύθμιση του «ζαχάρου», δεδομένου ότι το κάθε γεύμα ή σνακ τόσο από μόνο του αλλά και σε σύγκριση με τα υπόλοιπα γεύματα της ημέρας, θα πρέπει να έχει μια ισορροπία στην ποσότητα τόσο των υδατανθράκων που καταναλώνονται, όσο και των λιπών και των πρωτεϊνών. Να υπάρχει, δηλαδή, ένα μοίρασμα των θρεπτικών συστατικών στα γεύματα ενός διαβητικού ασθενή στη διάρκεια της ημέρας.
Για τους διαιτολόγους
Ποια είναι η σχέση ιατρού-διαιτολόγου σήμερα;
Για πολλά χρόνια η διαιτητική εκπαίδευση του ασθενή ήταν μία ακόμα υποχρέωση του θεράποντα ιατρού, ο οποίος μέσα σε όλα τα άλλα για τα οποία έπρεπε να ενημερώσει τον ασθενή, έδινε και γενικές οδηγίες διατροφής ή τυποποιημένα διαιτολόγια.
Από τη στιγμή, όμως, που οι κλινικοί διαιτολόγοι άρχισαν να εργάζονται στα νοσοκομεία, και οι ιδιώτες διαιτολόγοι άρχισαν να παρακολουθούν τα άτομα μεδιαβήτη, η εκπαίδευση αυτή άρχισε να γίνεται όλο και καλύτερη και πιο ολοκληρωμένη.
Πόσο έχει εξελιχθεί στην πάροδο των χρόνων στην αντιμετώπιση ενός σακχαροδιαβητικού;
Σήμερα, και κρίνοντας από τη δική μου θέση, στο διαιτολογικό τμήμα του Λαϊκού Νοσοκομείου, ο θεράπων ιατρός συνεργάζεται απόλυτα με το διαιτολόγο και υπάρχειένας σωστός καταμερισμός των αρμοδιοτήτων. Ο γιατρός ενημερώνει για ότι αφορά στη νόσο, στις επιπλοκές, στις εξετάσεις και στη θεραπεία και αμέσως μετά παραπέμπει το άτομο με διαβήτη στο διαιτολόγο για να μιλήσουν για τη δίαιτα και την αξία της διαιτητικής αντιμετώπισης.
Πρέπει, νομίζω, εδώ να κάνω ιδιαίτερη μνεία τόσο στον Καθηγητή Ν. Κατσιλάμπρο, που όσον καιρό ήταν στο Λαϊκό άνοιξε αυτήν τη σχέση μεταξύ του ιατρικού προσωπικού καιτων διαιτολόγων, γνωρίζοντας καλά τις γνώσεις και την αξία της προσφοράς μας, όσο και στους διαβητολόγους και ενδοκρινολόγους που σήμερα απασχολούνται στο Λαϊκό, οι οποίοι επιδιώκουν και αναζητούν τη συνεργασία μας, πιστεύοντας πως ο κλινικός διαιτολόγος θα περάσει πιο σωστά τα μηνύματα και θα διαμορφώσει μιακαλύτερη διατροφική συμπεριφορά στον διαβητικό ασθενή.
Ποιες παρεμβάσεις πρέπει να γίνουν από τους επιστημονικούς φορείς και την πολιτεία για την ενημέρωση του πληθυσμού που πάσχει από ΣΔ;
Δεδομένου ότι και στη χώρα μας τα άτομα με διαβήτη γίνονται όλο και περισσότερα, νομίζω πως τόσο η πολιτεία και οι τοπικές αρχές, όσο και επιστημονικοί φορείς πρέπει να αναπτύξουν δράσεις και να κάνουν ουσιαστικές παρεμβάσεις τόσο σε επίπεδο πρόληψης και ευαισθητοποίησης του κοινού όσο και σωστής ενημέρωσής του σε θέματα που αφορούν τον ΣΔ.
Η ενημέρωση πρέπει να περιλαμβάνει ειδικά μαθήματα αγωγής της υγείας στο σχολείο και παραγωγή υλικού σχετικά με τη διατροφή και την άσκηση, για την πρόληψη αλλά και την αντιμετώπιση του ΣΔ, αλλά και την άρση του «στίγματος» που ακόμα και σήμερα υπάρχει για τα άτομα με ΣΔ.
Η Ελληνική Διαβητολογική Εταιρεία ποιες ενέργειες έχει κάνει για την ενημέρωση του καταναλωτή και των αρμόδιων υγείας;
Η ΕΔΕ πάντα προσπαθεί να καλύψει τόσο τον ιατρό που ειδικεύεται και ασχολείταιμε τον ΣΔ, τους επαγγελματίες υγείας όπως είναι οι διαιτολόγοι, οι επισκέπτες υγείας και οι νοσηλευτές, όσο και το ευρύ κοινό και τα άτομα με διαβήτη, έτσι ώστε να προσφέρει επιστημονικά τεκμηριωμένη γνώση και εκπαίδευση σε όλους όσους εμπλέκονται στη θεραπεία του ΣΔ.
Μια σειρά από ομιλίες, καμπάνιες ενημέρωσης, συνέδρια και ημερίδες, σε συνδυασμό με ειδικές εκδόσεις, όπως είναι αυτές του περιοδικού Διαβητολογικά Νέα, στο οποίοτυγχάνω μέλος της συντακτικής επιτροπής για πολλά χρόνια, όπως και του Οδηγού Διατροφής για τα Άτομα με Σακχαρώδη Διαβήτη, που εκδόθηκε το 2008, αποτελούνμια πολύ σημαντική πρωτοβουλία και συμβολή στην ενημέρωση και προώθηση της γνώσης που αφορά τη φαρμακευτική και διατροφική θεραπεία του ΣΔ.
Επίσης μια σειρά από ειδικές ομάδες εργασίας όπως είναι η Ομάδα Διαβήτης και Καρδιά, η ομάδα Διαβητικού Ποδιού και η ομάδα Ινσουλινοθεραπείας και Προηγμένης Τεχνολογίας, εργάζονται πυρετωδώς ώστε να συμβάλουν στην καλύτερη ενημέρωση, πάνω στα συγκεκριμένα θέματα.
Σε ποιες επιστημονικές πηγές μπορούν να ανατρέξουν οι διαιτολόγοι για ενημέρωση στο διαδίκτυο;
Πέρα από την σελίδα της ΕΔΕ που είναι χωρισμένη για το κοινό και για τους επαγγελματίες υγείας (www.ede.gr) και στην οποία μπορείτε να βρείτε χρήσιμες πληροφορίες και ενδιαφέροντα νέα δεδομένα για το Διαβήτη, χρήσιμες πηγές στο διαδίκτυο είναι:
- η σελίδατου American Diabetes Association: www.diabetes.org
- η σελίδατου European Association for the Study of Diabetes: www.easd.org
- η σελίδατου International Diabetes Federation www.idf.org
Ενώ, επίσης, σημαντική πληροφόρηση για τους Έλληνες χρήστες του διαδικτύου παρέχουνοι παρακάτω επιστημονικές πηγές: www.clinicalnutrition.gr, www.diabetes-in-greece.gr, www.sugarfree.gr