Τι είναι η ψυχογενής βουλιμία;
Η ψυχογενής βουλιμία (ΨΒ) ανήκει στις διαταραχές πρόσληψης τροφής. Χαρακτηρίζεται από ένα κύκλο συμπεριφορών, που συνήθως ξεκινούν με επεισόδια ανεξέλεγκτης και υπερβολικής πρόσληψης τροφής. Το άτομο συχνά αισθάνεται σαν να μην μπορεί να σταματήσει ή να ελέγξει αυτά τα επεισόδια της υπερβολικής κατανάλωσης τροφής, προσλαμβάνοντας πολύ μεγαλύτερες ποσότητες τροφίμων από ό,τι συνήθως θα κατανάλωνε σε σύντομο χρονικό διάστημα, συνήθως λιγότερο από 2 ώρες. Στην συνέχεια, κυριαρχούν αισθήματα ενοχής και δυσφορίας και ακολουθούν ορισμένα μέτρα αντιμετώπισης σαν αντιρροπηστικοί μηχανισμοί όπως η πολύ έντονη γυμναστική, η νηστεία, η προκληση εμετού, η χρήση φαρμάκων όπως διουρητικά και καθαρτικά. Συνήθως, το άτομο προσπαθεί να κρατήσει κρυφά τα μέτρα αντιμετώπισης που λαμβάνει.
Η βουλιμία επηρεάζει συχνότερα τις γυναίκες και ξεκινά κατά τη διάρκεια της εφηβικής ηλικίας. Στην Ευρώπη, η ΨΒ αναφέρεται από <1-2% των γυναικών ενώ 0,3-0,7% των ανδρών αναφέρουν διατροφικές διαταραχές. Τα άτομα με βουλιμία είναι πιθανό να προέρχονται από οικογένειες με ιστορικό διατροφικών διαταραχών και άλλων προβλημάτων ψυχικής υγείας. Άλλες ασθένειες, όπως οι αγχώδεις διαταραχές, συναισθηματικές διαταραχές, κατάθλιψη είναι συχνές σε άτομα με βουλιμία.
Ποια τα συμπτώματά της;
Κοινά συμπτώματα της βουλιμίας είναι τα εξής:
- Συνήθως ένα κανονικό ή ελαφρά υπέρβαρο σωματικό βάρος
- Επαναλαμβανόμενα επεισόδια υπερβολικής κατανάλωσης και φόβος του ατόμου ότι δεν θα μπορεί να σταματήσει την πρόσληψη φαγητού
- Αυτοπροκαλούμενος εμετός
- Υπερβολική γυμναστική (ανεξάρτητα πχ από το καιρό, το αίσθημα κόπωσης λόγω της ανάγκης «καύσης» θερμιδών)
- Υπερβολική νηστεία
- Ιδιαίτερες διατροφικές συνήθειες ή τελετές γύρω από το φαγητό
- Ακατάλληλη χρήση καθαρτικών ή διουρητικών φαρμάκων
- Αίσθημα αμηχανίας για φαγητό μαζί με άλλους
- Συχνές επισκέψεις στο μπάνιο μετά τα γεύματα
- Διαταραχές ή απουσία εμμήνου ρύσεως
- Πόνος ή φλεγμονή στον λαιμό
- Κούραση και μειωμένη ενέργεια
- Εύθραυστα νύχια
- Ξηρά μαλλιά και δέρμα
- Οδοντικά προβλήματα λόγω της διάβρωσης του σμάλτου από οξέα του στομάχου λόγω του εμετού
- Αγχώδεις διαταραχές
- Αποθαρρυμένα συναισθήματα που σχετίζονται με τη δυσαρέσκεια για τον εαυτό του και τον τρόπο εμφάνισης του σώματός του
- Έντονη ενασχόληση με το βάρος, την εικόνα του σώματος, την δίαιτα και τον έλεγχο των τροφίμων
- Έντονος φόβος για πρόσληψη βάρους
- Κατάθλιψη
Οι επαναλαμβανόμενοι κύκλοι βουλιμίας μπορούν να επηρεάσουν ολόκληρο το πεπτικό σύστημα και να οδηγήσουν σε ορισμένες περιπτώσεις σε ανισορροπίες ηλεκτρολυτών και χημικές ανισορροπίες στο σώμα. Αυτές με την σειρά τους, μπορεί να επηρεάσουν την καρδιά και άλλες σημαντικές λειτουργίες οργάνων.
Ποια τα αίτια;
Οι αιτίες εμφάνισης βουλιμίας δεν είναι πλήρως γνωστές. Η εκδήλωσή τους τις πιο πολλές φορές είναι απόρροια ενός συνδυασμού ψυχολογικών, κοινωνικών και βιολογικών παραγόντων. Ψυχολογικοί παράγοντες όπως η χαμηλή αυτοεκτίμηση, η δυσκολία στην έκφραση συναισθημάτων, προβλήματα στις διαπροσωπικές σχέσεις, αγχώδεις διαταραχές ή/και κατάθλιψη, τραυματικά γεγονότα και το περιβαλλοντικό στρες μπορεί να συνεισφέρουν στην εκδήλωση της διαταραχής. Κοινωνικοί και πολιτισμικοί παράγοντες που αποδίδουν αξία στο σωματικό βάρος και σχήμα και καθορίζουν το «τέλειο» σώμα παίζουν σημαντικό ρόλο. Επίσης, υπάρχει ένας γενετικός σύνδεσμος καθώς οι διατροφικές διαταραχές τείνουν να εμφανίζονται σε οικογένειες. Στο ίδιο πλαίσιο η εμφάνιση υπέρβαρου/παχυσαρκίας κατά την παιδική ή εφηβική ηλικία μπορεί επίσης να αυξήσει τον κίνδυνο.
Πώς γίνεται η διάγνωσή της;
Σύμφωνα με το Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών (DSM-5) τα κριτήρια διάγνωσης για τη ΨΒ είναι τα ακόλουθα:
- Επαναλαμβανόμενα επεισόδια υπερφαγίας, τα οποία χαρακτηρίζονται και από τα δύο παρακάτω:
- Κατανάλωση, εντός οποιουδήποτε χρονικού διαστήματος 2 ωρών, μια ποσότητας τροφής που είναι σίγουρα μεγαλύτερη από αυτή που θα κατανάλωναν τα περισσότερα άτομα σε παρόμοια χρονική περίοδο υπό παρόμοιες συνθήκες.
- Συναίσθημα του ατόμου ότι δεν μπορεί να σταματήσει να τρώει ή να ελέγχει τι και πόσο θα φάει.
- Επαναλαμβανόμενες ακατάλληλες αντισταθμιστικές συμπεριφορές προκειμένου να αποφευχθεί η αύξηση βάρους, όπως ο αυτοπροκαλούμενος εμετός, ακατάλληλη χρήση χρήση καθαρτικών, διουρητικών ή άλλων φαρμάκων, νηστεία ή υπερβολική γυμναστική.
- Τα επεισόδια υπερφαγίας και οι ακατάλληλες αντισταθμιστικές συμπεριφορές εμφανίζονται, κατά μέσο όρο, τουλάχιστον μία φορά την εβδομάδα για 3 μήνες.
- Η αυτοαξιολόγηση είναι αδικαιολόγητα επηρεασμένη από το σχήμα και το βάρος του σώματος.
- Η διαταραχή δεν εμφανίζεται αποκλειστικά κατά τη διάρκεια επεισοδίων νευρικής ανορεξίας.
Ανάλογα με τον αριθμό των επεισοδίων ακατάλληλων αντισταθμιστικών συμπεριφορών την εβδομάδα, η ΨΒ μπορεί να εμφανίζεται σε ήπια, μέτρια ή σοβαρή μορφή.
Βουλιμία και οδοντική υγεία
Όταν ένα άτομο με βουλιμία εμπλέκεται στην επανειλημμένη πράξη αυτοεπαγόμενου εμέτου, τα δόντια υπόκεινται σε συνεχή έκθεση γαστρικού οξέος από το στομάχι. Η χρόνια αυτή συμπεριφορά και η προκύπτουσα παρουσία υδροχλωρικού οξέος στο στόμα μπορούν να προκαλέσουν πολλές οδοντικές παθήσεις και συμπτώματα, όπως τα ακόλουθα:
- Ξηροστομία
- Διάβρωση σμάλτου των δοντιών
- Οδοντική τερηδόνα ή αυξημένη ευαισθησία στην ανάπτυξή της
- Χρόνιος πονόλαιμος
- Βραχνή φωνή
- Ούλα που πονούν ή αιμορραγούν
- Δυσκολία ή πόνος στην κατάποση και στην μάσηση
- Μειωμένη παραγωγή σάλιου
- Οισοφαγίτιδα
Αν και η εικόνα των δοντιών μπορεί να μην φαίνεται να είναι ο πρώτος δείκτης μιας διατροφικής διαταραχής, πολλά άτομα διαγιγνώσκονται από τους οδοντιάτρους τους, οι οποίοι είναι συχνά εκείνοι που παρατηρούν τα οδοντικά συμπτώματα που προκύπτουν από τη βουλιμία. Αν αναλογιστεί κανείς πως ένα άτομο μπορεί να ζήσει με βουλιμία για χρόνια πριν λάβει βοήθεια ή διάγνωση, οι οδοντίατροι είναι επαγγελματίες υγείας που θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην αναγνώριση των πρώτων σημείων της βουλιμίας, τα οποία εμφανίζονται συχνά στο στόμα ενός ατόμου και στην κατάσταση των δοντιών τους.
Ποια η θεραπευτική αντιμετώπιση;
Η προσέγγιση για τη ΨΒ αλλά και τις υπόλοιπες διαταραχές πρόσληψης τροφής περιλαμβάνει την υποστήριξη τόσο από ειδικευμένο ψυχολόγο ή/και ψυχίατρο όσο και από ειδικευμένο διατροφολόγο. Η Γνωσιακή Συμπεριφοριστική Ψυχοθεραπεία (CBT) και η Οικογενειακή Ψυχοθεραπεία είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικές στην αντιμετώπιση των διαταραχών πρόσληψης τροφής. Η αναγνώριση του προβλήματος από το ίδιο το άτομο, αποτελεί το πρώτο βήμα την αντιμετώπιση του προβλήματος και θα διευκολύνει την συνεργασία μεταξύ του θεραπευόμενου και της θεραπευτικής ομάδας. Όσο πιο νωρίς ξεκινήσει η θεραπεία, τόσο λιγότερο πιθανό είναι το άτομο να αντιμετωπίσει τις μακροχρόνιες επιπλοκές της ΨΒ. Σε ορισμένες περιπτώσεις, πιθανόν, να χρειαστεί φαρμακευτική αγωγή για να αντιμετωπιστούν πιθανόν συνυπάρχουσες καταστάσεις, όπως κατάθλιψη ή άγχος ή ακόμα και να βοηθήσει στη μείωση των βουλιμικών επεισοδίων. Ακόμα, σε κάποιες περιπτώσεις, μπορεί να χρειαστεί νοσοκομειακή περίθλαλψη για τη αντιμετώπιση ανισσοροπίας ηλεκτρολυτών που μπορεί να εμφανιστούν.
Η θεραπεία μπορεί να είναι μία μακροχρόνια διαδικασία, με αγχωτικά γεγονότα της ζωής να μπορεί να προκαλέσουν υποτροπές. Ο στενός κύκλος του ατόμου με ΨΒ παίζει σημαντικό ρόλο. Η ενημέρωση της οικογένειας και των κοντικών ανθρώπων του θεραπευόμενου πάνω στις διαταραχές πρόσληψης τροφής κρίνεται απαραίτητη έτσι ώστε να μπορούν να παρέχουν την κατάλληλη υποστήριξη.
